بخش پنجم و پایانی

عبیـدالله مهدی- دانشجوی دورۀ ماستری رشتۀ شهرسازی و مدیریت شهریِ دانشگاه پولی‌تکنیک فرانسوا ربیلی- فرانسه

۶ـ قبرستان‌ها
ساحاتِ بسیار زیبای شهرِ کابل مانند دامنه‌های کوه‌ها و تپه‌ها به قبرستان‌ تبدیل شده‌اند. دولت هیچ نوع برنامه‌یی در مورد قبرستان‌ها روی دست نگرفته و این قبرستان‌ها هر روز ساحاتِ بیشتری را تصرف می‌کنند. در حال حاضر شهرداری نمی‌داند که کدام‌یک از قبرها جدید است و کدامش قدیمی. یک واحد اداری در چارچوب شهرداری کابل باید ایجاد شود و روی این موضوع کار کند. پس از این، هر قبر شماره‌گذاری شود و تاریخ دفنِ آن نیز ثبت گردد تا بتوان به اساس شریعت اسلام، پس از ۳۰ سال بار دیگر از آن‌جا استفاده نمود.
مشکلات اداری
۱ـ ادارۀ شهرداری کابل
اولین موردی که باید رویش کار صورت بگیرد، ادارۀ شهرداری کابل است. ادارۀ کنونی شهرداری کابل، سال‌هاست که تجدید و بازنگری نشده است. این اداره باید از یک ادارۀ کهنه و فرسوده به یک ادارۀ مدرن تبدیل شود تا بتواند جوابگوی نیازمندی‌های کنونی پایتخت باشد. هرچه زودتر باید تمام داشته‌های ادارۀ شهرداری کابل، تبدیل به یک سیستم «دیتابیس» شود. پس از این مرحله، سایر کارها بسیار ساده‌تر خواهد شد و زمان کمتری را از مراجعین و کارمندانِ اداره خواهد گرفت.

۲ـ مرکز پژوهش و آمار
در تمام مشکلاتی که در بالا برشمردیم، نبودن آمار و ارقام تحقیقی، جزوِ اساسیِ آن مشکلات به‌حساب آمد. برای ادارۀ یک شهر و پیش‌کش کردن خدمات، نیاز است که دیدی روشن و درست در مورد وضعیت وجود داشته باشد. در غیر آن، هیچ کاری به نتیجه نخواهد رسید. وقت و زمانِ آن فرا رسیده است که در چهارچوب شهرداری کابل، یک ریاستِ مدرنِ پژوهش و آمار ایجاد شود. این ریاست باید ذره ذره حرکت‌های شهر را در نظر بگیرد و ثبت کند. از تعداد باشنده‌گان در هر ناحیه، تا رشد نفوس، تا استفاده از ترانسپورت شهری و شخصی و برق و آب، استفاده از خدمات شهری و تفریحگاه‌ها و همچنین مقدار تولید زباله و چه‌گونه‌گی بازیافت و غیره را باید ثبت و بررسی نماید. رهبری شهرداری، با در نظر گرفتنِ نتایج این تحقیقات می‌تواند پالیسی و راهکارِ درست و مفید بسازد. داشتن چنین دستگاهی در چهارچوب شهرداری، به اداره و رهبری، یک دید بهتر و آگاهی بیشتر در مورد شهر می‌دهد. از جانب دیگر، از ضایع شدنِ زمان و به هدر رفتنِ سرمایه‌ها جلوگیری می‌تواند کند.

۳ـ نام‌گذاری جاده‌ها و شماره‌گذاری ساختمان‌ها
دوسیۀ نام‌گذاریِ جاده‌ها و کوچه‌های کابل چندین سال است که از این اداره به آن اداره می‌رود و تا کنون تمام نشده است. تنها جاده‌های بسیار عمومی و مشهور هستند که نام‌گذاری رسمی شده اند. اما طوری که دیده می‌شود، مردم هنوز هم دوست دارند که جاده‌ها را به نام‌های قدیمی یاد کنند. باید یک کمیسیون مسلکی (و غیر سیاسی) مسوولیت این کار را به عهده بگیرد و کار را از نام‌گذاری جاده‌ها و کوچه‌ها به شماره زدن خانه‌ها و ساختمان‌ها تمام کند.

۴ـ نقشۀ توریستی و راهنمای شهر کابل
تا کنون هیچ نقشۀ راهنمای شهر کابل وجود ندارد. پیشنهاد می‌گردد که موازی به نام‌گذاری و شماره‌گذاری جاده‌ها و ساختمان‌ها، کار ساختن نقشۀ راهنما و توریستی روی دست گرفته شود. در این نقشه‌ها، مکان‌های گردشگری و توریستی، ادارات دولتی، شفاخانه‌ها، پارک‌ها، موزیم‌ها، هوتل‌ها و غیره به گونۀ مشخص وجود می‌داشته باشند. این نقشه‌ها باید در مقیاس‌های کوچک و بزرگ چاپ شوند و در مکان‌های عمومی، ایستگاه‌ها و غیره در خدمت مردم قرار بگیرند. برای تهیۀ این نقشه، پیشنهاد مشخص و دقیقی وجود دارد: شهرداری کابل از دانشجویان رشته‌های مهندسی، جغرافیا و شهرسازی دعوت کند تا به عنوان «کارآموز» برای مدتی مشخص شامل این اداره شوند. پیش از آن‌که کار عملی را آغاز کنند، انجنیران کابل به کارآموزان معلومات عمومی در مورد شهر کابل و پروژۀ مورد نظر بدهند. در گام بعدی، شیوۀ استفاده از وسایل مورد نیاز برای ثبت نقشه به آنان آموزش داده شود؛ در گام سوم می‌توان آن‌ها را به مرحلۀ کار عملی فرستاد. برای ایجاد دوسیه و ثبت کردن دستاوردها در اداره، از دانشجویان رشته‌های اداری و علوم انسانی نیز به عنوان «کارآموز» می‌توان کمک گرفت. پیش‌بینی می‌شود که در مدتِ کمتر از یک سال، تمام شهر کابل نقشه‌برداری شود و شمار زیادی از دانشجویان نیز کار را در عمل بیاموزند. در اخیر، رهبری شهرداری کابل از دانشجویان تقدیر کند و به آنان ورق رسمی سابقۀ کاری توزیع گردد. این پیشنهاد فواید زیادی را نصیب شهرداری و باشندگان کابل می‌کند. یک- این پروسه‌ بسیار کم‌هزینه است و نظر به دستاوردی که به همراه دارد، بسیار باارزش ولی خیلی ارزان خواهد بود. دو- چیزی که نیاز همیشه‌گی اداره‌های شهری و شهرداری‌ها است، همکاری مردم با اداره است. این ابتکار می‌تواند زمینۀ همکاری مردم با اداره را ایجاد کند. سه- برای دانشجویان فرصت تجربۀ عملی و بالا بردنِ ظرفیت علمی داده می‌شود. چهار- شهر کابل دارای نقشۀ رهنما و توریستی خواهد شد.

۵ـ جاده‌ها و کوچه‌های خامه
در طی چند سال اخیر، یکی از دستاوردهای شهرداری کابل این بوده که شمارِ زیادی از کوچه‌ها و سرک‌ها را قیرریزی یا کانکریت کرده‌ است. اما چنان‌که دیده شده، کانکریتِ این کوچه‌ها بسیار پُرهزینه بوده و مصارف هنگفتی را طلبیده است. برای کشوری مانند افغانستان که اقتصادش وابسته به کمک‌های خارجی است، باید راه‌های بسیار ارزان‌تر در نظر گرفته شود. در این بخش پیشنهاد می‌گردد که برای باقیِ کوچه‌های شهر کابل، از سنگ کوه‌های اطراف کابل استفاده شود. کابل و مناطق اطراف آن، از لحاظ داشتن سنگ، بسیار غنی است. یک فابریکۀ استخراج سنگ ایجاد شود و سنگ‌ها را در قالب‌های کوچک و بزرگ نظر به نیازمندی، ببُرد. این تجربه در اروپا چند قرنِ پیش آغاز شده است و تا کنون نیز ادامه دارد. فواید این پیشنهاد را برمی‌شماریم: یک- از هزینه‌های هنگفت جلوگیری به عمل می‌آید. دو- از منابع طبیعی و محلی استفادۀ معقول صورت می‌گیرد؛ سه- برای یک تعداد زیادِ مردم زمینۀ کار ایجاد می‌شود. چهار- سنگ مادۀ طبیعی و قابل بازیافت است و در آینده باعث آلوده‌گی محیط زیست نمی‌شود. پنج- هر زمانی که لازم به کندن جاده‌های سنگی باشد، می‌توان سنگ را برداشت و پس از ختم کار دوباره آن را سر جایش گذاشت. این باعث می‌شود که هزینه‌ها در مجموع پایین بیایند.
۶ـ شهر کابل
کابل، پایتخت و مرکز ثقلِ نیروهای سیاسی، اقتصادی و فرهنگیِ افغانستان است؛ اما وضعیت کنونیِ آن به هیچ صورت در شأنِ پایتخت بودن نیست. یک برنامۀ راهبردی و برنامه‌ریزی‌شده باید در شهر کابل راه‌اندازی شود و تمام ساحاتِ دیپلماتیک و تشریفاتی را زیر پوشش بگیرد. در این برنامه، بیشترین تمرکز روی زیباسازی و چشم‌گیر شدنِ خیابان‌ها، چهارراه‌ها، ساحات سبز و پارک‌ها صورت بگیرد. می‌توان از تزیینات سبز، فواره‌های آب و نیز مجسمه برای چشم‌گیر بودن و زیبا ساختن کار گرفت. در تمام شهر کابل به‌غیر از چند مورد مشخص، هیچ مجسمه‌یی وجود ندارد. باید مجسمه‌های سنگی و فلزی از شخصیت‌های بزرگِ تاریخ، فرهنگ، سیاست، اقتصاد و مبارزاتِ آزادی‌بخش ساخته شوند و در چهارراه‌ها نصب گردند. شهر باید خودش به مهمانانِ خود «خوش آمدید» بگوید.

نتیجه
در این نوشتار، روی شهر کابل و مشکلات و راه‌حل‌هایش صحبت شد. اما در پایان می‌توان به این نتیجه‌ رسید که بیشتر مشکلات شهر کابل، ریشه در بیرونِ این شهر دارند. عدم توازن بین رشد و توسعۀ شهر کابل با سایر مناطق افغانستان باعث می‌شود که مردم برای دسترسیِ بهتر به کار و گریز از ناامنی‌ها به کابل هجوم بیاورند. یک برنامۀ بزرگِ ملی باید در رشدِ شهرهای جایگزین و موازی با کابل کار کنـد و «راه‌حل منطقه‌یی» جست‌وجو گردد.