علی سلیمی/ بی‌بی‌سی
اخیرا مجموعه‌یی از کتابهای درسی و کمک درسی دانشگاهی در کابل با پرداخت و ساختاری تازه و متفاوت منتشر شده است.
این آثار در شرایطی انتشار یافته که کمبود شدید منابع درسی یکی از چالش­‌های جدی بر سر راه آموزش عالی افغانستان به شمار می­‌رود. تدوین، ترجمه، ویرایش و نشر این مجموعه از تلاشی نو برای پاسخگویی به این نیاز حکایت دارد.
«فشرده‌ تاریخ افغانستان»، «مبانی سازمان و مدیریت»، «مبانی سیاست و حکومت»، «تاریخ سیاسی و فرهنگی افغانستان» و چند اثر دیگر جزو مجموعه­‌ای از کتابهای دانشگاهی است که از سوی «نهاد ارتقای دانش» برای رفع نیاز دانشجویان در افغانستان منتشر می‌شود.
ایجاد تغییرات در عرصه آموزش عالی در افغانستان از طریق ترویج پژوهش، تدوین و برگردان آثار علمی و استفاده از منابع و دانش به‌روز جهانی هدف این نهاد است. در این نهاد تیمی از افراد کارشناس در عرصۀ پژوهش و همچنین مجموعه‌ای از مترجمان و ویراستاران حرفه­‌ای کار می‌کنند.
مسئولان این نهاد تازه تاسیس می­‌گویند که گزینش این مجموعه پس از یک رشته مطالعه‌های ابتدایی، مشورت با استادان دانشگاه‌ها در کابل و ولایات‌ و بهره‌گیری از تجربه‌های کارشناسان در داخل و خارج از افغانستان صورت گرفته است.

جایگاه منابع درسی دانشگاهی در افغانستان
تولید و انتشار منابع درسی برای دانشجویان در افغانستان تجربه‌ای نو در دهه­‌ای است که آموزش عالی دچار تغییرات چشمگیری شده است.
در سالهای اخیر جذب دانشجو در دانشگاه‌های دولتی رشدی بیش از بیست درصد داشته و استقبال از آموزش عالی خصوصی نیز بسیار گسترده بوده؛ به گونه‌ای که تنها ظرف یک سال گذشته بیش از ۴۰ دانشگاه خصوصی تازه در کابل و ولایت ایجاد شده‌اند.
با این وصف، رشد کیفی در این عرصه با چالش‌های بسیاری رو به رو بوده که کمبود منابع درسی و کمک درسی از موارد مهم آن به‌شمار می‌رود.
تلاش برخی از مراکز تحصیلات عالی و یا استادان برای عرضه کتاب‌های درسی محدود بوده. جزوات درسی اغلب به‌روز نشده‌اند و بسیاری از استادان با دستاوردهای علمی جدید در رشته مورد تدریس خود آشنایی چندانی ندارند. تمرکز دانشگاه‌های دولتی و خصوصی روی افزایش ظرفیت به دلیل پاسخگویی به نیاز روزافزون متقاضیان تحصیلات عالی، مجال توجه به تولید و عرضه منابع درسی را از آنان گرفته است.
در عین حال، نهادی تخصصی برای تولید و ارائه منابع درسی در افغانستان به وجود نیامده و استادان با تجربه و توانا برای تالیف و یا ترجمه کتاب درسی مورد حمایت قرار نگرفته­‌اند.
دانشگاه‌ها در افغانستان، برخلاف آنچه امروزه در دنیای آکادمیک معمول است، عموما فاقد مراکز نشر کتاب هستند، در حالی که ناشران کتاب در افغانستان درک روشنی از چند و چون نیازهای دانشگاهیان به منابع درسی ندارند. از این رو شاید به ندرت بتوان کتابی را یافت که به­ طور مشخص برای استفاده دانشجویان تدوین و یا ترجمه شده باشد.
مسئولان «نهاد ارتقای دانش» می‌گویند.
که با درنظرداشت همین ضرورت قصد دارند گامی هرچند اولیه برای پرکردن خلا موجود در عرصه تامین منابع درسی و کمک درسی دانشگاهی در افغانستان بردارند.
دکتر محمد سرور مولایی که سالها تجربه استادی در دانشگاه‌های مختلف در ایران و افغانستان را دارد، شکل­‌گیری این نهاد را در افغانستان، مایه امیدواری می‌خواند.
آقای مولایی می‌گوید که برخی کتاب‌های منتشر شده با وجود رعایت معیارهای علمی و تحقیقی، نیازمند تغییراتی هستند تا ساختار ویژه کتاب درسی را پیدا کنند.
او معتقد است که نباید هیچگونه تساهل را درباره ساختار علمی و آرایش کتاب‌های درسی دانشگاهی پذیرفت و با شتابزدگی از معیارهای تدوین منابع درسی چشم‌پوشی کرد. از همین رو کار در این عرصه را باید به متخصصان آموزشی سپرد.
عبدالرزاق وحیدی استاد دانشگاه کابل تدوین کتاب‌های درسی و کمک درسی را در افغانستان کاری دشوار، هم به لحاظ نبود تجربه در این عرصه و هم از نظر کمبود منابع، می­‌داند.
او معتقد است که نویسندگان و مترجمان باید به ویژگی‌های لازم برای تولید و تدوین کتاب‌های درسی دانشگاهی توجه داشته باشند.

ویژگی‌های آثار جدید
انتشار این مجموعه کتاب‌های دانشگاهی نشان از توجهی تازه به عرصه‌ تحقیق و پژوهش علمی در افغانستان دارد.
تلاش نویسندگان، مترجمان و ویراستاران مجموعه اخیر این بوده که منابعی فشرده با زبانی علمی و در عین حال روان عرضه شود.
کوشش برای ویرایش حرفه‌ای این آثار، آنها را از نوع کتاب‌هایی که در افغانستان منتشر می‌شود، متمایز ساخته زیرا در این کشور آشنایی چندانی با پدیده ویرایش وجود ندارد و اغلب آثار بدون این که از نظر ادبی و فنی پیراسته شوند، به دست نشر سپرده می‌شوند.
ویرایش این آثار بر اساس شیوه‌های ادبی و نگارشی جدید به پیراستگی زبانی آنها و رسایی در انتقال مفاهیم کمک کرده است.
طراحی حرفه­‌ای جلد، توسط محسن حسینی، از دیگر ویژگی‌های بارز این مجموعه است که آنها را از نوع کتاب‌های منتشر شده در افغانستان متفاوت می‌سازد.
کیفیت مطلوب چاپ، صفحه­‌آرایی و صحافی از دیگر خصوصیات این سری کتاب‌ها است.
فشرده‌ تاریخ افغانستان، نوشته دکتر فاروق انصاری: این اثر نگاهی اجمالی به تاریخ افغانستان از دوران تمدنهای باستان تا امروز داشته، اما تمرکز آن بر تاریخ معاصر این کشور بوده است.
مؤلف کتاب دکترای خود را در عرصه تاریخ افغانستان دریافت کرده و به تاریخ‌نویسی به شیوه علمی وقوف دارد.
آقای انصاری علاوه بر این کتاب، آثار دیگری نیز درباره تاریخ افغانستان ارائه کرده و به تحولات تاریخی سده‌های گذشته در این کشور اشراف دارد.
«فشرده تاریخ افغانستان» پیش از این نیز منتشر شده و مورد استقبال دانشگاهیان قرار گرفته، اما اثر حاضر رویدادهای پس از سال ۱۳۸۷ خورشیدی و کودتای نیروهای چپ را نیز در بر می‌گیرد. این اثر برخلاف چاپ پیشین به صورت حرفه‌ای ویرایش شده و این امر به سلاست و شیوایی متن افزوده است.
این کتاب، با توجه به میزان بالای نیاز به اثری فشرده در عرصه تاریخ معاصر افغانستان نقش یک کتاب درسی عمومی را برای دانشجویان پیدا کرده است.
مبانی سیاست و حکومت، نوشته ستفن تنسی و نایجل جکسون، ترجمه اسدالله شفایی: این اثر منبعی پرطرفدار برای دروس علوم سیاسی در مقطع لیسانس در بریتانیا بوده است.
نویسندگان، با برخورداری از تجربه طولانی تدریس و پژوهش در مراکز علمی بریتانیا، در این اثر به صورت فشرده به عمده‌­ترین مباحث سیاست، نظریه­‌های سیاسی و مقایسه نظام‌های سیاسی گوناگون در جهان پرداخته­‌اند.
ترجمه روان اسدالله شفایی در انتقال مفاهیم دشوار علمی سیاست به زبانی ساده سبب شده تا این اثر جدای از رفع نیاز دانش‌پژوهان علوم سیاسی، روابط بین‌الملل، حقوق و رشته­‌های مشابه، منبعی سودمند برای تمامی خوانندگانی شود که قصد آشنایی با مسایل بنیادین سیاست و حکومت را دارند.
مبانی سازمان و مدیریت، نوشته نبی خلیلی: این کتاب برای تمام کسانی که با سازمان و مدیریت سر و کار دارند و به صورت خاص برای دانشجویان دوره لیسانس و کارمندان تدوین شده است.
طرح مباحث کاربردی مدیریت به صورت فشرده و با بیانی روان از ویژگی‌های این اثر است.
برنامه‌ریزی، سازماندهی، مدیریت منابع بشری، هماهنگی و ارتباطات و مدیریت بحران برخی از سرفصل‌های این کتاب را تشکیل می‌دهد.
مبانی سازمان و مدیریت می‌تواند جای خالی یک کتاب فشرده و کاربردی را برای دانشجویان مدیریت به عنوان یکی از رشته‌های پرطرفدار علوم انسانی در افغانستان پر کند.