به نظر می‌رسد که پس از این‌همه رسوایی انتخاباتی به‌ویژه اعترافات دیرهنگامِ رییس کمیسیون انتخابات، ریاست‌جمهوری افغانستان عزمِ خود را برای رفع بن‌بستِ سیاسی پساانتخابات، از طریق معاونان رییس‌‍‌جمهوری و شماری از چهره‌های سیاسی ـ قومی، جزم کرده و می‌خواهد با انجامِ معاملات سیاسی و امتیازدهی‌ها و امتیازگیری‌های معمول در ۱۴ سال گذشته به جانبین، به مشکلاتِ پیش‌آمده در این راستا نقطۀ پایان بگذارد. انتشار فایل‌های صوتی و دیگر مدارکِ مربوط به تقلب‌های گسترده و سازمان‌یافتۀ انتخاباتی از جانب تیم اصلاحات و همگرایی، ظاهرأ به منظور دادخواهی از رای پاکِ مردم صورت گرفت و این رویکرد به کناره‌گیریِ محترمانۀ ضیاءالحق امرخیل از ریاستِ دارالانشای کمیسیون انتخابات انجامید، اما تا هنگامی که وی به بیرون از کشور فرار کرد، هیچ فرد یا مرجع رسمی از او دربارۀ کارنامه‌اش نپرسید، چه این‌که یکی از نهادهای «مدنی» شملۀ افتخار بر سرش نهاد و قهرمان ملی خطابش کرد.
وقت‌کشی و اغماض از بررسیِ این مدارک از سوی کمیسیون‌های انتخاباتی، به تشدید بیشتر بحران کمک کرده و جامعۀ بین‌المللی نیز که تا اکنون به تماشای منفعلانۀ نمایش‌نامۀ تراژیکِ انتخابات افغانستان بسنده کرده بود، به‌تازه‌گی در همنوایی با مردم افغانستان در صدد کمک به روند جدا‌سازی آرای پاک از ناپاک برآمده‌ و این امیدوارکننده است. ما کارمندان کمیسیون‌های انتخاباتی با در نظرداشت وضعیتِ حساس کنونیِ کشور و مسوولیتی که در برابر مردم و وطنِ خویش داریم، موارد زیر را به پیشگاه مردم افغانستان و جامعۀ جهانی قابل ذکر می‌دانیم:
۱ـ معامله بر سر آرای مردم و اغماض از محاکمۀ غارتگرانِ روند انتخابات برای تمامی کسانی که در یک‌ونیم دهۀ گذشته برای دموکراسی کار کرده‌اند، برای انسان‌هایی که به جرم شرکت در انتخابات انگشت‌های دست‌شان بریده شد، افسران و سربازان نیروهای امنیتی افغانستان که برای تأمین امنیتِ این پروسه شب‌ها را زنده‌داری کردند و روزها را پهره‌داری و صدها تن‌شان هم در این راه کشته یا زخمی شدند و در فرجام تمامی مردم افغانستان که شرکت در انتخابات را یگانه گزینۀ مشروع و قانون‌مند برای انتقال قدرت سیاسی در کشورشان دانسته، ساعت‌ها را در صف‌های طولانی رای‌دهی ایستادند؛ اهانتِ بزرگی است. چه این‌که دهن‌کجی در برابر مالیه‌دهنده‌گان کشورهای غربی، که برگزاری این انتخابات به کمک مالی کشورهای آنان میسر شد، مایۀ شرمساری همۀ ماست.
۲ـ بررسی بی‌طرفانه، منصفانه و هوشمندانۀ تمامی اسناد و مدارک تقلباتِ انتخاباتی و در فرجام، جداسازی آرای پاک مردمِ افغانستان از آرای ناپاک و تقلبی، یگانه راه برای جلب اعتماد مردم به این پروسه و جلوگیری از رفتن دوبارۀ این کشور به کام بحران و بی‌ثباتی است. اغماض از دستبردها و تقلب‌های گسترده و سازمان یافتۀ انتخاباتی تحت هیچ گونه شرایطی پذیرفتنی نیست، مدیریت پس لرزه‌های انتخابات و تامین مشروعیت نظام آینده این‌بار نه از ورای انجام معاملات سیاسیِ پنهانی میان چند چهرۀ معدود سیاسی، بلکه با احترام گذاشتن به آرای پاک مردم افغانستان به‌دور از غرض و مرض‌های عصبیت‌آمیز قومی، زبانی، سمتی و ایدیولوژیک متصور است.
۳ـ مهندسی تقلب انتخاباتی به گسترده‌گی‌یی که انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان را به سطح یک درامۀ تراژیک تقلیل ماهیت داده است، به تنهایی از دست یک فرد، «ضیاءالحق امرخیل» یا هرکس دیگری بر نمی‌آید. سوء مدیریت، عملکرد جانب‌دارانه، ناهوشمندی و بی‌خاصیتی اعضای کمیسیون انتخابات از یک‌سو و مداخله‌ها و همدستی‌های بلندپایه‌گان نظام یا دست‌کم افراد و حلقاتی از نام ارگ ریاست جمهوری از جانب دیگر این امکان را به رییس دارالانشای کمیسیون انتخابات و بعدتر رییس کمیسیون شکایات انتخاباتی فراهم کرد تا با آرامش خاطر و اعتماد به نفس کامل، تیم های اجرایی خود را از میان دوستان، هم‌تباران و هم‌فکرانِ خود برگزینند و روند انتخابات را به دلخواه خود مهندسی کنند. کمبود برگه‌های رای دهی در مناطق مشخصی از کشور و سپس تهدیدهای رییس کمیسیون شکایت مبنی بر پاک‌سازی آرای پاک از ناپاک و سپس قرنطین حدود ۳۰۰ هزار رای یکی از نامزدان، اقدامات احتیاطی‌یی بود که به منظور بردن انتخابات به دور دوم به هر صورت ممکن روی دست گرفته شده بود. اما هنگامی که آرای مراکز خیالی در ۵ ولایت ناامن به‌راحتی وارد بانک اطلاعاتی کمیسیون شده و به این صورت از رفتن انتخابات به دور دوم اطمینان حاصل گردید، در نتیجۀ فشارها و اصرار عزیزالله آریافر یک تن از کمیشنران کمیسیون شکایات از ابطال کتلوی آرای هرات و شماری از ولایت‌های دیگر از سوی کمیسیون شکایات انتخاباتی صرف نظر شد. در دور دوم انتخابات اما، چند برابر شدنِ مراکز خیالی (در چارچوب طرح افزایش ۴۰۰۰ محل رای‌دهی اضافی) اقدام هدف‌مندانۀ امرخیل به منظور مهندسی تقلب سازمان‌یافته بود، که در همان روزهای نخست به تصویب اعضای کمیسیون انتخابات رسید. نیروهای امنیتی به هر دلیلی در برابر این برنامه بی‌تفاوت ماندند و با عملی شدنِ این طرح و در نتیجه، آمدن تغییراتِ دراماتیک در تناسب آرای دو نامزد انتخابات ریاست جمهوری، جنجال انتخاباتی کنونی آغاز شد و درنتیجه بی‌کفایتی کمیسیون انتخابات و نبود ارادۀ لازم برای بررسی و پی‌گیری عادلانه و منصفانۀ شکایت‌ها و تقلبات در کمیسیون شکایات انتخاباتی، روند انتخابات و نتایج برخاسته از آن با پرسش‌های بزرگی نزد افکار عمومی روبه‌رو شده است.
۴ـ در حالی که سکوت معنادار جامعۀ بین‌المللی در برابر تقلبات گسترده در هر دو دور انتخاباتِ ۹۳ سوال‌برانگیز است، گمانه‌های زیادی در پیوند با سرازیر شدن مبالغِ هنگفت از سوی کشورهای منطقه حتا بیشتر از هزینه‌هایی که به منظور برگزاری روند انتخابات در نظر گرفته شده بود، به گردونۀ رقابت‌های دور دوم انتخابات ریاست جمهوری مطرح شده است و این موضوع یکی از دیگر عوامل بحران و بن‌بست سیاسی کنونی پنداشته شده می‌تواند. در این‌که هم‌پیمانان بین‌المللی و همسایه‌گان دور و نزدیک افغانستان، منافع و استراتژی‌های متفاوتی در افغانستان دارند، تردیدی نیست، اما ما از این کشورها که در این اواخر دولت افغانستان را به دلیل عدم تصویب و توشیح قانون مبارزه با پول‌شویی و تمویل تروریسم تحت فشارهای شدید قرار داده بودند، می‌خواهیم تا با پرداخت پول مالیه‌دهنده‌گان به شیوه‌های نامشروع و غیرقانونی به بازیگران سیاسی در افغانستان، به شعور ملت‌های‌شان توهین نکرده، به آرای پاک مردم افغانستان احترام بگزارند و اجازه ندهند این کشور یک بار دیگر به کانون بی‌ثباتی و پرورش تروریسم در منطقه مبدل شود. در فرجام، ما از جامعۀ جهانی به‌ویژه سازمان ملل متحد می‌خواهیم تا در راستای از میان برداشته شدن بن‌بست سیاسی کنونی، رسیده‌گی به تقلبات گستردۀ انتخاباتی و برگرداندن اعتماد مردم به این پروسه، هرچه زودتر و با صراحت و تعهد بیشتر وارد عمل شود، زیرا روند دموکراتیک، سلامت و تمامیت ارضیِ افغانستان در شرایط کنونی با چالش‌های فزاینده و آسیب پذیری‌های فرساینده‌یی روبه‌رو است که عدم توجه به آن می‌تواند پیامدهای ناگوار و جبران‌ناپذیری را در پی داشته باشد.
***
یادداشت: ما که به هیچ‌یک از ستادهای انتخاباتی وابسته نیستیم، اطلاعات زیادی دربارۀ تقلبات انتخاباتی و معامله‌های پیدا و پنهانِ شماری از مسوولان ارشد کمیسیون‌های انتخاباتی در اختیار داریم، در مرحلۀ کنونی به‌خاطر رعایت مصالح عامه و جلوگیری از اغتشاشِ هرچه بیشترِ اذهان عامه دربارۀ انتخابات، از افشای این معلومات خودداری کرده ایم، اما در صورتی که وضعیت به همین‌گونه ادامه یابد و کمیسیون‌های انتخاباتی ارادۀ مستحکم و واقعی برای رسیده‌گی به جنایت‌های سازمان یافتۀ انتخاباتی که شبکۀ تقلب ضیاءالحق امرخیل و همدستانِ او در سطح دولت افغانستان انجام داده اندـ تبارز ندهد، در یک کنفرانس مطبوعاتی اعلان موضع خواهیم کرد. زیرا ما باور داریم که عمق و پهنای این افتضاح به مراتب گسترده‌تر و زیان‌بار تر از آن است که تا اکنون به آن اذعان شده است.

با احترام
جمعی از مسوولان ارشد کمیسیون مستقل انتخابات و کمیسیون شکایات انتخاباتی افغانستان