دو شنبه ۵ اسد ۱۳۹۴

احمد عمران

آن‌چه که در ولسوالی وردوج بدخشان رخ داده و می‌دهد، سوال‌های زیادی را مطرح کرده است. برخی مقام‌های ولایتی در بدخشان اعلام کردند که پایگاه موسوم به تیرگران در ولسوالی وردوج به‌دستِ نیروهای طالبان افتاده است. به گفتۀ این مقام‌ها، از سرنوشت نزدیک به ۱۲۰ نیروی امنیتی مستقر در این پایگاه خبری در دست نیست و احتمال دارد شماری از این افراد اسیر شده باشند و تعدادی هم در کوه‌ها آواره باشند.
مقام‌های محلی می‌گویند که پایگاه تیرگران از چهار روز به این‌طرف در محاصرۀ طالبان قرار داشته و با وجود هشدارهای مکرر برای حمایت هوایی و زمینی از این نیروها، مقام‌ها در کابل هیچ توجهی به وضعیت نکرده‌اند.
در هفته‌های اخیر، وضعیت امنیتی در بخش‌های زیادی از کشور به‌صورتِ مدهش رو به وخامت گذاشته و این نگرانی را به وجود آورده که افغانستان در مرحلۀ خطرناکی از جنگ‌های داخلی قرار دارد. همین حالا جنرال عبدالرشید دوستم معاون اول ریاست‌جمهوری در شمال کشور به‌سر می‌برد و عملیات نظامی در فاریاب را رهبری می‌کند.
فاریاب از ولایت‌های استراتژیکِ شمال کشور است که در روزهای اخیر، اوضاع امنیتیِ آن دگرگون شد و حتا شایعاتی به‌وجود آمد که این ولایت در آستانۀ سقوط قرار دارد. تشدید جنگ در کشور علاوه بر سوال‌هایی که در مورد توانایی‌های نیروهای امنیتی مطرح می‌سازد، در مورد مذاکرات صلح نیز پرسش‌هایی را به وجود می‌آورد. طالبان آماده‌گی نشان داده‌اند که به‌زودی دورِ دیگرِ گفت‌وگوهای صلح را با نماینده‌گان دولت افغانستان در یکی از کشورهای همسایه برگزار کنند. هیأت گفت‌وگوکنندۀ دولت افغانستان نسبت به این گفت‌وگوها ابراز خوش‌بینی کرده و گفته است که در دور تازۀ گفت‌وگوها، موضوع آتش‌بس نیز مطرح خواهد شد. از آن طرف اما تا به حال واکنش مشخصی به خواست‌های دولت افغانستان داده نشده است و معلوم نیست که واقعاً این گفت‌وگوها در چه سطحی و با چه اهدافی انجام می‌شوند.
طالبان در حال حاضر نمی‌خواهند که در مورد گفت‌وگو های صلح ابراز نظر کنند و به همین دلیل مترصد اوضاع‌اند که ببینند وضعیت به کدام سو می‌رود. موضوع دیگر که سایۀ خود را بر گفت‌وگوهای صلح به سنگینی افکنده است، شایعات مربوط به مرگ ملاعمر رهبر گروه طالبان است. اخیراً برخی رسانه‌ها از مرگ ملاعمر رهبر طالبان سخن گفته‌اند. به گفتۀ این رسانه‌ها که از قول برخی منابع نزدیک خبر داده‌اند، ملا عمر دو سال پیش وفات یافته است. این مسأله نیز می‌تواند اثراتِ خود را بر گفت‌وگوهای صلح داشته باشد. آیا واقعاً این خبر درست است؟ چرا دولت افغانستان و نیروهای ائتلاف بین‌المللی در مورد آن ابراز نظر نکرده‌اند؟… این در حالی است که برخی از منابع نزدیک به طالبان این خبر را شایعه و بی‌اساس دانسته‌اند. اما سوال اصلی این‌جاست که در چنین شرایطی چرا جنگ‌ها شدت یافته و به یک‌باره‌گی وضعیت امنیتی رو به وخامت گذاشته است، آن‌هم به گونه‌یی که در چهارده سال گذشته کم‌نظیر بوده است؟ آیا به این مسأله نیز فکر می‌شود که در آستانۀ خروج سربازان خارجی از کشور، توانایی نیروهای امنیتی به چالش کشیده می‌شود؟
آن‌چه که در هفته‌های پسین در راستای مسایل امنیتی اتفاق افتاد، بدون تردید توانایی نیروهای امنیتی را به آزمون طلبیده است. در چهارده سال گذشته برای توان‌مندی نیروهای امنیتیِ کشور کارهای زیادی صورت گرفته، اما حالا دیده می‌شود که آن‌چه انجام شده، با توجه به وضعیت و شرایط کشور بسنده نبوده است. شاید از نظر کمی نیروهای امنیتی در موقعیتِ خوبی قرار داشته باشند، اما هنوز این نیروها از توانایی لازمِ رزمی برخوردار نیستند.
افغانستان وقتی به خودکفایی امنیتی دست پیدا می‌کند که نیروهای امنیتی توانایی‌های لازم را در مقابله با چالش‌ها پیدا کنند. وقتی پس از چهار روز محاصره در وردوج، هیچ نیروی کمکیِ زمینی و هوایی به نیروهای محاصره شده نمی‌رسد، بدون شک باید نسبت به سیاست‌های امنیتی و دفاعی کشور مشکوک بود. پس از چهارده سال انتظار می‌رفت که جامعۀ جهانی با درک وضعیت افغانستان، این مقدار کمک‌ها را به نیروهای امنیتی انجام می‌داد تا به‌تنهایی قادر به پاسخ گفتن به نیازهای امنیتی و دفاعی کشور می‌بودند.
روحیۀ سربازان کشور تا آن‌جایی که بررسی شده، بسیار خوب ارزیابی می‌شود؛ اما این نیروها تجهیزات و جنگ‌افزارهای لازم را برای مقابله با چالش‌ها در اختیار ندارند.
از سال‌ها به این‌سو بحث نیروهای هوایی مطرح است، اما هنوز کار چندانی در تجهیز و اکمال نیروهای هوایی صورت نگرفته است. مقام‌های محلی در بدخشان اذعان دارند که اگر نیروهای محاصره شده در وردوج از پشتیبانی هوایی برخوردار می‌بودند، پایگاه تیرگران به دست نیروهای مخالف سقوط نمی‌کرد. وضعیت امنیتی کشور این سوال را مطرح می‌سازد که آیا زمان برگشتِ نیروهای خارجی فرا رسیده است؟!
اوضاع و احوال امنیتی کشور، هرگز بر چنین طرحی مهر تأیید نمی‌گذارد. افغانستان در آستانۀ خروج سربازان خارجی هنوز به چنان توان‌مندی‌های نظامی دست پیدا نکرده که بدون همکاری‌های نیروهای خارجی، به چالش‌های امنیتی پاسخ‌گو باشد. فکر می‌شود که دولت وحدت ملی این موضوع را باید به گونۀ همه‌جانبه و از زوایای گوناگون مورد بررسی قرار دهد.
شتاب در خروج نیروهای خارجی، می‌تواند پیامدهای خطرناک و جدی بر وضعیت بگذارد. متأسفانه دولت فعلی موظف است میراث شومِ دولتِ پیشین را هم‌چنان بر روی شانه‌های خود حمل کند و کارهایی را که دولت پیشین از عهدۀ انجام آن بیرون نشد، در دستور کار قرار دهد. یکی از این کارها، رسیده‌گی به وضعیت نیروهای امنیتی کشور است، اما تا آن زمان باید تعهد جدی برای همکاری‌ها میان نیروهای امنیتی کشور و خارجی به وجود آید.
تنها گذاشتن نیروهای امنیتی در صحنۀ نبرد، نتیجه‌یی جز وارد شدنِ ضربه‌های مهلک به این نیروها ندارد. جامعۀ جهانی به عنوان اصلی‌ترین کمک‌دهندۀ مالی و نظامی به افغانستان، باید این تعهد را داشته باشد که نیروهای کشور را از همه جهات در سطح مناسبی قرار دهد تا بتوانند بر چالش‌های امنیتی غلبه کنند. در وضعیت فعلی آن‌چه که از دست می‌رود، پروژه‌یی به نام افغانستان خواهد بود!