انتخابات ریاست‌جمهوریِ افغانستان در حالی به دور دوم کشانده شد که پرسش‌های زیادی در مورد رسیده‌گی به شکایاتِ انتخاباتی هم‌چنان در ذهن‌های بسیاری خلجان می‌کند؛ پرسش‌هایی که بی‌پاسخ گذاشته شدند و یا به‌ساده‌گی از کنار آن‌ها گذشتند؛ پرسش‌هایی که می‌توانست سرنوشتِ اتتخابات را حتا در دور اول مشخص کند و از بار هزینه‌های گزاف بر شانه‌های مردمی که از ضعف اقتصادی رنج می‌برند، بکاهد. 

انتخابات در حالی وارد دور دوم شد که تغییر چندانی در نتایج نهایی رونما نشده و این خود می‌تواند پرسش‌برانگیز باشد. سوالی که به ذهن می‌رسد این است که نقش کمیسیون شکایاتِ انتخاباتی در این میان چه بوده است؟ اگر قرار ‌بود که این کمیسیون بر کارکردهای کمیسیونِ انتخابات صحه بگذارد، پس فلسفۀ وجودی آن چه بوده است؟
بخشی از عمده‌ترین سوال‌هایی که در مورد بررسی‌های انتخاباتی می‌توانند مطرح باشند، یک روز قبل از اعلام نتایج نهایی، از سوی داکتر عبدالله عبدالله نامزد پیشتاز انتخاباتِ سال روان، به نشانی کمیسیون شکایات انتخاباتی ارایه شدند. آقای عبدالله در نشستی خبری به این مناسبت، به مواردی اشاره کرد و اسناد آن را در اختیار رسانه‌ها قرار داد که باید از سوی کمیسیون شکایاتِ انتخاباتی پیش از اعلام نتایج نهایی به آن‌ها رسیده‌گی صورت می‌گرفت. داکتر عبدالله در نشست خبری خود به مواردی هم‌چون تعدیل در قانون انتخابات، تأخیر در روند رسیده‌گی به شکایات، نامعلوم بودن نتایجِ ۴۴۴ محل رای‌دهی، عدم اسکنِ به‌موقعِ نتایج شمارش آرا، عدم امضای ناظر و رییس مراکز رای‌دهی در ۱۴۳۳ برگۀ رای و نیز عدم تناسب نتایج به‌ثبت رسیده در سایت و اوراق رای‌دهی، اشاره کرد. این موارد مثل بسیاری از موارد دیگر که باید از سوی کمیسیون شکایات پی‌گیری می‌شدند، با بی‌اعتنایی پرسش‌برانگیز روبه‌رو شدند؛ بی‌اعتنایی‌یی که می‌تواند شک و گمان‌های زیادی را نسبت به کار کمیسیون‌های انتخاباتی در اذهان عمومی به وجود آورد.
کمیسیون شکایات انتخاباتی چند مسوولیتِ بزرگ در مورد انتخابات دارد که بی‌توجهی به هر یک از آن‌ها می‌تواند اثرات ناگواری بر روند انتخابات بگذارد. کمیسیون در وهلۀ نخست باید به تمام شکایاتِ ارایه‌شده رسیده‌گی کند و به قناعتِ طرف‌ها بپردازد. این یک اصلِ مهم در هنگام بررسیِ شکایت‌های انتخاباتی است. کمیسیون نمی‌تواند بدون این‌که طرف‌های ذی‌دخل را قانع کند، مطمین باشد که به مسوولیت‌های خود در حوزۀ کاری به‌درستی عمل کرده است. وظیفۀ دیگرِ کمیسیون شکایات این است که در مواردی که خود حس می‌کند تقلب و تخلفی در روند انتخابات صورت گرفته و حتا اگر شکایتی در آن مورد درج نشده، به این‌گونه موارد رسیده‌گی کند. کمیسیون شکایات حقِ قانونی دارد که خود علیه دیگران و نهادها اقامۀ دعوا کند. اما چه‌قدر کمیسیون شکایاتِ انتخاباتی به این‌گونه موارد رسیده‌گی کرده است؟
بدون شک آن‌چه که از سخنان رییس این کمیسیون در گفت‌وگو با رسانه‌ها معلوم می‌شد، کمیسیون تعلل‌های جدی در امر رسیده‌گی به شکایت‌های انتخاباتی داشته است. از جانب دیگر، وقتی کمیسیون خود ادعا می‌کرد که بررسی‌های آن حتماً تغییراتِ جدی در نتایج انتخابات رونما خواهد کرد، این تغییرات جدی کجا شدند؟ چرا کمیسیون نتوانست به وعده‌اش وفا کند و تغییرات جدی در نتایج به‌وجود آورد؟ آیا این به معنای آن است که کمیسیون انتخابات در کار خود هیچ مشکلی نداشته است؟ اگر چنین است، پس چرا بیشتر شکایات انتخاباتی متوجه کارمندانِ کمیسیون بوده است؟ در این مورد حتا مسوولانِ بلندپایۀ کمیسیون نیز اذعان دارند و از رقمی نزدیک به سه‌هزار تن سخن می‌گویند که در وظایفِ خود سهل‌انگاری و یا به سود نامزدانِ مشخص جانب‌داری کرده‌اند و کمیسیون قول داده است که این افراد را از روند انتخابات بیرون می‌سازد.
اگر سه‌هزار نفر در کار انتخابات تخلف‌ورزی کرده باشند، بدون شک در نتیجۀ انتخابات باید اثرگذار تمام می‌شد، ولی اثرگذاری آن در نتیجۀ نهایی مشخص نشد. در سالیان گذشته، کار کمیسیون شکایات کاملاً مشخص بود و اثرگذاری آن را در نتیجۀ انتخابات می‌شد به‌روشنی دید، ولی امسال چنین نشد و تنها کاری که کمیسیون شکایات انجام داد، با برگزاری جلسه‌های علنی و تصمیم‌گیری‌های سری، روند انتخابات را بیشتر از چیزی که بود جنجالی ساخت. کمیسیون کاری را که باید در خفا انجام می‌داد، علنی کرد و کاری را که باید علنی می‌ساخت، مخفی نگه داشت؛ خلاف روال کاریِ این کمیسیون در دوره‌های گذشته که تصمیم و فیصله‌های آن برای حفظ شفافیت انتخابات برای همه اعلام می‌شد. این بار کمیسیون چنین نکرد و به همین دلیل، ظن و گمان‌های زیادی را نسبت به عمل‌کرد خود به وجود آورد. حتا دو دسته‌گی‌هایی که در کار کمیسیون در میان اعضای آن به وجود آمد، می‌تواند دلیل روشنِ مشکلات فنی و عملیاتی در درون این کمیسیون باشد. بارها ما از طریق رسانه‌ها شاهد اتهام‌زنی‌های مختلف از سوی اعضای کمیسیون شکایات بر یکدیگر و حتا روند بررسی شکایت‌های انتخاباتی بودیم.
به هر حال، نتیجه انتخابات به گونۀ رسمی اعلام شد و نامزدهای پیشتاز نیز با اما و اگر این نتیجه را پذیرفتند. اما پیش از برگزاری دور دوم انتخابات، ضروری است که به درس‌های دورِ اول توجه صورت گیرد و اصلاحاتِ لازم در کمیسیون‌های انتخاباتی رونما شود. چون اگر اصلاحاتِ لازم در نحوۀ فعالیت و اعضای کمیسیون‌های انتخاباتی به وجود نیاید، می‌تواند اثراتِ بسیار مخربی بر روند برگزاری دور دومِ انتخابات بگذارد.
دور دومِ انتخابات برای افغانستان از اهمیتی ویژه برخوردار است و به همین دلیل باید در برگزاری سالم و شفاف آن، تمهیدات لازم فراهم شود. مردم افغانستان در انتظار انتخابات عاری از تقلب و جعل‌کاری‌اند و هیچ دست‌کاری‌یی را از سوی هیچ نهاد و فردی نمی‌توانند بپذیرند. رییس‌جمهوری افغانستان خوب است این‌بار خلاف گذشته بی‌طرفیِ خود را نسبت به انتخابات ثابت کند و ارگ ریاست‌جمهوری را به محلِ کمپاین و معامله‌های انتخاباتی تبدیل نکند؛ چون بخش مهمی از مشکلات امروز، ناشی از مداخلاتِ ارگ در روند انتخابات و پس از آن است.