بخش سـی‌ویک
پیروزی‌های شمال هندوکش
پس از خروج سربازان شوروی از افغانستان، در عملیات نظامی مجاهدینِ ولایات شمال هندوکش، رکودی طولانی رونما گردید. عمده‌ترین عوامل این رکود عبارت بودند از: تغییر استراتژیِ جنگ توسط قوماندانان صحفات شمال و ارزیابی شیوه‌های جدید مقابله با حکومت کابل، سازماندهی دوباره جبهات، کمبود شدید اسلحه و مهمات، و بالاخره حادثه فرخار که منجر به کشته شدن فرماندهان برجسته شورای نظار گردید.
رهبران نظامی صفحات شمال هندوکش به این باور بودند که برای سرنگونیِ حکومت کابل، باید جنگ را از نقاط دوردست آغاز و به طرف مرکز پیشروی نمایند و این همان شیوه عنعنوی جنگ‌های گوریلایی است که در بسا از کشورهای جهان عملی و موفق گردیده است.
برای تطبیق این استراتژی، به سازماندهیِ دوباره ضرورت احساس می‌شد و تغییر استراتژی و تاکتیک، به وقت و زمان کافی نیاز داشت. از طرف دیگر، با خروج نیروهای شوروی از افغانستان، ارسال اسلحه و مواد خوراکی به کُندی مواجه شد و حامیان جهاد افغانستان بنا به هر دلیلی، از کمک به ولایات شمال هندوکش که در زیر دل امپراتوری شوروی قرار داشتند، خودداری کردند؛ در حالی که اکثر ولایات شمال افغانستان را قحطیِ شدید نیز تهدید می‌کرد.
هنوز دیری نگذشته بود که حادثه فرخار رخ داد و در آن چندتن از فرماندهان برجسته شورای نظار، قربانی توطیه یکی از فرماندهان حزب اسلامی افغانستان به نام سیدجمال ولید شدند و جنگ داخلی به وقوع پیوست و در نهایت، منجر به کشته شدن سیدجمال و بروزِ اختلافات شدید میان دو گروه قدرتمند حزب اسلامی و جمعیت اسلامی در شمال کشور گردید.
اما این رکود و مناقشات داخلی با حملات مجاهدین بر مراکز تجمع نیروهای حکومت کابل در بدخشان، تخار، کندز، بغلان، سمنگان، بلخ، جوزجان و فاریاب و بمباران‌های متواتر حکومت کابل شکسته شد. نیروی هوایی حکومت کابل از آغاز سال ۱۹۹۱، بمباران صفحات شمال را آغاز کرده و به پرتاب ده‌ها راکت اسکاد مبادرت ورزید.
حتا هواپیماهای جنگی نیروی هوایی شوروی از آن‌طرف مرز به پرواز درآمده و صفحات شمال کشور را  بمباران می‌نمود که شدت این بمباران‌ها و مداخله قوای هوایی شوروی، مجاهدین را  وا داشت تا چندین بار شکایت‌شان را به سازمان ملل برسانند. پروفیسور برهان‌الدین ربانی، رهبر تنظیم جمعیت اسلامی افغانستان، به تاریخ ۹ می ۱۹۹۱ پیام احتجاجیه‌یی به “بینان سیوان” نماینده خاص سرمنشی سازمان ملل متحد در امور افغانستان، داده و از بمباران هواپیماهای روسی که از آن‌طرف مرز، ولسوالی قیصار ولایت فاریاب را مورد حمله قرار دادند، شدیداً انتقاد نمود. (۸۱)
یکی از مخوف‌ترین این حملات، به تاریخ ۲۱ ماه می سال ۱۹۹۱ رخ داد که در اثر اصابت ۴ فیر راکت اسکاد بر ولسوالى خواجه‌غار ولایت تخار، اضافه از پنجاه تن کشته و زخمى شدند. (۸۲)
در میان مجروحین آن بمباران‌ها و اصابت راکت‌های اسکاد که چندین‌ماه ادامه داشت، یک کارمند سویدنىِ کمیته خیریه آن کشور براى افغانستان نیز شامل بود. وی سپس به پشاور رفته و در مصاحبه‌یی گفت که در اثر بمباران هواپیماهای حکومت کابل، اهالی تالقان شهر را ترک می‌گفتند و وقتی بمباران تمام می‌شد، دوباره به خانه‌های‌شان مراجعت می‌کردند؛ اما بار دیگر شهر بمباران می‌شد و دهها کشته و زخمی از خود به‌جا می‌گذاشت. این عمل چندین بار صورت گرفت. زمانی که زخمی شدم، با من یک تعداد اطفال و زنان نیز به شفاخانه مجاهدین انتقال داده شدند که بی‌بضاعتی پرسونل شفاخانه، مرا متأثر و نظم‌شان شادم گردانید.(۸۳)
اگرچه از حوادث شمال کشور کمتر خبر به جهان خارج انتقال می‌یافت، اما بمباران و اصابت راکت‌های اسکاد در آن‌زمان سروصدای زیادی را ایجاد کرد؛ زیرا بر حسب تصادف، یکی از تیم‌های تلویزیون بریتانیا که برای تهیه فیلمی مستند از برگشت مهاجرین، در ولایت تخار به‌سر می‌برد، شاهد این بمباران بود. تهیه‌کننده فیلم به جای برگشت مهاجرین، بمباران خانه‌های اهالی شمال کشور و مشکلات فراوان آنان را مورد بحث قرار داد. فیلم زیر عنوان A Town Called Taloqan (یک شهرک به‌نام تالقان) را در سراسر جهان به نمایش گذاشت و صحنه‌های دلخراش اصابت راکت‌های اسکاد و بمباران منازل مسکونی را نشان می‌داد.
سلسله حملات مجاهدین در شمال، با تصرف ولسوالی زیباک در ولایت بدخشان، شدت گرفت و به دنبال سقوط زیباک، شهر اشکاشم نیز از سوی مجاهدین تصرف گردید. «منابع خبری مجاهدین می‌گویند: پس از سقوط شهر زیباک به‌دست مجاهدین، فرمانده سید نجم‌الدین واثق و تسلیم شدن بیش از دوصد عسکر و شبه‌نطامی حکومتی در این منطقه، نیروهای مجاهدین که اکثریت آن را اعضای جمعیت اسلامی افغانستان تشکیل می‌دادند، به سوی اشکاشم پیشروی داشتند و دو روز قبل موفق گردیدند که شش پایگاه حکومتی را در اطراف این شهر تصرف کنند. و صبح روز ۲۱ فبروی ۱۹۹۱، اشکاشم سقوط نمود و نیروهای حکومتی که از این شهر دفاع می کردند، یا به مجاهدین پیوستند و یا پشت به دشمن نموده و از شهر عقب‌نشینی کردند. منابع مجاهدین می‌گویند که سقوط شهرهای زیباک و اشکاشم در شمال در سرحد شوروی، جزوِ استراتژی مجاهدین شورای نظار است که فرمانده احمدشاه مسعود ریاست آن را به عهده دارد. در حالی که مجاهدین آماده‌گی حمله بر شهرهای شرقی و جنوب شرقی افغانستان را دارند و نیروهای حکومتی قادر به موفقیتی در ولایات هرات، میدان و کندز نگردیده‌اند، پیروزی مجاهدین در شمالْ حیثیت سیاسی و نظامی مجاهدین را به مراتب بالا خواهد برد و حینی‌که هفته آینده مذاکرات میان وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران – پاکستان و احزاب مختلف مجاهدین روی مساله افغانستان و یافتن یک راه‌حل سیاسیِ معقول در اسلام‌آباد صورت می‌گیرد، پیروزی مجاهدین در زیباک و اشکاشم، دستاورد بزرگی برای داعیان حل نظامی مساله افغانستان به شمار می‌رود.» (۸۴)