بخش دوم و پایانی

دعوت سن برنارد
در ۱۱۴۷ سن برنارد رییس صومعۀ «کلرو» در شامپانى فرانسه (مانند پاپ اوربانوس در جنگ صلیبى اول) فرمان بسیج اروپا علیه مسلمانان را داد. او مجمعى در «وزله» فرانسه تشکیل داد و از سران دولت‌هاى غربى خواست تا نیروهاى خود را به آسیاى باخترى برسانند. لویى هفتم پادشاه فرانسه و کنراد سوم امپراتورآلمان دعوت او را لبیک گفته و سپاه خود را به حرکت درآوردند.
این دو سپاه خود را از طریق یونان به شام رساندند و دمشق راکه به‌سختى توسط مسلمانان محافظت مى‌شد، محاصره کردند اما قادر به فتح آن نشدند و شهر «رها» نیز هم‌چنان در دست مسلمانان ماند. این دو سپاه که با نیروى بسیار قدرت‌مندى به حرکت درآمده بود، به هنگام بازگشت تقریباً نابود شد.
نتیجۀ نبرد
نبرد دوم صلیبى به‌دلیل بى‌نتیجه بودن براى مسیحیان، عملاً سبب تشویق مسلمانان براى ادامۀ حملات علیه متجاوزان مسیحى شد، چرا که ۲ قدرت اول اروپا یعنى آلمان و فرانسه، در این نبرد نتوانسته بودند کارى از پیش ببرند.
ورود صلاح‌الدین ایوبى به جنگ و جنگ سوم صلیبى:
در ۱۱۶۰ میلادى، اوضاع شام و فلسطین کاملاً متزلزل شد و مسیحیان مى‌دانستند که هر آینه امکان سقوط متصرفات‌شان وجود دارد، به‌ویژه آن‌که مسلمانان در کلیه جبهه‌هاى شمال افریقا، هسپانیا و بین‌النهرین در حال پیشروى بودند. اثر این پیشروى‌ها، سبب تضعیف قواى مسیحیان در فلسطین بود.
در ۱۱۷۱ صلاح‌الدین ایوبى بر دولت فاطمى مصر غلبه کرد و خطبه را پس از ۲ قرن به نام خلیفۀ عباسى قرائت و سلسلۀ ایوبى‌ها را بنا نهاد. صلاح‌الدین به تجهیز قواى بزرگ مسلمین پرداخت و در ۱۱۸۶ در طبریه در اولین زورآزمایى خود با صلیبیان، شکست سنگینى به آن‌ها وارد کرد. آن‌گاه رو به سوى بیت‌المقدس راند.
فتح بیت‌المقدس
در ۱۱۸۷، صلاح‌الدین پشت دروازه‌هاى بیت المقدس بود. او ابتدا به مدافعان برج‌هاى شهر پیغام داد که در صورت تسلیم شدن در امان هستند، ولی عیسویان تصمیم به مقاومت گرفتند. نبرد آغاز شد و على‌رغم مقاومت شدید نیروهاى مدافع، تهور مسلمانان سبب انهدام بخشى از دیوار قلعه و نفوذ سربازان مسلمان به داخل شهر شد. مبارزان مسیحى از صلاح‌الدین امان خواستند، اما او گفت که در این زمان تنها در ازاى پرداخت فدیه، از کشتار آن‌ها خوددارى مى‌کند، بنابراین پس از ۹۱ سال بیت‌المقدس به تصرف مسلمانان درآمد.
صلاح‌الدین در سال بعد در نبرد «حطین» نیز سپاه صلیبى را در شمال فلسطین شکست داد و باقی‌ماندۀ آن‌ها را از دم تیغ گذراند. به دنبال این پیروزى، ده‌ها شهر مهم یکى پس از دیگرى از دست صلیبیون خارج شد (از جمله: بیروت، صور، صیدا، عکا، یافا، صبره و صهیون و قلاع مهم منطقه).
حرکت اردوى صلیبى
پیروزی‌های جدید مسلمانان، سبب حیرت اروپا شد و فتح بیت‌المقدس، خون صلیبیون را مجدداً به جوش آورد. پاپ مجدداً فرمان بسیج عمومى داد و این بار ۳ شاه بزرگ اروپا یعنى فردریک بارباروسا از آلمان، فیلیپ اگوست از فرانسه و ریچارد شیردل از انگلیس در ۱۱۸۹ خود را به آسیا رساندند.
اگرچه غرق شدن پادشاه آلمان در یک رودخانه سبب از هم پاشیدن نیروهایش شد، اما سپاهیان فرانسه و انگلیس آن‌قدر بودند که نبرد را ادامه دهند. عکا در این سال سقوط کرد. معروف‌ترین نبردهاى صلیبى در این زمان انجام شد به گونه‌یى که صدها هزار سرباز مسیحى و مسلمان و ده‌ها سردار بزرگ جان خود را از دست دادند. اما مصافِ طولانى ریچارد شیردل و صلاح‌الدین نیز فرجامى براى اروپا نداشت. صلاح‌الدین على‌رغم مبارزات بى‌امان، به‌دلیل تقویت مداوم سپاه صلیبى، تقاضاى کمک از خلیفه و امراى ترک و عرب کرد. و از طرف دیگر، ریچارد و فیلیپ نیز به کشور خود بازگشتند و عملاً نبرد به وضعیتى فرسایشى تبدیل شد.
پس از مدتى، سپاه صلیبى که از به‌دست آوردن بیت‌المقدس ناامید و پراکنده شده بود، عملاً جنگ صلیبى سوم به پایان رسید.
نتیجۀ نبرد
نبردهاى صلیبى سوم، سبب از دست رفتن شهر مهم بیت‌المقدس از تصرفِ مسیحیان شد، مضافاً آن‌که پیروزى‌هاى پى در پى صلاح‌الدین، فتوحات مسیحیان را از دستِ آن‌ها خارج کرد و پس از این، اروپاییان در نبردهاى دیگر صلیبى، دست پایین را داشتند.
پیروزى‌هاى صلاح‌الدین سبب شد که بیت‌المقدس تا ۹ قرنِ دیگر در اختیار مسلمانان بماند (تنها در سال ۱۲۲۸ به‌مدت ۱۶ سال این شهر به تصرف پادشاه آلمان درآمد). پس از این جنگ‌ها، ۵ بار دیگر صلیبیون به قصد بازپس‌گیرى سرزمین‌هاى آسیاى غربى به این نواحى لشکر کشیدند که این نبردها به جنگ‌هاى صلیبىِ چهارم تا هشتم معروف شد، اما در نهایت در ۱۲۷۰ میلادى، کلیۀ نیروهاى اروپایى شکست خورده و اوضاع منطقه به سال ۱۰۹۵ بازگشت. ولی در شرق تندباد جدیدى توسط مغولان ایجاد شد که در فرجام، آثار پیروزى‌های دولت‌هاى اسلامى را زایل کرد.