بخش سـی‌وسوم
در اثر شدت بمباران و افزایش میزان تلفات اهالی، مجاهدین مجبور شدند به تاریخ ۲ جون، از ولسوالی خواجه‌غار که آن را در تصرف خود داشتند، عقب‌نشینی کنند. احمدشاه مسعود در یک مصاحبۀ مخابره‌یی، دلیل سقوط شهر خواجه‌غار را، بمباران شدید حکومت و فیر راکت‌های اسکاد و نامساعد بودن اراضی جنگی، خواند. «چند لحظه قبل از دفتر شورای نظار جمعیت اسلامی افغانستان، در یکی از دهکده‌های نزدیک شهر پشاور، با احمدشاه مسعود مشهورترین فرمانده مجاهدین درحومه شهر تالقان ـ مرکز ولایت تخار ـ که پای دستگاه مخابرۀ بی‌سیم نشسته بود، صحبت کردم  و نخست از او پرسیدم که عامل عمدۀ از دست دادنِ شهر خواجه‌غار چه بوده است.
آمر مسعود در جواب گفت این یک عقب‌نشینی تاکتیکی است. بمباران شدید، فیر راکت‌های اسکاد و نامساعد بودن اراضی برای جنگ منظم سبب شد که با فرماندهان محلی مشوره نموده، شهر خواجه‌غار را ترک نمایم؛ اما این عمل عقب‌نشینی تاکتیکی است و مجاهدین تمام نقاط مرتفع شهر و اطراف را در اختیار دارند. وقتی از احمدشاه مسعود که از ۳۰ کیلومتری شهر خواجه‌غار صحبت می‌نمود، پرسیده شد که حکومت کابل ادعا دارد که یک عده از فرماندهان‌تان با پول راضی به عقب‌نشینی و همکاری با آن‌ها شده است، وی در جواب گفت برای یک وزیر دفاع ادعاهای کاذب شرم‌آور است. مجاهدین جنگ نمودند و دو تن از فرماندهان مشهور آنان همراه با شش نفر دیگر کشته و پنجاه تن از نیروهای حکومتی از بین رفته و ۷ تانک و ۴ موتر نفربر منهدم گردیده است. احمدشاه مسعود افزود شاهراه سالنگ تاهنوز در کنترول مجاهدین است و امروز آن‌ها قادر شدند یک ذخیرۀ مهمات جنگی در تپه جبل‌السراج در جنوب سالنگ را انفجار بدهند که آتش‌سوزی آن تا حال ادامه دارد. از احمدشاه مسعود پرسیدم که برنامه آینده‌تان در رابطه با خواجه‌غار چیست؛ آیا شما قادر خواهید شد که آن را دوباره تصرف کنید. وی گفت بلی.
سه دلیل عمده مانع آن خواهد شد که حکومت در خواجه‌غار بیاساید. نخست این‌که تمام راه‌های اکمالاتی در تصرف مجاهدین است و دوم، مجاهدین بر نقاط مرتفع اطراف شهر تسلط دارند و سوم این‌که قبل از تصرف شهر به‌دست مجاهدین، در این شهر ذخیره‌های مواد نظامی وجود داشت که همه در دسترس مجاهدین قرار گرفت و اکمال نمودنِ دوباره آن دردسر بسیار برای حکومت کابل خواهد داشت که از انجام این کار به‌در نخواهد آمد. احمدشاه مسعود در اخیر از نیروهای حزب اسلامی شکایت نموده گفت متاسفانه افراد این گروه به پیشروی حکومت کابل کمک کرده‌اند.» (۹۰)
طوری که گفته شد، زد و خوردهای شمال هندوکش در اوایل سال ۱۹۹۱ آهسته‌آهسته آغاز گردید. دیری نگذشت که به جنگ‌های خونین تبدیل گردید و ده‌ها حمله و ضدحمله خُرد و بزرگ در سراسر ولایات شمال کشور صورت گرفت. اکثر ولسوالی‌ها به‌دست مجاهدین افتاد و حکومت کابل با ناامید شدن از اوضاع، دست به حملات وسیع هوایی می‌زد. بنا بر ادعای یکی از آژانس‌های خبری مجاهدین که با حزب اسلامی افغانستان روابط نزدیک داشت، در اثر بمباران‌های دوروزۀ ماه اگست آن‌هم در سه ولایت شمالی افغانستان، اضافه از چهارصد تن کشته و زخمی شدند. “در اثر بمباران طیارات حکومت کابل بر ولایات بدخشان، تخار و کندز در دو روز گذشته، اضافه از صد تن کشته و  سه‌صد تن زخمی شدند.” (۹۱)
بمباران‌های خونین و اصابت راکت‌های اسکاد ادامه داشت و هر روز بر کوی و برزن ولایات شمال راکت می‌بارید. یکی از این حملات به تاریخ ۱۶ اگست ۱۹۹۱ رخ داد و در آن هواپیماهای حکومت کابل به صورت ناگهانى به مرکز فرماندهى احمدشاه مسعود در ولایت تخار حمله کردند. در این بمباران، ده‌ها تن از اهالى و مجاهدین کشته و زخمى شدند؛ ولى مسعود به‌طور معجزه‌آسا از این حادثه جان به سلامت برد.
در این قسمت نوشتار، چند گزارش جنگی را که از رسانه‌های خبری آن‌زمان به نشر رسید، همراه با یک یاداشت نگارنده برای بیان سنگینیِ جنگ، ذکر می‌کنم.
«احمدشاه مسعود، رییس شورای نظار، طی پیغام اطمینانیه به شورای قوماندانان گفته است؛ وضع در خواجه‌غار به نفع مجاهدین در حال تحول است. تا به حال چندین حمله فرقه ۵۳ و فرقه ۵۵ در اشغال دوبارۀ پوسته‌های سرکوهی مجاهدین ناکام مانده است. طبق پیام، تاکنون ۱۳ عراده تانک و ۱۷ موتر دشمن از بین رفته است. تلفات جانی قوای دشمن در اثر حملات بر پوسته‌ها و انفجار، در حال افزایش بوده و این رقم تاکنون بین یک‌صد‌وپنجاه الی دوصد نفر تخمین زده می‌شود.» (۹۲)
«منابع خبری مجاهدین، از درگیری‌های شدید در اطراف شهر خان‌آباد ولایت کندز در افغانستان گزارش می‌دهند. بنا بر ادعای این منابع، نیروهای حکومتی روز گذشته به حمله وسیعی دست زده و برای تصرف این شهر، متحمل خسارات فراوان شده‌اند.
منابع خبری مجاهدین، گزارش می‌دهند که حمله وسیع نیروهای حکومتی در شمال ادامه داشته و حکومت کابل تا حال موفقیتی به‌دست نیاورده است. این منابع از قول احمدشاه مسعود، مشهورترین فرمانده مجاهدین، گزارش می‌دهند که کاروان عظیم زرهی نیروهای نظامی و شبه‌نظامی کابل، روز گذشته کندز را به قصد شهر خان‌آباد ترک نموده و سه جنرال ارشد افغانستان، رهبری این حمله را به عهده دارد. بنا بر ادعای این منابع، حمله بر شهر خان‌آباد در ۲۵ کیلومتری شرق کندز، سرآغاز حمله است که حکومت کابل می‌خواهد شهر خواجه‌غار را که از چندی به این‌طرف دست به دست می‌گردد، تصرف کند. این شهر ماه قبل به دست مجاهدین افتاد، اما حکومت کابل آن را دوباره تصرف نمود. مجاهدین ادعا دارند که هفته گذشته آن را باز پس گرفته‌اند. در پیام‌های احمدشاه مسعود که از دیروز مسلسل به پشاور می‌رسد گفته شده که مجاهدین نیز به حملات خویش در اطراف دریای کوکچه در شمال و شرق خواجه‌غار، آغاز نموده و فرمانده شبه‌نظامی این منطقه همراه با هزار فرد مسلح خویش، به مجاهدین پیوسته است که احمدشاه مسعود پیوستنِ آن‌ها را پیروزی بزرگ در منطقه خوانده است. احمدشاه مسعود این‌بار از همکاری مجاهدین حزب اسلامی افغانستان که در گذشته روابط تیره با همدیگر داشتند، به نیکی یاد نموده و گفته است که همکاری همه گروه‌ها در دفاع از خان‌آباد، بزرگ‌ترین دستاورد جهاد می‌باشد. احمدشاه مسعود در پیام خویش از روحانیون و مجاهدین خواسته است که برای  او و مجاهدینش دعا کنند. بنا بر گزارش دیگر از کندز، فرمانده عارف‌خان روز گذشته قرارگاه بزرگ حکومتی را در منطقه جرگذر تصرف کرده و نیروهای حکومتی را تا اطراف میدان هوایی عقب زده است.» (۹۳)