ناکام ماندن بیش از ۱۰۰ هزار دانش آموز در کانکور امسال، انتقادهایی را برانگیخته است. وزارت تحصیلات عالی می‌گوید به دلیل بودجه اندک نمی‌تواند ظرفیت جذب دانشجویان را بلند ببرد.
بیش از ۲۱۹ هزار تن از فارغان صنف دوازدهم در امتحان کانکور شرکت کردند که از این میان ۵۴ هزار تن در موسسات تحصیلات عالی دولتی جذب شدند. بیش از ۵۰ هزار تن دیگر در موسسات تحصیلی نیمه عالی و خصوصی معرفی شده‌اند.
بیشتر دانشجویانی که ناکام می‌مانند، توان تحصیل در موسسات تحصیلی خصوصی را ندارند. آن‌ها مجبورند برای کار راه مهاجرت را در پیش گیرند و یا در داخل افغانستان وارد بازار کار شوند. سناتوران افغان نگرانند که این جوانان به دلیل بی‌کاری و ناامیدی از ادامه تحصیل به صفوف مخالفین می‌پیوندند و دردسرهای بیشتری برای افغانستان خلق می‌کنند.
وزارت تحصیلات عالی افغانستان می‌گوید که با گذشت هر سال تعداد ده‌ها هزار دانش آموز از مکاتب فارغ می‌شوند و به شمار اشتراک کنندگان در کانکور افزوده می‌شود، ولی دولت توان جذب همه را در دانشگاه‌های دولتی ندارد. در حال حاضر تنها چهار درصد بودجه به معارف و تحصیلات عالی اختصاص یافته است.
محمد عثمان بابری سرپرست وزارت تحصیلات عالی افغانستان روز یک شنبه ۹ حمل ۱۳۹۳ به پرسش‌های سناتوران در مجلس سنا پاسخ داد. آقای بابری گفت: «ما که ارقام (ناکام‌های کانکور) را با بسیاری کشورهای دیگر مقایسه می‌کنیم، ارقام ما بسیار تکان دهنده نیست یعنی خوب است. برعکس ما فکر می‌کنیم که به کمیت پرداخته ایم و به کیفیت توجه نکرده ایم.»
کیفیت پایین علمی
افغانستان از نظر داشتن کدرهای علمی و تحصیلی با مشکلات زیادی روبرو است. سالانه هزاران افغان برای تداوی به بیرون از افغانستان برای تداوی می‌روند. حکومت معاش‌های بسیار گزافی برای انجنیران خارجی می دهد و به دلیل نبود افراد متخصص، وزارت خانه ها مجبورند مشاوران خارجی استخدام کنند.
مقام‌های وزارت تحصیلات عالی می‌گویند تعداد محدودی از دانشجویان که برای به دست آوردن سند ماستری و دکترا به کشورهای خارجی رفته اند، نمی‌توانند درد افغانستان را دوا کنند.
آقای بابری گفت نیاز به افراد متخصص ایجاب می‌کند که دولت بودجه کافی برای رشد تحصیلات عالی اختصاص دهد: «من فکر می‌کنم اگر تحصیلات عالی جور نشود، افغانستان قطعاً جور نمی شود. ۲۰، ۵۰ یا هزار نفری که نیمی از آن ها از خارج نمی آیند. فرزندان وطن حق دارند تا تحصیلات عالی داشته باشند. دولت باید مکلفیت های خود را ادا کند.»
در حال حاضر رشته‌های بسیار اندکی در دانشگاه کابل در مقطع ماستری تدریس می‌کنند. تنها شانسی که برای دانشجویان افغان برای ادامه تحصیلات میسر است، دریافت بورسیه های تحصیلی است و این بورسیه ها نیز بسیار محدود اند.
دانشگاه‌های خالی
این روزها هزاران تن از دانشجویان در دروازه‌های وزارت تحصیلات عالی سرگردان هستند. بیشتر آن‌ها کسانی اند که در ولایت های ناامن کامیاب شده اند ولی حالا نمی‌خواهند برای تحصیل به ولایاتی بروند که جان آن ها در خطر است.
دانشجویان دختر مشکلات بیشتری دارند. ادامه تحصیل برای آن ها در ولایات دور افتاده بسیار دشوار است. اما وزارت تحصیلات عالی می گوید تبدیل دانشجویان از ولایات به کابل و شهرهای بزرگ، مشکلات بزرگی را خلق کرده است.
آقای بابری گفت دانشگاه‌ها در ولایات دور افتاده و ناامن خالی شده اند در حالی که هیچ ظرفیتی برای جذب دانشجویان در کابل وجود ندارد: «مشکل این است که در چهار دانشگاه بلخ، ننگرهار، هرات و کابل جای نیست. صنف ها پر شده و جای برای ایستادن نیست. اما در پهلوی آن چه شده، قندهار خالی شده، پکتیای ما خالی شده و استادان آن ها می گویند استعفا می دهیم.»
مقام‌ها در وزارت تحصیلات عالی می‌گویند به منظور بهبود وضعیت تحصیلات عالی باید بودجه کافی برای ساختن دانشگاه‌ها اختصاص داده شود. از سوی دیگر، در نتیجه سه دهه جنگ، بیشتر کدرهای علمی از افغانستان فرار کرده و در کشورهای دیگر پناه برده اند.