سید علی حسینی

بر اساسِ توافق کشورهای چین، قرقیزستان، تاجیکستان، ایران و افغانستان، شبکۀ خط آهن چین با عبور از این کشورها به راه آهن ایران وصل خواهد شد.
این توافق در دیدار هفتۀ پیشِ نماینده‌گان این پنج کشور در شهر دوشنبه به‌دست آمده است.
این طرح از منطقۀ کاشغر چین شروع و با عبور از قرقیزستان و تاجیکستان وارد شیرخان بنـدرِ ولایت قندوز در شمال افغانستان می‌شود و از راه ولایت‌های شمالی افغانستان به هرات می‌رسد و از طریق منطقۀ شام تیغ به ایران وصل خواهد شد.
طول کل مسیر، حدود ۲ هزار و ۱۰۰ کیلومتر است که حدود ۱ هزار و ۱۵۰ کیلومترِ آن از خاک افغانستان می‌گذرد.
بانک توسعۀ آسیایی، بانک جهانی و بانک چین، هزینۀ ساختِ این خط آهن را تأمین می‌کنند.
افغانستان عضو سازمان همکاری اقتصادی منطقه‌یی (کریک) است که ۱۰ کشور آسیای میانه عضو آن هستند.
ایجاد شش دالان ترانزیتیِ بین‌المللی که از این ۱۰ کشور عبور کند، از برنامه‌های این سازمان برای کشورهای عضو است. دو دالان آن، از افغانستان عبور خواهد کرد.
عبور خط آهنی که مرکز آسیا را به جنوب آسیا و خاورمیانه وصل کند از خاک افغانستان، از رویاهای دیرینۀ افغانستان بوده است. این برای کشوری که تاهنـوز وابسته به شیوه‌های ساده اما پُرهزینه و خطرناکِ حمل‌ونقل جاده‌یی‌ست و از سوی دیگر در زمینۀ حمل‌ونقل هوایی نیز مشکلات فراوانی دارد و همچنین هیچ راهی به دریا ندارد تا از مزیت حمل و نقلِ مرسوم جهانی یعنی مسیرهای دریایی برخوردار گردد، می‌تواند مایۀ امیـد و خوش‌بینی فراوانی باشد.
این امر به کابل امکان می‌دهد که علاوه بر دریافت سالانه صدها میلیون دالر حق ترانزیت، به شاهرگ توسعه و تجارتِ جهان نیز راه پیدا کند و از اتکای یک‌جانبه به بنادر و مرزهای زمینی پاکستان، رهایی یابد.
شماری از کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که اگر طرح‌های بلندپروازانۀ افغانستان در زمینه اتصال به کشورهای در حال توسعه در آسیای مرکزی و از این طریق به دیگر قدرت‌های اقتصادی آسیایی، عملیاتی شود، از وابسته‌گی سیاسی و امنیتی افغانستان به پاکستان نیز کاسته خواهد شد و سیاست خارجی کابل به ‌دلیل استقلال اقتصادی، میدان بیشتری برای مانور در برابر پاکستان به دست خواهد آورد.
پاکستان طی سال‌های گذشته همواره از اهرم اقتصـاد و ترانزیت، برای تحت فشار قرار دادنِ دولت و مردم افغانستان استفاده کرده و از جانب دیگر، با ایجاد ناامنی و ارعاب و دهشت‌افکنی در مناطق مختلف کشور، مانع از عملیاتی شدنِ طرح‌های توسعه‌یی شده است.
جاده حلقه‌یی افغانستان که هرات در غربِ افغانستان را به ولایت‌های شمالی وصل می‌کند، اکنون سال‌هاست به دلیل ناامنی، نیمه‌تمام مانده و دولت کابل قدرت نیافته است در برابر ناامنی‌های مانع از پیشرفت این پروژه، ایسـتاده‌گی کنـد.
همچنین سال گذشته، هم‌زمان با سفر حامد کرزی؛ رییس جمهوری پیشین به چین و توافق او با چینی‌ها بر سر بازگشایی مسیر تاریخی راه ابریشم که از بخش‌هایی از ولایت بدخشان در شرق کشور عبور می‌کند، ناامنی‌های گسترده‌یی در برخی ولسوالی‌های این ولایت آغاز شد و تاکنون ادامه دارد.
با این حال، به نظر می‌رسد که دولت جدید افغانستان، اهمیت بیشتری به راهبرد توسعۀ اقتصادی به منظور دست یافتن به ثبات و پایداری سیاسی و امنیتی می‌دهد و معتقد است که با توسعۀ این عرصه از طریق بهره‌وری از پتانسیل‌های بی‌بدیل افغانستان برای تبدیل شدن به چهارراه اقتصادی آسیا، می‌توان بخشی از زمینه‌ها و عوامل ناامنی را برچید.
به باور کارشناسان، کاهش وابسته‌گی اقتصادی به پاکستان، یکی از اصلی‌ترین اهداف این تلاش‌هاست.
اکنون مقام‌های کابل معتقد اند که آن‌ها به تأمین امنیتِ بیش از نیمی از خط آهن ترانزیتی که چین را از طریق آسیای مرکزی و افغانستان به ایران وصل می‌کنـد، مصمم هستند و به دلیل منافع و اهمیتِ راهبردی این مسیر برای اقتصاد و توسعۀ اقتصادی افغانستان، کابل متعهد به این قرارداد خواهد ماند.
با این وصف، کارشناسان می‌گویند که با توجه به عبور بخش‌های وسیعی از این خط آهن از مناطق ناامن کشور، هنوز تا عملی شدن و تحققِ این رویاهای خوش‌بینانه، راه دراز و دشوارگذاری در پیش است؛ اما آن‌چه در این میان قابل انکار نیست این نکته است که افغانستان برای مهار توسعه‌طلبی هژمونیک پاکستان، راهی جز کاهش وابسته‌گی به این کشور به‌ویژه در عرصـۀ اقتصادی ندارد.