بخش هفتم

در اثر عدم التزام به آداب و فلسفۀ روزه، گاهی ما شاهد نتایج عکس روزه در ماه رمضان می‌باشیم. این درست مانند کسی می‌ماند که به‌خاطر کاستن وزن «ریجیم» می‌گیرد ولی چون همۀ شرایط آن «ریجیم» را مراعات نمی‌کند، وزن او به‌جای آن‌که کم شود بالا می‌رود، و یا بیماری دوا می‌گیرد ولی پرهیز را مراعات نمی‌نماید و در نتیجه بیماری او شدت می‌گیرد. رمضان که باید مدرسۀ اخلاق باشد، در برخـی جوامع به‌جای آن‌که مناسبتی برای نمایش اخلاق اسلامی باشد، در آن فشارها بالا می‌روند، رگ‌های گردن هوا می‌گیرند و پیشانی‌ها چین برمی‌دارند و انفعال و واکنش، جای گذشت و احترام را پُرمی‌نمایند.

اخلاق را می‌توان رکن فراموش‌شدۀ تمدن اسلامی دانست؛ رکنی ‌که نشانه‌های آن را در سراپای قرآن و اصول بزرگِ دین می‌بینیم. مسلمان‌ها امروز قبل از هر چیز دیگری سخت نیازمند فرهنگ روزه، فرهنگ نماز، فرهنگ زکات، فرهنگ حج، فرهنگ توحید و فرهنگ سایر عبادت‌ها اند. تا زمانی ‌که فلسفه و مقاصد این عبادات، به فرهنگ اجتماعی تبدیل نشوند و اخلاق عبادی نهادینه نگردد، نمی‌توان انتظار تحولی را در فرد و جامعه داشت.

روزه؛ از سکوت تا سلوک

با آن‌که روزه به مفهوم امتناع از خوردن و نوشیدن آمده، ولی قرآن‌ کریم از روزه‌یی دیگر یاد می‌کند که در میان امت‌های گذشته معمول بوده و آن روزۀ خاموشی بوده است. آری! زمانی‌که حضرت مریم باردار می‌شود و عیسى (؛) را به‌دنیا می‌آورد، خداوند براى مقابله با تهمت‌هاى مردم و آن‌هم در دشوارترین لحظات بحران، از او می‌خواهد تا روزه گیرد و با سلاح روزه، سکوت این بحرانِ جان‌سوز را مدیریت نماید و شاید از برکت همین سکوت بلندآوازه بود که کودکش در گهواره به‌جای او لب به‌سخن گشود. خداوند در آیتِ ۲۶ سورۀ مریم او را چنین توصیه می‌نماید:
«پس بخور و بنوش و دیده روشن‌دار، آن‌گاه اگر انسانى را دیدى، بگو براى خداوند مهربان روزه [ى سکوت] گرفته‌ام و هرگز امروز با هیچ انسانى سخن نمی‌گویم.»
در این‌جا دیده می‌شود با آن‌که مریم غذا می‌خورد و آب می‌نوشد، ولی بازهم قرآن ‌کریم او را روزه‌دار خطاب می‌نماید.
سکوت، تأمل و خاموشی، یکی از نیازهای اساسی روان آدمی به حساب می‌رود. انسان در امتداد سال گاهی نیاز احساس می‌کند تا لب فرو بندد و دریچۀ ذهن را گشوده سر به زانوی تأمل و تفکر فرو نهد. امروز عادت چنان است که ما همه عاشق و دل‌دادۀ سخنانِ خودمان هستیم و حتا زمانی‌که به دیگران گوش فرا می‌دهیم، در این فکر هستیم که چه بگوییم، نه این‌که ببینیم جانب مقابل چه می‌گوید. اما انسان نیازمند آن است تا لحظاتی سکوت اختیار نموده، دربارۀ آفرینـش، جهان و خود اندیشیده و تاریک‌خانۀ دل را با نور روح که از بزرگ‌ترین منبع هستی سرچشمه می‌گیرد، روشن سازد. سکوت از تمرین‌های اساسیِ ادیان است که شفایی برای نفس و صیـقلی برای ذهـن و شـارژی برای اراده شـناسـایی شده است.