رییس‌جمهور غنی طی فرمانی، هفت پیشنهاد کمیسیون خاص اصلاحات انتخاباتی را تأیید کرده است.
براساس خبرنامۀ ریاست جمهوری، در فرمان مذکور رییس جمهور ضمن تقدیر از اجراآت کمیسیون خاص اصلاحات انتخاباتی، پیشنهادات مرحلۀ اول کار کمیسیون خاص اصلاحات انتخاباتی برای اصلاحات در کوتاه‌مدت به صورت کل، مورد تأیید قرار داده است.
همچنان رییس جمهور وزارت عدلیه و ریاست عمومی ادارۀ امور را موظف نموده است تا جهت فراهم‌آوری زمینه‌های قانونی تحقق هفت پیشنهاد کمیسیون خاص اصلاحات انتخاباتی، تدابیر عاجل اتخاذ نمایند.
رییس جمهور، کمیسیون خاص اصلاحات انتخاباتی را موظف نمود، تا جهات حقوقی و تخنیکی و جنبه‌های تطبیقی و عملی دیگر پیشنهادات‌شان را مورد تدقیق بیشتر قرار داده، طرح‌های تفصیلی خود را از طریق ریاست اجراییه حکومت وحدت ملی به ریاست جمهوری ارایه نماید.
در این فرمان رییس‌جمهور غنی به کمیسیون مستقل انتخابات وظیفه سپرد تا تقویم انتخاباتی برای تدویر انتخابات پارلمانی و شوراهای ولسوالی‌ها را طوری تنظیم نماید که پیشنهادات کمیسیون خاص اصلاحات انتخاباتی در عمل تطبیق گردد.
اعضای کمیسیون پیشنهادات مشخص در زمینۀ، ترتیب فهرست دقیق رأی دهنده‌گان، تنظیم رابطه نزدیک با وکیل و مؤکل، کاهش فاصله مرکز رأی دهی با رأی دهنده، مشخص ساختن شرایط تحصیلی برای نامزدان شورای ملی، تخصیص سهم بیشتر کرسی‌ها برای زنان، ترکیب جدید کمیتۀ گزینش کمیسیون‌های انتخاباتی، زمان کار اعضای کمیسیون‌های انتخاباتی، پیشنهاد ایجاد کمیتۀ شفافیت به خاطر پاسخگو بودن کمیسیون‌های انتخاباتی، استفاده از کارمندان دولتی در روند برگزاری انتخابات بخاطر کاهش مصارف و پیشنهاد تغییر در سیستم انتخابات را به رییس جمهور، ارایه نمودند.
پیش از این، رییس جمهور غنی در دیدار با اعضای کمیسیون اصلاحات انتخاباتی گفته بود: اعضای کمیسیون خاص اصلاحات انتخاباتی توانستند در زمان محدود به موضوعات مهم رسیده‌گی نموده و پیشنهادات مشخص شان را در رابطه به کارکرد کمیسیون، ارایه نمایند.
پیشنهادهای کمیسیون اصلاحات انتخاباتی
موارد اصلاحی که از سوی کمیسیون خاص اصلاحات نظام انتخاباتی در سیستم انتخابات پیشنهاد شده است، قرار ذیل می‌باشد:
۱٫ نظام انتخاباتی: با در نظر داشت این که نظام فعلی افغانستان (رأی واحد غیر قابل انتقال یا SNTV) پاسخگوی نیازمندی‌های کنونی افغانستان نمی باشد. نظام SNTV یک سیستم متروک است و باید تغییر یابد. در سیستم رأی واحد و غیر قابل انتقال اکثریت آرای رأی دهنده ها ضایع می شود. چنانچه اعضای فعلی ولسی جرگه حدود ۳۸% رأی مردم را بدست آروده بودند.
نظام انتخاباتی باید طوری تغییر نماید تا سهم‌گیری و رشد احزاب سیاسی را باعث گردیده و نقش موثر احزاب سیاسی را در سیستم دولت داری افغانستان مساعد سازد.
نظام انتخاباتی فعلی (رأی واحد و غیر قابل انتقال –SNTV ) به نظام موازی طوری تغییر یابد که یک ثلت کرسی های ولسی جرگه به آن احزاب سیاسی اختصاص یابد که دقیقاً طبق احکام قانون احزاب سیاسی و سایر اسناد تقنینی در زمینه، ایجاد شده و فعالیت می نمایند. احزاب سیاسی لیست های باز دارای ارجحیت نامزدان شان را برای انتخابات ولسی جرگه ارایه نمایند. حوزۀ انتخاباتی برای نامزدان احزاب سیاسی تمام کشور باشد. احزاب سیاسی که اقلاً ۳% آرای ریخته شده به نفع احزاب سیاسی را بدست آورند، شامل رقابت انتخاباتی شوند.
در چنین نظام انتخاباتی تعداد کرسی‌های ولسی جرگه ۲۵۰ می باشد و از جمله: ۱۰ کرسی (به شمول۳زن) برای کوچی ها، یک کرسی برای اهل هنود، یک ثلث کرسی ها برای احزاب سیاسی و متباقی کرسی ها (به شمول ۶۵ زن) برای کاندیدان مستقل اختصاص می یابد. احزاب سیاسی شمولیت زنان را در لیست های نامزدان شان رعایت می کنند. عضو ولسی جرگه که به حیث کاندید حزب سیاسی وارد شورای ملی شده، در صورت ترک و یا اخراج شدن از حزب مربوطه، کرسی اش را از دست داده و به عوض وی نامزد بعدی لیست آن حزب، عضویت ولسی جرگه را کسب می کند.
۲٫ حوزه های انتخاباتی: برای نامزدان مستقل انتخابات ولسی جرگه، حوزه های انتخاباتی در داخل ولایت، بر مبنای نفوس به حوزه های کوچک دارای یک الی ۵ کرسی تقسیم شود.
۳٫ فهرست رأی دهنده ها و رأی دهی: فهرست رأی دهنده ها بر اساس تذکرۀ تابعیت ترتیب شود. با درک این که تعدادی از شهروندان کشور تا اکنون، تذکره تابعیت ندارند، کمیسیون مستقل انتخابات، ترتیبات خاص اصولی دیگری را جهت ثبت نام شان در فهرست رأی دهنده ها صرف برای انتخابات سال ۲۰۱۶ اتخاذ نماید. واجدین شرایط رأی دهی، شخصاً به مراکز رأی دهی حضور یافته، ثبت نام نمایند. هیچ شخص نمی تواند بیش از یک بار نام خود را در مراکز ثبت نام در فهرست رأی دهنده ها ثبت نماید. رأی دهنده مکلف است در مرکز رأی دهی ای که نام او در فهرست رأی دهندگان در چ گردیده است، رأی دهند. رأی دهنده مکلف است جهت حصول ورق رأی دهی، تذکره تابعیت و یا سندی که توسط کمیسیون به منظور تثبیت هویت او مشخص گردیده است، ارائه نماید. بدون موجودیت فهرست رأی هنده ها در سطح کشور، هر حوزۀ انتخاباتی و بخصوص در هر مرکز رأی دهی، انتخابات برگزار شده نمی تواند. حکومت، مردم را به اخذ تذکرۀ تابعیت تشویق و سهولت های لازم را در این رابطه فراهم سازد. تذکرۀ الکترونیکی می تواند وسیلۀ خوب جلوگیری یا اقلاً کاهش تخلفات و تقلب های انتخاباتی شود. بنابراین حکومت در اسرع وقت ممکن توزیع تذکره الکترونیکی را آغاز کند. کارت های رأی دهی موجود در پرنسیپ باطل گردد.
۴٫ شرط تحصیلی برای عضویت در ولسی جرگه: با در نظر داشت این که برای افراد بی سواد و کم سواد مشکل است در امر قانون گذاری و نظارت بر اعمال سایر ارکان و ادارات دولتی، موفقانه عمل نمایند و با درک این که برای عضویت در شوراهای ولایتی و ولسوالی شرط فراغت صنف دوازدهم قید گردیده و هم تحصیلات اکثریت علمای دینی در سطح فوق بکلوریا قبول شده، برای عضویت در ولسی جرگه شرط تحصیلی فراغت از صنف چهاردهم تسجیل شود.
۵٫ مرکز رأی دهی: به منظور دسترسی سهل رأی دهنده ها به مراکز رأی دهی، بر تعیین مراکز رأی دهی، تجدید نظر صورت گیرد. این امر در طرزالعمل های مربوط از جانب کمیسیون مستقل انتخابات به طور جدی باز نگری شود.
۶٫ ترکیب کمیتۀ گزینش: اعضای کمیسیون مستقل انتخابات و کمیسیون شکایات انتخاباتی طور ذیل اصلاح شود: یک عضو ستره محکمه به حیث عضو؛ یک عضو بورد مستقل تعیینات خدمات ملکی، به حیث عضو؛ یک عضو کمیسیون مستقل نظارت بر تطبیق قانون اساسی، به حیث عضو؛ نمایندۀ منتخب نهاد های جامعه مدنی، به حیث عضو؛ نمایندۀ منتخب نهادهای مدنی امور زنان، به حیث عضو؛ نمایندۀ منتخب نهادهای رسانه یی، به حیث عضو؛ یک عضو کمیسیون مستقل حقوق بشر، به حیث عضو
اعضای کمیسیون مستقل حقوق بشر، کمیسیون مستقل نظارت بر تطبیق قانون اساسی و بورد تعیینات خدمات ملکی برای عضویت در کمیتۀ گزینش، با در نظر داشت مشارکت ملی توسط کمیسیون های مربوط در مشوره با رئیس ستره محکمه تعیین گردند. رئیس کمیتۀ گزینش توسط اعضای آن انتخاب شود.
۷٫ کمیسیون مستقل انتخابات:تعداد اعضای کمیسیون مستقل انتخابات (۷) تن و با در نظر داشت ترکیب مشارکتی و جنسیتی طور ذل تعیین شوند: سه تن برای پنج سال؛ چهار تن برای سه سال.
اعضای کمیسیون مستقل انتخابات باید دارای تحصیلات حداقل لسانس، پنج سال تجربه کار در ادارات دولتی و غیر دولتی و سن ۳۵ سال بوده و حین ارایۀ در خواست برای عضویت کمیسیون مستقل انتخابات، عضویت کدام حزب سیاسی را نداشته باشند. رییس کمیسیون مستقل انتخابات برای دو سال و شش ماه و معاون و منشی برای یک سال توسط اعضای آن از طریق رأی دهی سری و مستقیم انتخاب شوند. اعضای کمیسیون مستقل انتخابات، برای دوره های بعدی طبق احکام مندرج این ماده برای مدت پنج سال تعیین می گردند.
۸٫ میکانیزم رسیدگی به اعتراضات و شکایات انتخاباتی: کمیسیون مرکزی شکایات انتخاباتی: تعداد اعضای کمیسیون مرکزی شکایات انتخاباتی (۵) تن و با در نظرداشت ترکیب مشارکتی و جنسیتی طور ذل تعیین می شوند: دو تن برای مدت پنج سال؛ سه تن برای مدت سه سال.
اعضای کمیسیون مرکزی شکایات باید دارای تحصیلات حداقل لیسانس در رشته های حقوقی و فقهی، پنج سال تجربه کار در ادارات دولتی و غیر دولتی و سن ۳۵ سال بوده و حین ارایه در خواست برای عضویت کمیسیون مرکزی شکایات، عضویت کدام حزب سیاسی را نداشته باشند. رییس کمیسیون مرکزی شکایات برای دو سال و شش ماه و معاون و منشی برای یک سال توسط اعضای آن از طریق رأی دهی سری و مستقیم انتخاب شوند.
اعضای کمیسیون مرکزی شکایات برای دوره های بعدی طبق احکام مندرج این ماده برای مدت پنج سال تعیین می گردند. به منظور تأمین شفافیت هر چه بیشتر در امر رسیدگی به اعتراضات و شکایات ناشی از تخطی ها، تخلفات و تقلبات انتخاباتی و جلب حمایت مالی و تخنیکی جامعۀ بین المللی، حکومت می تواند حضور دو تن متخصص بین المللی را به حیث اعضای بدون حق رأی در کمیسیون مرکزی شکایات انتخاباتی، از سازمان ملل متحد تقاضا نماید.
۲٫ کمیسیون های ولایتی شکایات: به منظور رسیدگی به اعراضات و شکایات انتخاباتی، یک ماه قبل از روز ثبت نام نامزدان انتخابات، در هر ولایت کمیسیون شکایات به ترکیب ذیل ایجاد گردد: نمایندۀ کمیسیون شکایات انتخاباتی به حیث رییس؛ نمایندۀ کمیسیون مستقل حقوق بشر به حیث عضو و نمایندۀ کمیسیون مستقل انتخابات به حیث عضو.
۳٫ کمیسیون ولایتی: رسیدگی به اعتراضات و شکایات انتخاباتی دارای وظایف و صلاحیت های ذیل می باشد: رسیدگی به اعتراضات انتخاباتی در سطح ولایت؛ رسیدگی به شکایات انتخاباتی در سطح ولایت؛ ارجاع مسایل جرمی انتخاباتی جهت بررسی بیشتر به کمیسیون مرکزی شکایات انتخاباتی کمیسیون ولایتی شکایات، رسیدگی هایش را طی دو هفته انجام دهد.
۹٫ به منظور پاسخگویی کمیسیون های انتخاباتی، حل معضلات میان کمیسیون مستقل انتخابات و کمیسیون مرکزی شکایات انتخاباتی و تأمین شفافیت در روند انتخابات، کمیتۀ شفافیت به ترکیت ذل ایجاد شود: یک عضو ستره محکمه به انتخاب شورای عالی ستره محکمه، به حیث رییس؛ معاون لوی څارنوالی در امور تحقیق، به حیث عضو؛ یک عضو کمیسیون مستقل حقوق بشر به انتخاب آن کمیسیون، به حیث عضو؛ یک عضو کمیسیون مستقل انتخابات به انتخاب آن کمیسیون، به حیث عضو؛ یک عضو کمیسیون شکایات به انتخاب آن کمیسیون، به حیث عضو.
کمیتۀ شفافیت صلاحیت داشته باشد تا موارد اختلافی میان کمیسیون مستقل انتخابات و کمیسیون مرکزی شکایاته انتخاباتی و اعتراضات و شکایات علیه اعضای کمیسیون مستقل انتخابات، کمیسیون مرکزی شکایات و مسوولان درجه اول دارالانشاهای آن ها را بررسی و فیصله کند. فیصله های کمیتۀ شفافیت در موارد انتخاباتی نهایی بوده و مسایل جرمی را به تعقیب عدلی معرفی نماید. بررسی مسایل جرمی بر نتایج انتخابات تاثیر وارد نکند. کمیتۀ شفافیت بررسی هایش را طی یک هفته انجام می دهد.
۱۰٫ سهم زنان: با در نظر داشت احکام اساسی در رابطه به تبعیض مثبت به نفع زنان و تقاضاهای ملاقات شده ها، سهم کرسی های زنان در شوراهای ولایتی و ولسوالی ۲۵% تسجیل شود.
۱۱٫ استخدام کارکنان: به منظور ارتقای سطح شفافیت انتخابات، تأمین پاسخگویی کارکنان انتخابات و کاهش مصارف انتخابات لازم است، کارکنان مؤقت انتخابات در مراکز و محلات انتخاباتی از جملۀ معلمان مکاتب، استادان مؤسسات تحصیلات عالی دولتی و کارکنان ادارات دولتی طبق طرزالعملی که از طرف کمیسیون وضع می گردد، استخدام شوند. همچنان حدود ۳% کارکنان انتخابات از جمله اشخاص دارای معلولیت استخدام شوند. کمیسیون خاص اصلاحات انتخاباتی در مدت یک ماه که در دو کمیتۀ کاری، مطالعۀ قانون انتخابات و مطالعه قانون تشکیل، وظایف و صلاحیت های کمیسیون مستقل انتخابات و کمیسیون شکایات انتخاباتی، کار های خود را انجام داده اند.
در جریان یک ماه اعضای کمیسیون خاص اصلاحات انتخاباتی به ۷ ولایت که قبلا مراکز زون ها بوده، سفر های را انجام دادند و در این سفر ها با حدود ۲۰۰۰ تن از شهروندان افغانستان ملاقات صورت گرفته و مشوره ها و نظریات آن ها را در موارد مختلف توسط اعضای کمیسیون خاص اصلاحات انتخاباتی شنیده شده است که این تعداد شامل اعضای نهاد های جامعه مدنی، نهادهای زنان، شورای ولایتی و نماینده های احزاب سیاسی و غیره دیدار و نظریات آنان در رابطه به اصلاح انتخابات گرفته شده است.
همچنین اعضای کمیسیون خاص اصلاحات انتخاباتی برای بهبود هر چه بهتر روند اصلاحات انتخاباتی با رهبران سیاسی و منفذین و رهبران احزاب سیاسی به طور جداگانه ملاقات های را انجام دادند.
قابل ذکر است که این کمیسیون در جریان یک ماه کاری خویش با متخصصان خارجی در امور انتخابات و شخصیت های ملی نیز دیدار نموده اند و نظریات آنان را نیز در رابطه به انتخابات و اصلاحات انتخاباتی در شنیده اند که نظریات همه آنان را در بسته پیشنهادی نهایی خود در نظر گرفته اند.
پاسخگویی کارکنان انتخابات و کاهش مصارف انتخابات لازم است، کارکنان مؤقت انتخابات در مراکز و محلات انتخاباتی از جملۀ معلمان مکاتب، استادان مؤسسات تحصیلات عالی دولتی و کارکنان ادارات دولتی طبق طرزالعملی که از طرف کمیسیون وضع می گردد، استخدام شوند. همچنان حدود ۳% کارکنان انتخابات از جمله اشخاص دارای معلولیت استخدام شوند.