درود بر روح همۀ شهدای حوادث برف باری اخیر در سراسر کشور:
«افغانستان، دردمند است و در حدود ۲۰ ولایت از برف باری اخیر متاثر می‌باشد، اما این روزها پنجشیر تلخ‌ترین روزهایش را می‌گذراند و بیشترین صدمات وخسارات را متحمل گردیده است.»
بنیاد شهید مسعود، به منظور بررسی و رسیده‌گی به مناطق آسیب دیدۀ پنجشیر و تدوین اقدامات لازم، هیأتی را تحت ریاست احمدولی مسعود، رییس عمومی بنیاد و برخی فعالین مدنی و مجاهدینی که به اراضی آسیب دیده آشنایی داشتند، برای ارزیابی وضعیت مردم در آن مناطق و چگونگی کمک‌رسانی به آنان به پنجشیر گسیل نمود.
هیأت به تاریخ ۲۸ فبروری به پنجشیر رفت و پس از ملاقات با والی و رهبری کمیتۀ هماهنگی کمک‌ها به آسیب‌‌دیده‌ گان و اخذ معلومات دقیق به درۀ عبدالله خیل به منظور مشاهدۀ وضعیت روستاهای آسیب دیده عازم آن منطقه گردیدند. جاده‌های منتهی به دره عبدالله خیل توسط برف‌ کوچ کاملاً مسدود گردیده است و هیأت ناگزیر بود حدود یک و نیم ساعت راه را پیاده برود تا به روستاهای آسیب دیده برسد. پس از این‌که هیأت با بازمانده‌ گان شهداء، خانواده‌های آسیب دیده و مردم منطقه صحبت نمودند، عبدالله خیل را به عزم مناطق خینج و سفیدچیر ترک نمودند. در این مناطق نیز هیأت با خانواده‌های آسیب دیده و اهالی آن مناطق در مورد تعداد شهدا، زخمی‌ها و آسیب دیده‌های این حادثه صحبت نمودند و معلومات دست اول را جمع آوری کردند. پس از سفید چهر هیأت تصمیم داشت تا به مناطق آبشار، خاواک، تل، آریب و پریان برود، اما به دلیل مسدود بودن راه‌های منتهی به آن مناطق، نتوانستند به مناطق متذکره بروند و برای جمع‌آوری اطلاعات دقیق، مقایسه، تحلیل و ارزیابی آن‌ ها به کسب معلومات از شاهدان عینی، مردم منطقه که هنوز هم گاه گاهی از طریق تیلفون امکان تماس برای شان میسر است و همچنان منابع رسمی و دولتی پرداختند. در مجموع یافته‌ها و نتایج ارزیابی‌های هیأت موارد ذیل را از این فاجعۀ انسانی نشان می‌دهد:
– عبدالله خیل: در درۀ عبدالله خیل، روستاهای ده‌دادو، ارغج و مرجان بیشترین آسیب را از این برف‌ کوچ دیده‌اند. در مجموع ۲۹ نفر در این سه روستا شهید گردیده اند و ۱۶ نفر زخمی شده اند. ۲۰ باب منزل رهایشی مردم در این روستاها کاملاً تخریب گردیده و صدها راس مواشی در جریان برف‌ کوچ تلف شده اند.
– خینج و سفید چهر: در خینج روستای اشکَشو و در سفید چهر روستای ده‌ لندور بیشترینه آسیب را از این برف کوچ دیده اند. در این دو روستا ۲۶ نفر شهید گردیده اند، همراه با تعدادی زخمی، منازل تخریب‌شده و مواشی تلف‌شده.
– تل: در روستای تل که یکی از روستای‌های دور افتادۀ پنجشیر است، در مجموع ۲۴ نفر در اثر بهمن شهید گردیدند. جادۀ منتهی به این روستا را برف‌ کوچ مسدود نموده است و حدود یک کیلومتر راه باید پاک کاری شود تا این روستا دوباره به جادۀ اصلی وصل گردد. اما شب برگشت هیات از پنجشیر، جمعی رضاکاران جوان برای کمک عازم تُل شده بودند.
– خاواک: ارتباط با روستای خاواک کاملاً قطع است. حدود ده کیلومتر جاده توسط برف‌ کوچ مسدود شده است. تمام آنتن‌های تیلفون در این منطقه خاموش شده‌اند و هیچ نوع معلومات دقیقی از روستای خاواک وجود ندارد. امروز (اول مارچ) چندتن از اهالی محل تصمیم گرفتند تا خود را پای پیاده به روستای خاواک برسانند و زمینۀ نشست چرخ‌ بال را در آن منطقه ارزیابی کنند، تا در صورت امکان چرخ‌ بال‌ها کمک‌های بشری را به مردم این روستا انتقال بدهند.
– آریب: جادۀ منتهی به منطقۀ آریب نیز توسط برف کوچ مسدود گردیده است، قرار اظهارات باشنده‌ گان محل در جادۀ میان کربش‌ خانه و آریب که حدود ده کیلومتر طول دارد، در چهل جا برف‌ کوچ سرازیر شده است. تلاش ها برای فرستادن چرخ بال به منطقه بی نتیجه بوده است، چون به دلیل موجودیت برف سنگین در منطقه امکان این که چرخ‌ ‌ بال در آنجا نشست کند وجود، ندارد. به دلیل مسدود بودن راه و عدم دسترسی هیأت به منابع دست اول در منطقه، امکان کسب اطلاعات دقیق در مورد وضعیت مردم آریب و تعداد تلفات فعلاً وجود ندارد.
– پریان: پریان بیش از هر منطقۀ دیگر در پنجشیر از این برف‌ کوچ آسیب دیده است؛ روستای‌های چون پس‌ مزار، کُرپیتو، شال‌ کچه و کُرمرزابیگ بیشترینه آسیب را دیده اند و قریۀ بزرگ کوجان مورد تهدید قرار گرفته است. قرار آخرین اطلاعات حدود ۳۸ نفر در پریان شهید شده است و همین اکنون ده‌ ها خانواده در منازل خویش در محاصرۀ برف قرار دارند و در برخی مناطق ضخامت برف از سطح بام خانه‌ها فراتر رفته است. ارتباط تیلفونی با پریان تأمین است و همچنان چرخ‌ بال می‌تواند آنجا نشست کند. به دلیل مسدودشدن مسیر دریا در برخی مناطق پریان، دریا از بستر اصلی خود جدا شده است و به طرف منازل مردم رو آورده است که اگر چارۀ این وضعیت نشود، احتمالاً طی روزهای آینده آب وارد منازل مردم شود و خانه‌های باقی مانده را تخریب کند. این خطر بیشتر در روستای پس‌ مزار متصور است. ضمناً مردم و مواشی در پریان از دسترسی به آب آشامیدنی محروم اند؛ که این نیز خطر دیگری است که زنده‌ ‌ گی مردم و مواشی را در ریان تهدید می‌کند. در پریان بسیاری از مردم قراء و قصبات به ساحات دیگر بیجا شده اند.
– ملسپه: در روستای ملسپه در قول گشا حدود ۵ نفر از مردم گجر شهید شدند.
– ولسوالی آبشار: راه‌های منتهی به مناطق آسیب دیدۀ آبشار مانند روستاهای قله تری، ایلف شفی، شهر غلغله، قلات و راه‌های مواصلاتی به قول پرنگال کاملا مسدود می‌باشد. هیچ امکانی برای رفتن به منطقه وجود ندارد. شاهدان عینی به اعضای هیأت گزارش دادند که برف حدود دو متر در آبشار باریده است و امکان نشست چرخ‌ بال نیز مساعد نیست. قرار آخرین اطلاعات که عصر امروز (اول مارچ) در اختیار هیأت قرار گرفت، سه برف کوچ دیگر بعد از ظهر همین امروز در مناطقی از آبشار فرود آمد، چهل باب منزل مسکونی کاملاً تخریب و خانواده‌ها بیجا شده اند. به وسایل تخنیکی نجات و همچنان اسکواتور بیشتر، مواد غذایی و لباس گرم ضرورت عاجل می‌باشد. تا حال اطلاع دقیق از تعداد شهداء و متضررین این منطقه وجود ندارد.
– مجموع تلفات انسانی، تخریب منازل، تلفات مواشی، تعداد بیجا شده‌گان تاهنوز به طور کامل معلوم نیست. در صورت تأمین ارتباط با این مناطق و در صورتی که جاده‌های منتهی به این مناطق پاک کاری شود و گروه‌های نجات بتوانند خود را به آن مناطق برسانند احتمالاً رقم تلفات به چند برابر برسد.
کمک‌ رسانی
مردم پریان پیشنهاد دارند که برای‌شان بیل، کلند، دستکش، موزه، لباس گرم و آب آشامیدنی فرستاده شود تا آن‌ها بتوانند خود راه‌ها میان روستاها را بازگشایی نمایند و مردم محصور در مناطق آسیب دیده را به روستاهای امن انتقال بدهند. همچنان در برخی مناطق که هنوز هم خطر برف‌ کوچ وجود دارد، مردم پیشنهاد دارند تا دولت آن نقاط کوه‌ها را که در آن-جاها برف به صورت غیر عادی تجمع نموده است، توسط مواد منفجره، انفجار بدهد تا جلو فرود ناگهانی آن برف‌ها را بر روستاییان بگیرد.
یافته‌های هیأت نشان می‌دهد که این حادثه شیرازه‌های اجتماعی و اقتصادی را در پنجشیر از هم دریده است؛ بیشترین درختان مثمر و غیر مثمر، باغداری و زراعت در دره از بین رفته اند، صدها راس مواشی در مناطق مختلف دره تلف شده‌اند، نهرها و جوی‌های آب ویران گردیده اند و زمین‌های زراعتی و باغ‌ها نابود شده اند؛ در مجموع زراعت و مالداری در پنجشیر ضربۀ مهلکی خورده است که اگر کمک‌های دولت و نهادهای کمک کننده به وقت و زمانش به مردم نرسد، پیامدهای دراز مدت این حادثه به مراتب اسفناک‌ تر از آنچه که اینک ما شاهدش هستیم خواهد بود. البته درکنار این همه مشکلات بی‌سرنوشتی صدها خانواده، کودک، زن و پیرمرد را نیز باید افزود . نکتۀ قابل تامل این است که همۀ دستاوردهای انشکافی سیزده سال اخیر ولایت پنجشیر متاسفانه کاملا معدوم گردیده است.
هیأت تهدیدهای فعلی را در پنجشیر به تهدیدهای دراز مدت و کوتاه مدت تقسیم می‌کند. از جمله تهدیدهای کوتاه مدت یکی این است که همین اکنون مردم زیر تهدید مستقیم برف‌ کوچ قرار دارند که اگر زمنیۀ انتقال‌شان به مناطق امن‌ تر مهیا نشود، بعید نیست که در طی برف‌ باری‌های روزهای آینده، این خانواده‌ها آسیب ببینند. مسدود بودن راه‌های مواصلاتی تهدید دیگری است که باید هرچه عاجل‌ تر این جاده‌ها باز شوند. تعداد وسایطی که در جاده‌های مسدود شدۀ پنجشیر کار می‌کنند کافی نیست و دولت باید پرسونل و وسایط بیشتری را برای گشایش مجدد جاده‌ها بگمارد. همچنان استفاده از نیروی مردم محل که بیش از هرکس دیگر به اراضی و اقلیم منطقه بلدیت و آشنایی دارند، برای نجات محصور مانده‌ گان ضروری و حتمی است. دولت می‌تواند با تجهیز مردم محل از آنها برای نجات مردم محصور مانده استفاده کند. تمام نیرو و توجه باید معطوف به نجات مردمی باشد که در مناطق پریان، آبشار، تل، آریب و خاواک محصور هستند و اگر نجات نیابند احتمالاً از اثر سرما، گرسنگی و تشنگی از پا در خواهند آمد.
و اما در دراز مدت؛ پنجشیر نیازمند کمک‌های جدی در قسمت بازسازی زیربناهای زراعتی و مالداری خویش است. دولت و نهادهای کمک‌کننده بدون ضیاع وقت همین که موسم برف‌ باری تمام شد، در رابطه به تخریبات زیربناهای زراعتی و مالداری منطقه باید ارزیابی و سروی را انجام بدهد تا در پرتو این ارزیابی و سروی نیازمندی‌های مردم را در منطقه تثبیت نماید و کمک‌های لازم برای شان فراهم شود. با اندک گرم شدن هوا و خطر سرازیر شدن سیلاب‌ها و دریاخیزی فصل بعدی، اهالی مناطق مختلف پنجشیر، کاپیسا، سیدخیل، صیاد و سایر نقاط در مسیر دریای پنجشیر را تهدید می‌کند، دولت باید از همین اکنون در صدد چاره‌جویی برآید تا خطر سیلاب‌های احتمالی بهاری را کاهش بدهد.

احمدولی مسعود
رییس عمومی بنیاد شهید مسعود
کابل- اول مارچ، ۲۰۱۵