کسب یک جایزۀ مهم ادبی، جزو نقاط طلایی زنده‌گی هر نویسنده‌یی محسوب می‌شود که علاوه ‌بر منفعت مادی، جذب طیفِ گستره‌تری از خواننده‌گان را برای آثار وی به همراه خواهد داشت. اگر از دید کتاب‌خوانان هم به این قضیه نگاه کنیم، آثار منتخب هیأت داورانِ جوایز ادبی می‌تواند ملاک بسیار مناسبی برای برگزیدنِ آثار خواندنی باشد؛ چرا که هریک از آثار برندۀ جایزه، پس از بررسی‌های بسیار و رد شدن از فیلتر متخصصان این فن، به رتبۀ برتر دست یافته‌اند.
جوایز معتبر دنیای ادبیات در سال ۲۰۱۳، استعدادهای درخشانی را به خواننده‌گان بین‌المللی معرفی کردند. با ورود به سال نو میلادی، نگاهی می‌اندازیم به نویسنده‌گانی که موفق شدند طی سال گذشته مهم‌ترین افتخاراتِ این عرصه را از آنِ خود کنند.
ـ جایزۀ «پرنس آستوریاس» که هر ساله در هشت بخش مختلف اعطا می‌شود، در سال ۲۰۱۳ در بخش ادبی به «آنتونیو مونوز مولینا»، نویسندۀ‌ هسپانیایی تعلق گرفت که از سال ۱۹۹۵ عضو اکادمی سلطنتی هسپانیاست. جایزۀ هسپانیایی پرنس آستوریاس هرساله در حوزه‌های علوم اجتماعی‌، هنر‌، ادبیات،‌ همکاری بین‌المللی،‌ ورزشی،‌ تحقیقات علمی و فنی‌، ارتباطات و علوم انسانی و تفاهم بین‌المللی به چهره‌های برترِ هر بخش تعلق می‌گیرد.
ـ جایزۀ «ادگار آلن پو» که مهم‌ترین جایزۀ ادبیات جنایی جهان محسوب می‌شود، در سال ۲۰۱۳ به «دنیس هلان» برای رمان «شب‌زنده‌داری» اعطا شد که رمان‌های معروفی چون «جزیرۀ شاتر» و «رودخانۀ مرموز» از او به دنیای سینما راه یافته‌اند. جایزۀ ادگار آلن‌پو هرساله برای بزرگ‌داشت نام این نویسندۀ امریکایی، به جنایی‌نویسان برگزیدۀ امریکایی در بخش‌های ادبیات داستانی، غیرداستانی و فلم‌نامۀ تلویزیونی اعطا می‌شود.
ـ جایزۀ ادبی «پولیتزر» که مهم‌ترین بخش‌های آن ادبیات، موسیقی، روزنامه‌نگاری و روزنامه‌نگاری آنلاین هستند، در سال ۱۹۱۷ در امریکا پایه‌گذاری شده و به یاد «جوزف پولیتزر» و از سوی دانشگاه کلمبیا در نیویارک برگزار می‌شود. این رقابت مهمی ادبی دنیا در ۲۱ بخش برپا می‌شود که در ۲۰ بخش هر برگزیده ۱۰هزار دالر دریافت می‌کند و برگزیدۀ بخش روزنامه‌نگاری یک مدال طلا نیز به‌دست می‌آورد. این بار جایزۀ بخش ادبیات داستانی به «آدام جانسون»، نویسندۀ امریکایی متولد کوریای شمالی برای رمان «پسر یتیم ارباب» تعلق گرفت. در بخش نمایش‌نامه «آیاد اختر» برای نگارش «رسوا» موفق به کسب جایزه شد. «فردریک لاجوال» هم با کتاب «آتش جنگ: سقوط یک امپراتوری و ساخت ویتنام امریکا» جایزۀ بخش تاریخ پولیتزر را از آنِ خود کرد.
ـ یکی دیگر از جوایز مهم ادبی سال ۲۰۱۳، جایزۀ «الکساندر سولژنیتسین» بود که «ماکسیم آملین»، شاعر موفقِ روسیه به عنوان برندۀ این جایزۀ ۲۵هزاردالری اعلام شد. وی این جایزۀ مهم را برای نوآوری‌های شاعرانه و گسترش مرزها و امکانات شعر غنایی دریافت کرد. «ماکسیم آملین» ۴۳ساله تاکنون چندین مجموعه‌شعر به چاپ رسانده و در کار ترجمۀ متون لاتین و کلاسیکِ یونانی فعالیت دارد. جایزۀ الکساندر سولژنتیسین از سال ۱۹۹۸ برای بزرگ‌داشت نام این شخصیت ادبی سرشناس راه‌اندازی شد و ویژۀ‌ نویسنده‌گان روس است که به زبان روسی آثار خود را منتشر کرده‌اند.
ـ «لیزا اودانل»، نویسندۀ‌ سرشناس انگلیسی جایزۀ‌ کتاب ۱۰هزارپوندی کشورهای مشترک‌المنافع را به خود اختصاص داد و «الیزا رابرتسون» و «شارون میلر» هم به‌طور مشترک جایزۀ‌ داستان کوتاه سال ۲۰۱۳ را کسب کردند. اودانل با کتاب «مرگ زنبورهای عسل» تحسین هیأت داوران این جایزه را برانگیخت. هرساله نویسنده‌گان ۵۴ کشور برای دریافت جایزۀ ادبی کشورهای مشترک‌المنافع با هم به رقابت می‌پردازند. این جایزه برای اولین‌بار در سال ۱۹۸۷ به آثار ادبی برجسته تعلق گرفت. موسسۀ‌ برگزارکنندۀ‌ این جایزه، سازمانی است که با همکاری ۵۳ کشور عضو اتحادیۀ کشورهای مشترک‌المنافع اداره می‌شود.
ـ جایزۀ ادبی «میگوئل سروانتس» هسپانیا از دیگر جوایز معتبر و شناخته‌شدۀ‌ بین‌المللی در سال ۲۰۱۳ به «النا پونیاتوسکا»، نویسنده و روزنامه‌نگار مکزیکی اعطا شد. جایزۀ «سروانتس» که گاه با نوبل ادبیات مقایسه می‌شود،‌ سال ۱۹۷۵ راه‌اندازی شد تا نویسنده‌گان برجستۀ حوزۀ‌ ادبیات اسپانیولی‌زبان را مورد تقدیر قرار دهد. طی چهار دهۀ‌ گذشته این چهارمین‌بار است که یک نویسندۀ زن جایزۀ‌ سروانتس را به خود اختصاص می‌دهد. پیش از این «ماریا زامبرانو» (۱۹۸۸) و «آنا ماریا ماتوت» (۲۰۱۰) از هسپانیا و «دولس ماریا لویناز» (۱۹۹۲) از کیوبا این جایزه را کسب کرده بودند.
ـ جایزۀ «آسترید لیندگرن» یکی دیگر از جوایز نام‌آشنایی است که در جهان به عنوان بزرگ‌ترین جایزۀ ادبیات کودک و نوجوان شناخته می‌شود و در دو بخش نویسنده و تصویرگر کتاب کودک برگزار می‌شود. در سالی که گذشت، «ایزول» با نام اصلی «ماریزول میسنتا»، تصویرگر و نویسندۀ ارجنتاینی کتاب‌های کودک، این جایزه را از آن خود کرد. وی تاکنون ۱۰ کتاب را با تصویرگری خود روانۀ بازار کتاب کرده‌ و با شاعران بسیاری از جمله «جورج لوجان» ارجنتاینی همکاری داشته است. آثار ایزول تاکنون در ۲۰ کشور جهان به چاپ رسیده‌اند. ۲۰۷ نامزد از کشورهای سرتاسر جهان برای کسب این جایزۀ ۵۰۰هزار پوندی با هم به رقابت پرداختند. این جایزۀ بین‌المللی ۴۰ هزار کرونی برای اولین‌بار در سال ۱۹۶۷ توسط دولت سویدن به منظور بزرگ‌داشت نام آسترید لیندگرن، برجسته‌ترین نویسندۀ ادبیات کودک این کشور برگزار شد.
ـ جایزۀ «فرانتس کافکا» از شناخته‌شده‌ترین جوایز ادبیات جهان محسوب می‌شود که در سال ۲۰۱۳ نصیب «آموس اوز»، فعال صلح‌طلب اسراییلی شد. هیأت‌داوران این جایزه‌، «آموس اوز» را به پاس فعالیت‌های ادبی به عنوان برندۀ سال ۲۰۱۳ اعلام کرد. «آموس اوز» که مخالف سیاست‌های جنگ‌طلبانۀ رژیم‌ اسراییل است، در ماه اکتوبر سال ۲۰۱۳ در شهر پراگ این جایزۀ ۱۰ هزار دالری را دریافت کرد. اوز که از پدری روس و مادری لهستانی در بیت‌المقدس به دنیا آمده، بیشتر برای استفاده از طنز و تخیل در داستان‌هایش شهرت دارد. آثار این نویسنده تا کنون به بیش از ۴۰ زبان ترجمه شده‌اند. «هاروکی موراکامی»، «فیلیپ راث» و «هارولد پینتر» از نویسنده‌گان سرشناس و مطرحی هستند که پیش از این جایزۀ «کافکا» را به‌دست گرفته‌اند.
ـ دیگرجایزۀ حایز اهمیتی که در سال ۲۰۱۳ به برنده‌اش رسید، جایزۀ‌ بهترین رمان تاریخی «والتر اسکات» است. «تان توان انگ»، نویسندۀ‌ جوان مالزیایی با دومین رمان خود «باغ مه‌های شبانه» موفق شد با پشت سر گذاشتن «هیلاری منتل» (برندۀ‌ دو جایزۀ‌ بوکر) مهم‌ترین جایزۀ‌ رمان تاریخی جهان را به دست آورد. «باغ مه‌های شبانه» که از نامزدهای نهایی جایزۀ‌ بوکر بوده‌، نخستین رمان به قلم نویسنده‌یی خارجی است که موفق به کسب این جایزه‌ شده است. جایزۀ‌ ادبی والتر اسکات که با مبلغ نقدی ۲۵هزارپوند همراه است، امکان حضور تمامی رمان‌های تاریخی که موضوع آ‌ن‌ها در ۶۰ سال قبل اتفاق می‌افتد را فراهم ساخته است. جایزۀ کتاب والتر اسکات در سال ۲۰۱۰ برای بزرگداشت رمان‌نویس اسکاتلندی خالق آثار تاریخی راه‌اندازی شد.
ـ جایزۀ ادبی «پن/فاکنر» ۲۰۱۳ برای نخستین‌بار به یک نویسندۀ‌ امریکای لاتین‌ به نام «بنجامین آلیره ساینز» اعطا شد. این نویسندۀ ۵۸ ساله که تا کنون ده‌ها مجموعه شعر و کتاب کودک‌، نوجوان و بزرگ‌سال منتشر کرده‌، این جایزه را برای کتاب «همه‌چیز در باشگاه کنتاکی شروع می‌شود و به پایان می‌رسد» دریافت کرد. این کتاب مجموعه‌یی از هفت داستان تقریباً به هم پیوسته است. جایزۀ ادبی پن/فاکنر جایزۀ ۱۵هزار دالری را از سوی بنیاد فاکنر به بهترین نویسندۀ‌ سال اعطا می‌کند. چهار نویسنده‌یی که به مرحلۀ‌ نهایی این جایزه رسیده‌اند نیز هر یک ۵هزار دالر جایزۀ نقدی دریافت می‌کنند. این جایزه برای اولین‌بار در سال ۱۹۸۱ اعطا شده است.
ـ جایزۀ بین‌المللی «ایمپک دوبلین» که ارزش نقدی آن بالغ بر ۱۲۶ هزار دالر است، یک از گران‌ترین جوایز ادبی دنیا محسوب می‌شود. این جایزه که در ایرلند برگزار می‌شود، به بهترین اثر یک نویسنده تعلق می‌گیرد. «کوین بری»، نویسندۀ‌ ایرلندی است که با کتاب «شهر بوهین» جایزۀ ادبی ایمپک دوبلین ۲۰۱۳ را گرفت. فهرست اولیۀ این جایزه به انتخاب کتاب‌خانه‌های سراسر دنیا تعیین می‌شود. این جایزه کتاب‌هایی را شامل می‌شود که به زبان انگلیسی نوشته یا ترجمه شده و در فاصلۀ زمانی یک‌سالۀ اخیر منتشر شده باشند. ایمپک دوبلین با همکاری شورای شهر دوبلین ایرلند و دولت دوبلین و کمپنی ایمپک اهدا می‌شود.
ـ یکی از معتبرترین جوایز ادبی دنیا یعنی «بوکر» در سال ۲۰۱۳ به «النور کاتون» از نیوزلند اعطا شد تا وی جوان‌ترین نویسندۀ‌ برندۀ این جایزۀ معتبر نام بگیرد. النور کاتون ۲۸ساله‌ توانست با رمان ۸۳۲ صفحه‌یی «چهره‌های درخشان» جایزۀ ۵۰ هزار پوندی «من بوکر» را به خود اختصاص دهد. سال ۲۰۱۳ آخرین دورۀ‌ برگزاری جایزۀ بوکر بین‌المللی به رسم ۴۵ سال گذشته بود. تا کنون تنها کشورهای انگلیس، ایرلند و کشورهای مشترک‌المنافع، حق شرکت در این رقابت را داشتند، اما براساس قوانین مصوب جدید، رقابت برای کسب این جایزه مهم ادبی برای نویسنده‌گان تمام کشورهای جهان که به زبان انگلیسی بنویسند، آزاد خواهد بود. این جایزۀ ادبی که با نام «من بوکر» نیز شناخته می‌شود، هر سال به بهترین رمان انگلیسی‌زبان که از سوی شهروندان انگلیسی‌زبان یا همسو با بریتانیا و جمهوری ایرلند نوشته شده باشد، اعطا می‌شود. بوکر تأثیر بسیار زیادی بر فروش و ترجمۀ کتاب در سطح جهان دارد و جایزه‌یی ۵۰هزار پوندی برای برندۀ آن به همراه می‌آورد.
ـ جایزۀ «نوبل ادبیات» به عنوان قلۀ افتخار ادبی دنیا، هرسال به مجموعه آثار یک نویسنده تعلق می‌گیرد. برندۀ جایزۀ نوبل یک مدال طلا، دیپلم افتخار و یک جایزۀ نقدی چندصدهزاردالری دریافت می‌کند که میزان جایزۀ نقدی به درآمد بنیاد نوبل در آن سال بسته‌گی دارد. این بار این جایزه به «آلیس مونرو»، نویسندۀ نامدار کانادایی اعطا شد. «آلیس مونرو» ۸۲ ساله به دلیل بیماری و ضعف قادر نبود در مراسم دریافت جایزۀ‌ نوبل حضور پیدا کند و‌ از طریق ویدیو کنفرانس سخنرانی‌اش را به گوش اعضای اکادمی نوبل و دوست‌دارانش ‌رساند. آلیس مونرو با کسب نوبل ادبیات در روز دهم اکتوبر‌، عنوان صدودهمین برندۀ نوبل ادبیات و سیزدهمین زن برندۀ این جایزه را کسب کرد که موفق به کسب این افتخار شده است. آکادمی نوبل وی را استاد داستان کوتاه معاصر خواند و بیش از چهار دهه تلاش وی در حوزۀ نگارش داستان‌های چندلایه و عمیق را مورد تقدیر قرار داد.
ـ جایزه «گنکور» به عنوان معتبرترین جایزۀ ادبی فرانسه در سال ۲۰۱۳ به رمان «خداحافظ طبقه‌بالایی‌ها» رسید. اعضای آکادمی کنگور طبق سنت هر سال، با حضور در رستورانت «دروان» در پاریس، «پیر لومیتره» را برای رمان «خداحافظ طبقه‌بالایی‌ها» به عنوان برندۀ این جایزۀ معتبر معرفی کردند. «لومیتره» در این کتاب ۶۰۰صفحه‌یی با نگاهی متفاوت به توصیف جنگ و تبعاتِ آن می‌پردازد. جایزۀ ادبی «گنکور» مهم‌ترین جایزۀه‌ ادبی کشور فرانسه محسوب می‌شود که طبق وصیت «ادموند دو گنکور»، نویسنده و منتقد فرانسوی در سال ۱۸۹۶ بنیان نهاده شد. این جایزه هر سال به بهترین کتاب داستانی فرانسوی که همان سال منتشر شده باشد، تعلق می‌گیرد. هر نویسنده در زنده‌گی ادبی خود تنها یک‌بار برندۀ این جایزه می‌شود.
ـ جایزۀ ادبی «فمینا» که یکی دیگر از جوایز معتبر ادبیات فرانسه است، این بار به «ریچارد فورد»، نویسندۀ امریکایی برای کتاب «کانادا» که داستان بی‌گناهی پسری را در جریان سرقت والدینش از یک بانک روایت می‌کند، اعطا شد. این نویسندۀ امریکایی پیش از این برای رمان «روز استقلال» در سال ۱۹۹۶ جایزۀ پولیتزر و هم‌چنین جایزۀ پن/فاکنر را کسب کرده بود. «لئونورا میانو»، نویسندۀ کامرونی نیز در بخش بهترین رمان فرانسوی‌زبان موفق به دریافت جایزۀ فمینا شد. او برای کتاب «فصل تاریکی» برندۀ این جایزه شد. جایزۀ فمینا در سال ۱۹۰۴ توسط ۲۲ نویسندۀ مجلۀ «زنده‌گی زیبا» راه‌اندازی شد. داوران این جایزه زن هستند، اما لزوماً این جایزه مختص زنان نیست.
ـ جایزۀ ادبی «هانس کریستین اندرسن» تقریباً مهم‌ترین جایزۀ ادبی در حوزۀ ادبیات کودک و نوجوان است که گاه «نوبل کوچک» خوانده می‌شود. این جایزه که هر دو سال یک‌بار از سوی دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان در دو بخش به نویسنده‌گان و تصویرگران اهدا می‌شود، به نام هانس کریستین اندرسن، نویسندۀ افسانه‌های کودکانه دانمارکی، نام‌گذاری شده است و برگزیده‌گان آن، جایزۀ خود را از دست ملکۀ دنمارک دریافت می‌کنند. این دوره جایزۀ ادبی «هانس کریستین اندرسن» به سلمان رشدی، نویسندۀ مرتد هندی رسید.

منبع: مد و مه