ارزش منابع معدنی افغانستان سه هزار میلیارد دالر امریکایی برآورد شده است. اما یک قرارداد چند میلیارد دالری میان افغانستان و چین به دلایل امنیتی در مخاطره قرار دارد. ناکامی احتمالی آن تاثیر بزرگی بر اقتصاد افغانستان دارد.
قرارداد مس عینک بزرگترین سرمایه‌گذاری خارجی در افغانستان است. یک شرکت دولتی چین به نام «ام سی سی» در سال ۲۰۰۷ حق استخراج معدن مس عینک در ولایت لوگر را به ارزش ۳٫۵ میلیارد دالر به دست آورد. این معدن یکی از بزرگترین معدن‌های مس در جهان است. چینایی‌ها ارزش مجموعی مس در این معدن را ده میلیارد دالر تخمین زده اند، اما این پروژه بلندپروازانه با مخاطره ناکامی رو به روست. در پنج سال گذشته حتا یک گرام مس هم از این معدن استخراج نشده است.
وحید الله شهرانی، وزیر معدن و صنایع افغانستان «وضعیت پرمخاطره امنیتی» را عامل تأخیر در کار این پروژه می‌داند. او در عین زمان می‌گوید که آثار تاریخی بودایی با قدمت ۱۵۰۰ ساله نیز در این معدن کشف شده است که باید در گام نخست توسط باستان شناسان به محیط مصون انتقال داده شوند. شهرانی می‌گوید: «اگر صادقانه به شما بگویم، شرکت «ام سی سی» آن چنان که می‌باید فعال نیست». او تصمیم دارد در آینده نزدیک در رابطه به آینده این پروژه با مقام‌های چین صحبت کند.
چینایی‌ها تا حالا موفقیت به انجام تعهدات خود در مورد این معدن نشده اند. آنها برعلاوه پرداخت پول حق استخراج این معدن، می‌باید ۸۰۸ میلیون دالر حق الامتیاز بپردازند و یک خط آهن و دستگاه تولید برق ۴۰۰ میگاواتی اعمار نمایند.
پول برای محافظت
زرغونه رسا از نهادی به نام «ابتکار شفافیت صنایع استخراجی افغانستان» می‌گوید که افغان‌ها در تلاش بازنگری قرارداد می‌باشند: «حکومت افغانستان از برخورد چینایی‌ها با این قرارداد راضی نیستند». او حتا می‌افزاید که لغو کردن این قرارداد یک چیز غیرقابل تصور نیست. اما به نظر می‌رسد که نه تنها افغان‌ها، بلکه چینایی‌ها نیز از وضعیت جاری در ارتباط به این قرارداد راضی نمی‌باشند. جاوید نورانی از سازمان غیردولتی «دیده بان شفافیت افغانستان» می‌گوید که شرکت «ام سی سی» چین این پروژه را زیاد سودبخش نمی‌داند و به این دلیل از پیدا شدن آثار بودایی به عنوان معذرتی برای گفت‌وگو در مورد این پروژه اسفتاده می کند.
برعلاوه این مسایل، جانب سومی نیز خواستار پول است. نورانی می‌گوید: «حالا طالبان می‌خواهند که سهمی از پول این پروژه داشته باشند و چنین چیزی برای چینایی ها خیلی زیاد است». به باور نورانی، از سوی دیگر وضعیت امنیتی به صورت دراماتیک خراب شده است.
وانگ لیان، پروفیسور در مکتب مطالعات بین المللی دانشگاه پیکنگ، وخامت اوضاع امنیتی و خروج قریب الوقوع نیروهای بین المللی از افغانستان را عوامل ناکامی احتمالی این پروژه می‌داند: «چندین گروه سیاسی در افغانستان برای به دست گرفتن قدرت می‌جنگند، بنابراین قابل درک است که شرکت «ام سی سی» به صورت خاص فعال نیست».
لیان می‌گوید اطمینان دارد که هرگاه ثبات تامین شود، همکاری‌ها میان چین و افغانستان به شمول سرمایه‌گذاری در این پروژه ادامه می‌یابد: «یک افغانستان قوی از نظر اقتصادی به نفع چین نیز است».
تأثیر بزرگ بر سرمایه گذاری
چین تنها کشوری نبود که برای به دست آوردن حق استخراج معدن مس عینک رقابت می کرد. مثلا قزاقستان شانس خوبی برای استخراج این معدن داشت، اما اعمار یک خط آهن را رد کرد. سیتفن کارتر از سازمان غیردولتی بین المللی «شاهد جهانی « (Global Witness) می گوید اگر افغانستان بخواهد این موضوع را به تجدید نظر بکشاند، موضع ضعیف تری دارد.
کارتر به دویچه وله گفت: «شرکت چینی حالا حکومت افغانستان را در موقعیت حساسی قرار داده است. اگر توافقنامه کنونی ناکام شود، معلوم نیست که شرکت های دیگر همان شرایط قبلی را برای افغانستان پیشکش کنند». این کارشناس به این باور است که ناکامی احتمالی بزرگترین سرمایه گذاری در افغانستان، می تواند تاثیر بزرگی بر سرمایه گذاری های آینده در این کشور داشته باشد.
چشم امید به معادن
وزیر معدن و صنایع افغانستان سرمایه‌گذاری در سکتور معدن را ماشین رشد اقتصادی این کشور می‌خواند: «هدف ما این است که کشور بعد از پایان سال ۲۰۱۴ به پای خود ایستاد شود. از آن زمان به بعد صنعت معادن باید سالانه عاید چهار میلیاد دالری را تهیه کند».
فعلا ۹۰ درصد بودجه افغانستان توسط کشورهای کمک دهنده تامین می‌شود. به این دلیل چشم امید به معادن دست نخورده سه هزار میلیارد دالری به شمول خاک های نادر، لیتیوم، آهن، تنگستن، مس، جست و دیگر مواد معدنی دوخته شده است.