نشست سران پیمانِ اتلانتیکِ شمالی در ولزِ بریتانیا بدون حضور رییس‌جمهوریِ منتخبِ افغانستان برگزار شد. بخشی از اجندای این نشست به مسایلِ افغانستان ارتباط داشت که بدون شک برای آیندۀ کشور از اهمیتی کم‌نظیر برخوردار بود. نشست سرانِ ناتو در ولز، در بیست‌وپنج سال گذشته، یکی از پُراهمیت‌ترین و تاریخی‌ترین نشست‌های این پیمانِ نظامی خوانده می‌شود که در آن سرانِ نزدیک به شصت کشورِ جهان حضور داشتند. پرسش این‌جاست که چرا بر حضور رییس‌جمهوری منتخبِ افغانستان در این نشست تأکید می‌رفت و عدم حضورِ او چه پیامدهایی را می‌تواند به دنبال داشته باشد؟… هرچند بسم‌الله محمدی وزیر دفاع کشور در این نشست حضور داشت و در آن سخنرانی کرد؛ ولی حضورِ او تنها می‌توانست جای خالیِ افغانستان را در این نشست پُر کند. به معنای دیگر، حضور وزیر دفاع افغانستان در نشستی که سران کشورهای عضو ناتو در آن حضور داشتند، تنها حضوری نمادین و از سرِ ناگزیری می‌توانست باشد. چند پرسشِ اساسی می‌تواند ابعاد دیگرِ این قضیه را آفتابی کند.
پرسش نخست: چرا نتیجۀ انتخابات مشخص نشد؟ شاید بسیاری‌ها فکر کنند که مشکلات و جنجال‌های انتخابات به گونه‌یی رقم خورد که هیچ رابطه‌یی با نشستِ ولز نداشت؛ ولی وقتی عمیق‌تر به مسأله نگاه شود، آن‌گاه فهمیده می‌شود که عاملان بحرانِ انتخابات در کشور یکی از اهدافی را که برای خود تعیین کرده بودند، عدم حضور رییس‌جمهوریِ منتخب کشور در این نشست بوده است. آقای کرزی به عنوان رییس‌جمهوری افغانستان از سال‌ها به این‌سو به ناقد اصلیِ جامعۀ جهانی و ناتو تبدیل شده بود و عمدتاً به این می‌اندیشید که چه‌گونه افغانستان را از حضورِ ناتو خالی سازد. عدم امضای پیمان امنیتی با امریکا، یکی از اقدام‌های آقای کرزی در تقابل با حضور جامعۀ جهانی در افغانستان بود. آقای کرزی در سال‌های پسین که با دموکرات‌ها در کاخ سفید مشکل داشت، این مشکل را به کل وضعیتِ افغانستان گسترش داد و رابطۀ فردی خود را به رابطۀ افغانستان با جامعۀ جهانی تعمیم بخشید. تبعاتِ این تعمیم‌بخشی سبب شد که جامعۀ جهانی در وضعیتِ بلاتکلیفی نسبت به افغانستان قرار گیرد و در بدترین حالتِ افغانستان را شریک مناسب برای استراتژی خود نداند. بحث حضور رییس‌جمهوری منتخبِ افغانستان در ولز بریتانیا از مدت‌ها پیش بر سرِ زبان‌ها بود و میانجی‌گری ایالات متحدۀ امریکا برای رفع بحرانِ انتخابات افغانستان هم به همین منظور صورت گرفت. جامعۀ جهانی به‌شدت در پی آن بود که انتخابات افغانستان به نتیجه برسد و رییس‌جمهوری منتخبِ کشور در نشست سرانِ ناتو حضور پیدا کند. اما تمهیدات و چالش‌هایی که بر سر راه پیروزی نامزدانِ انتخابات قرار داده شد، عملاً از حضور نمایندۀ واقعی مردم افغانستان در این نشستِ پُراهمیت جلوگیری کرد. کل سناریوی انتخاباتِ جنجالی به این منظور طراحی شده بود که آقای کرزی در آخرین ساعات هم بتواند حقانیتِ خودساختۀ خود را مبنی بر تعارض با غرب به اثبات رساند.
پرسش دوم: اگر رییس‌جمهوری منتخب در این نشست حضور می‌داشت، چه انتظاراتی از نشست برده می‌شد؟ حضور نمایندۀ واقعی مردم افغانستان در نشست ولز بریتانیا که بدون تردید رییس‌جمهوری منتخب می‌توانست باشد، از بسیاری جهات برای حال و آیندۀ کشور از اهمیت به‌سزایی برخودار بود. حضور رییس‌جمهوری کشور با پشتوانۀ رای مردمی این فرصت را به سرانِ ناتو مساعد می‌ساخت که در مورد رابطۀ خود با افغانستان وارد مرحلۀ تازه‌یی شوند و از ادبیات جدید در این مناسبات استفاده کنند. رییس‌جمهوری منتخب نیز با احساسِ مسوولیتی که نسبت به آیندۀ کشور داشت، می‌توانست با زبان دیپلماسی فصل تازه‌یی از روابط با جامعۀ جهانی را باز کند. ضمناً این احتمال نیز وجود داشت که در نشستِ ولز پیمان امنیتی میان افغانستان و امریکا به امضا برسد که از خیلی جهات برای ادامۀ کمک‌های جامعۀ جهانی به افغانستان با اهمیت خوانده می‌شود. در همین حال فراموش نکنیم که جامعۀ جهانی با توجه به تنش‌هایی که میان کابل و ناتو در زمان ریاست‌جمهوری آقای کرزی به‌وجود آمد بود، تلاش می‌کرد که در نشست ولز با رییس‌جمهوری جدید افغانستان نوع روابط خود را تجدید کند. احتمال این‌که با حضور رییس‌جمهوری منتخب افغانستان، بسیاری از مشکلات فعلیِ کشور در عرصه‌های نظامی، امنیتی و اقتصادی حل می‌شد، بسیار زیاد بود و حتا احتمالِ این وجود داشت که سرانِ ناتو قانع ساخته شوند که در تأمین امنیت افغانستان و منطقه برنامه‌های تازه‌یی را به اجرا بگذارند. در همین حال، حضور رییس‌جمهوری منتخبِ افغانستان می‌توانست تکانه‌یی جدید در عرصۀ مناسبات خارجی افغانستان با متحدان غربیِ آن به وجود آورد. بدون تردید رییس‌جمهوریِ منتخب می‌دانست که افغانستان بر لبۀ پرتگاه برده شده و دور کردن از این لبۀ پرتگاه بدون همکاری‌های همه‌جانبۀ کشورهای عضور ناتو میسر شده نمی‌تواند.
پرسش سوم: در عدم حضور رییس‌جمهوری چه اتفاقی افتاد؟ این پرسش را از لابه‌لای سخنرانی‌های اعضای ناتو و گزارش‌های مربوط به نشستِ ولز می‌توان پاسخ داد. در این‌که حضور وزیر دفاعِ کشور تنها حضوری نمادین در این نشست تلقی شده، هیچ جای تردیدی نیست. آقای محمدی از سرِ ناگزیری در این نشست شرکت کرد و انتظاری بیشتر از آن‌چه که در نشست ولز گفته شد، نمی‌توانست وجود داشته باشد. سران ناتو به گونه‌یی در نشست ولز، افغانستان را از اجندای کاریِ خود بیرون کردند و شاید تعهدات اصلیِ خود را به زمانی دیگر موکول کرده باشند؛ ولی در حال حاضر آن‌چه که به عنوان تعهد نسبت به افغانستان در این نشست داده شده، چیزی فراتر از تعهداتِ پیشین و قول و قرارهای گذاشته نیست. برای سرانِ ناتو دشوار بود که در عدم حضور رییس‌جمهوری افغانستان از مناسبات تازه سخن بگویند و یا مطالباتی را که آقای محمدی مطرح کرد، جدی بدانند. در نشستِ ولز هیچ تعهد تازه و جدیدی در قبال افغانستان ارایه نشد و وضعیت و آیندۀ افغانستان هم‌چنان در هاله‌یی از ابهام باقی ماند. در نتیجه می‌توان گفت که یک بارِ دیگر در صحنۀ سیاست بین‌المللی، افغانستان دچار بن‌بست شده است.