در هفته جاری، شهر باستانی هرات میزبان دو نشست پُراهمیت بود؛ یکی نشستِ مشورتی آجندای ملی که روز دوشنبه با مدیریت بنیـاد شهید مسعود در این شهر برگزار شد و دیگری نشستِ گفت‌وگوهای امنیتی که در روزهای شنبه و یک‌شنبه (۱۳ و ۱۴ میزان) با مدیریت انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان که یک نهاد غیر دولتی است‌ـ در هرات برگزار گردید.

در نشست آجندای ملی که مورد استقبال باشکوه نخبه‌گان حوزه جنوب غرب کشور قرار گرفت، بر اهمیتِ داشتن یک برنامه کلان ملی و هم‌چنین تشکیل دولت وحدت ملی و تحقق صلح پایدار در افغانستان در فرایند انتخابات تأکید رفت. نخبه‌گان ولایت هرات نیز طی سخنانی، طرح آجندای ملی را برای خروج از بحران کنونی کشور، مفید ارزیابی کردند و برای به کرسی نشاندن این طرح مکتوب و مدون، تلاشِ پی‌گیر تمام اقشار جامعه را خواستار شدند. طی این نشست، از طرح آجندای ملی در کلیت حمایت قاطع صورت گرفت و فیصله شد که آجندای ملی در شرایط بحرانی امروز، برگزاری انتخابات را یک اصل قانونی و نیاز مبرم افغانستان می‌داند و امیدوار است که مردم افغانستان از رهگذر این انتخابات، بتوانند موفق به تشکیل یک دولت وحدت ملی با قاعده‌یی وسیع شوند و سرانجام به صلح و ثبات واقعی دست یابند. این نشست روز دوشنبه با خوش‌بینی‌های فراوان پایان یافت.
و اما نشست دیگر، کنفرانس «گفت‌وگوی امنیتی هرات» بود که خوش‌بختانه برگزارکننده‌گان این نشست نیز با خوش‌بینی به نتایج آن نگاه می‌کنند و باور دارند که این کنفرانس به اهدافی که برای خود مشخص کرده بود، دست یافته است. در این کنفرانس نماینده‌گانی از سی کشور منطقه و جهان حضور داشتند. داوود مرادیان رییس انستیتوت مطالعات استراتژیک، هدف اصلی گفت‌وگوی امنیتی هرات را اعتمادسازی میان کشورهای منطقه خواند. آقای مرادیان گفت: «هدف مشخص کنفرانس بین‌المللی گفت‌وگوهای امنیتی، این است که ما می‌خواهیم از هرات یک روند منطقه‌یی دوام‌دار را شروع کنیم. هدف اصلی این روند منطقه‌یی دوامدار این است که به صورت منظم، اعتمادسازی را بین افغانستان و کشورهای منطقه تشویق و تقویت کنیم و در جریان تقویت متقابل، راه‌حل‌های مشترک برای مشکلات مشترک خود پیدا کنیم.»
و اما در این نشست، ارایه طرح آجندای ملی که توسط احمد ولی صورت گرفت، مورد توجه اشتراک‌کننده‌گان این کنفرانس به‌خصوص نماینده‌گان کشورهای خارجی قرار گرفت.
شکی نیست که آجندای ملی از مدتی به این‌طرف مورد توجه جریان‌های سیاسی داخلی و خارجی قرار گرفته است و کنفرانس گفت‌وگوهای امنیتی هرات نیز در پی دست‌یابی به نسخه مشابهی می‌باشد؛ زیرا آن‌چه که برگزارکننده‌گان این نشست در پی آن‌اند، در واقع کلیتِ خواست‌ها و اهدافی‌ست که در طرح آجندای ملی از منظر داخلی به آن اشاره شده است. چنان‌که اعضای خارجی اشتراک‌کننده در کنفرانس گفت‌وگوهای امنیتی هرات، در حاشیه‌های این نشستِ دو روزه دیدارهایی با احمد ولی مسعود داشتند و در مورد طرح آجندای ملی با جزییات تمام به تبادل نظر پرداختند.
از اهداف اصلی هر دو نشست (گفت‌وگوهای امنیتی هرات و نشست مشورتی آجندای ملی) اعتمادسازی خوانده شده است. بدون شک تحقق چنین هدفی برای افغانستان می‌تواند بسیار مهم باشد، آن‌هم زمانی که عملاً دیپلماسی ارگ ریاست‌جمهوری در مهارسازی بحران، به بن‌بست رسیده است. اما مساله اصلی این‌جاست که این نوع اعتمادسازی بر چه بستری می‌تواند شکل بگیرد؟
افغانستان در منطقه‌یی با مناسبات پیچیده قرار دارد و مشکلات امروزی ریشه‌های مشخص تاریخی دارند. هم‌چنان افغانستان چالش‌هایی را در مناسبات درونی که ریشه در تعاملات تاریخی دارد، با خود حمل می‌کند و تا زمانی که این محورها و یا چالش‌ها مشخص و عریان نشوند، نمی‌توان گامی به سوی اعتمادسازی برداشت.
موضوع محوری گفت‌وگوی امنیتی هرات، ایجاد اعتمادسازی میان کشورهای منطقه خوانده شده است. اما پرسش این‌جاست که اعتمادسازی با عبور از چه مشکلاتی می‌تواند صورت عملی و واقعی پیدا کند؟ همان پرسشی که کنفرانس امنیتی هرات در برابر آن، حرف مشخصی مطرح نکرد.
هم‌چنان عدم حضور هفت نماینده دعوت‌شده پاکستان به این کنفرانس، نشان داد که حداقل یکی از جوانب مهم و ذی‌دخل در قضایای افغانستان و منطقه نسبت به آن‌چه که در این کنفرانس گفته می‌شده، از قبل حساسیت‌هایی داشته‌ و از اشتراک در آن خود داری کرده است.
اعتمادسازی به عنوان امری کیفی، زمانی می‌تواند به امری واقعی تبدیل شود که پیش از آن، آسیب‌شناسی وضعیت به‌درستی انجام شده باشد و راهکارهای مشخصی برای بحث ارایه شده باشند و در گام نخست مسایل از درون در گفت‌وگوهای بین‌الافغانی، مطرح و به هدف تعیین اولویت‌ها و توافق روی یک برنامه کلان ملی، حرکت‌های موثری صورت گیرد.
شکی نیست که ایجاد اعتمادسازی، روندی «زمان‌بر» است و در نخست باید این حرکت را از داخل و از میان مردم و نخبه‌گان‌شان آغاز کرد و به یک نسخه مدون در زمینه خروج از بحران به توافق رسید و آن‌گاه منتظر بود که مردمان منطقه واقعاً وارد گفت‌وگوهای سازنده برای حل مشکلات و چالش‌های خود شوند تا بر سرنوشت و وضعیت ما تأثیرگذار باشد.
به هر رو نشست گفت‌وگوهای امنیتی هرات، حداقل نشان داد که مشکلات منطقه بدون پذیرش یک‌دیگر و تن دادن به گفت‌وگو به عنوان شرط اصلی بیرون‌رفت از منازعه، امکان‌پذیر نیست و نشست مشورتی آجندای ملی در هرات بیان کرد که کلید حل مشکلات افغانستان، در بین خود افغان‌هاست و تا زمانی که به خود نیایـیم و به تبیین مشکلات خویش نپردازیم و اعتمادسازی نکنیم، نمی‌توانیم از بیرونی‌ها انتظار این را داشته باشیم که به‌خاطر ما در میان خودشان این و آن کنند. بنابراین به نظر می‌رسد که طرح آجندای ملی، یک اولویت برای تمام گفت‌وگوهای سیاسی در سطح کشور است و باید تمام اقشار جامعه به‌ویژه نخبه‌گان برای رسیدن به یک توافق کلان ملی در محورهای اصلیِ آجندای ملی تلاش کنند و دیگر گفت‌وگوها و برنامه‌ها را در آیینه آن سامان دهنـد.