بخش دوم

اصطلاح دیگری به نام ترس اجتماعی هم وجود دارد که خصوصیاتی بسیار شبیه اختلال اجتنابی دارد. قطعاً همۀ ما درجاتی از ترس اجتماعی را تجربه می‌کنیم، مثلاً وقتی قرار است سخنرانی داشته باشیم یا به صورت شفاهی درس جواب دهیم. این اضطراب ۲ نمونه دارد؛ یکی نمود ذهنی و شناختی است که در آن فرد مدام در ذهنش نگرانِ قضاوتِ دیگران است و می‌ترسد نتواند از عهدۀ اجرای نقشی که به او سپرده شده بربیاید. یکی دیگر نمود جسمی است که با حالتِ برافروخته‌گی صورت، لرزش صدا و دست، تپش قلب و تعریق خودش را نشان می‌دهد. گاهی اوقات این ترس اجتماعی به قدری زیاد است که در کارهای بسیار پایۀ فرد هم اخلال ایجاد می‌کند. مثلاً این‌که حتا نمی‌تواند قیمتِ یک کالا را بپرسد یا در حضور دیگران غذا بخورد و…، که این موضوع باعث می‌شود از جمع اجتناب کند.
این افراد ولع بودن با دیگران را دارند اما به دلیل ترسی که دارند، نمی‌توانند پیش‌قدم شوند. گاهی اوقات هم این اضطرابِ درونی است و دیگران متوجه آن نمی‌شوند که به این حالت اضطراب اجتماعی گفته می‌شود.

خجالتی بودن با نداشتن اعتماد به نفس چه ارتباط دارد؟
بدون شک این ۲ ارتباط زیادی با یکدیگر دارند. اعتماد به نفس، نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری زیربنای شخصیتِ اجتنابی دارد. اعتماد به نفس از کودکی شکل می گیرد و ۲ جزء دارد؛ یکی جزء ژنتیکی و یکی جزء یادگیری.
گاهی اوقات کودکان با خوی محتاط متولد می‌شوند که این جزء ژنتیکی محسوب می‌شود و به‌اصطلاح مزاج نامیده می‌شود که از کودکی در فرد وجود دارد. مثلاً کودکی خجالتی است و مدام پشتِ مادرش پنهان می‌شود و دیرآشناست؛ اما این‌که کودکی مزاجِ به‌اصطلاح دیرآشنا دارد، دلیل کافی برای ایجاد اختلال اجتنابی نیست.
خیلی اوقات با تشویق و اعتماد به نفس دادن می‌توان به تجربۀ موقعیت‌های جدید در کودک کمک کرد. اگر در این سن کودک را تشویق کنیم، باعث می‌شود مزاج شرم را اگر هم دارد، با اعتماد به نفسِ زیاد کمرنگ کند.

چه‌طور می‌توان خجالتی بودن را از درون‌گرا بودن تفکیک کرد؟
فرد درون‌گرا ممکن است خجالتی باشد، اما این‌طور نیست که هر فرد درون‌گرایی خجالتی باشد. یعنی یک درصدی از افراد درون‌گرا خجالتی هستند و احساسات‌شان را کمتر بروز می‌دهند؛ ولی در اغلبِ موارد افراد درون‌گرا اصلاً خجالتی نیستند و اعتماد به نفسِ خوبی دارند. این افراد احساسات‌شان را کمتر بروز می‌دهند و این ویژه‌گی شخصیتی آن‌هاست.

مرز تشخیص این دو کجاست؟
گرفتن شرح حال در تشخیصِ این دو نوع شخصیت بسیار کمک‌کننده است. فرد درون‌گرا در موقعیت‌های جدید به هیچ عنوان دچار اضطراب نمی‌شود. فرد درون‌گرا تنهایی را ترجیح می‌دهد و بروز احساسات ندارد و این به هیچ عنوان اختلال محسوب نمی‌شود، ولی اختلال اجتناب که به دلیل خجالت زیاد بروز می‌کند، همان‌طور که گفته شد، نوعی اختلال است و باید درمان شود.

منبـع: هفته‌نامۀ زنده‌گی مثبت