امروزه بسیاری‌ها در افغانستان از خود می‌پرسند که «آیا ما شاهد اصلاح نظام انتخاباتی برای برگزاری یک انتخابات شفاف، سالم و عادلانه خواهیم بود؟»
پاسخِ این پرسش، ظاهراً ساده به نظر می‌رسد ولی در عین حال به‌سانِ یک قضیۀ پارادوکسیکال دشواری‌های خود را دارد.
وقتی به دیدگاه‌های رسمی دولت نظر انداخته شود، هیچ مانعی بر سرِ راه اصلاحات انتخاباتی نمی‌توان یافت. این موضوع در توافق‌نامۀ سیاسی میان رهبران کشور تصریح شده و گام‌های نخستین برای اجرایی شدنِ آن برداشته شده است.
دولت هرچند با تأخیر اما کمیسیون اصلاح نظام انتخاباتی را تأسیس کرد و شرایط را ظاهراً برای برداشتن گام‌های بعدی آماده ساخت. کمیسیون اصلاح نظام انتخاباتی نیز همان‌گونه که انتظار می‌رفت، در جلساتِ فشرده و پی‌هم موفق شد که نخستین بستۀ پیشنهادی خود را به رهبران دولت ارایه کند و چهارچوب اولیۀ اصلاح نظام انتخاباتی را پی بریزد. اما از آن زمان تا به حال هیچ اقدام موثرِ دیگری در راستای اصلاح نظام انتخاباتی انجام نشده است.
کمیتۀ گزینش که قرار بود بر اساس پیشنهاد کمیسیون اصلاح نظام انتخاباتی به کارِ خود آغاز کند، هنوز عملاً وارد صحنه نشده و معلوم نیست که این کمیته واقعاً چه زمانی به کارهای اصلی‌اش آغاز خواهد کرد. گفته می‌شود که بر سرِ گزینش اعضای این کمیته تاهنوز توافق لازم میان ریاست‌جمهوری و نهادهای جامعۀ مدنی به وجود نیامده است. ریاست‌جمهوری جامعۀ مدنی را مقصر می‌داند و مدعی است که این نهادها در مورد نمایندۀ خود در کمیتۀ گزینش به نتیجه نرسیده‌اند. اما نهادهای جامعۀ مدنی توپ را به میدان ریاست جمهوری می‌اندازند و مدعی‌اند که ریاست‌جمهوری بازی دوگانه را با نهادهای جامعۀ مدنی آغاز کرده است. این‌که واقعاً چه دلایلی می‌توانند مانع آغاز به کارِ کمیته گزینش شده باشند، به صورت دقیق مشخص نیست؛ ولی می‌توان حدس زد که مسایلی پشتِ پرده جریان دارند که مانع اصلاحات انتخاباتی می‌شوند.
در روزهای اخیر، آوازه‌هایی در مورد عدم برگزاری انتخابات پارلمانی در سال آینده نیز بر سرِ زبان‌ها افتاد و عده‌یی از قول برخی منابع ‌گفتند که ریاست‌جمهوری در حال گفت‌وگو با شماری از نماینده‌گان مردم در مجلس است تا زمینۀ ابقای مجلسِ فعلی را فراهم آورد. این سخنان البته در حد شایعه است و تا به حال به صورت رسمی، کسی در این خصوص صحبت نکرده است. اما همین سخنان نیز در کشوری مثل افغانستان که واقعیت و شایعه در آن در یک خط موازی حرکت می‌کنند، می‌تواند مایۀ نگرانی‌های بسیاری شود. نگرانی از این‌که دولت از اصول و ارزش‌های جمهوریت عدول کند و کشور را به سمتی سوق دهد که در آن خودکامه‌گی و استبداد بر سرنوشتِ همه‌گان حکومت کند.
شاید برخی‌ها چنین انتظاری را از دولت فعلی، انتظاری غیرمعقول و به دور از جو حاکم بر کشور بدانند و باور داشته باشند که نظام فعلی بقای خود را در مناسباتِ مردم‌سالارانه می‌داند. در پاسخ به چنین افرادی باید گفت که هیچ نظامی یک‌باره به سمتِ استبداد و تمامیت‌خواهی نرفته است؛ دولت‌ها به مرور زمان و به دلایلِ خاص می‌توانند چهره عوض کنند و پوشش‌های تازه بیابند. مگر هیتلر در آلمان در نتیجۀ انتخاباتِ آزاد و عادلانه به قدرت سیاسی دست پیدا نکرد؟ کی می‌توانست در آن زمان حدس بزند که قدرت یافتن هیتلر در آلمان، به معنای آغاز یک جنگ مدهش و خانمان‌سوز جهانی‌ست و وداع گفتن با تمام ارزش‌های دموکراتیک و انسانی در کشوری که قدرتِ فکر و اندیشه در اروپا خوانده می‌شود؟
تجربۀ تاریخیِ بشر نشان داده که رسیدن به ارزش‌های مردم‌سالارانه راهی پُرپیچ‌وخم است و همواره نیروهایی در کمین‌اند که این ارزش‌ها را به نفع خویش مصادره کنند. کارل پوپر اندیشمند بزرگِ سیاسی قرن گذشته تأکید می‌ورزید که نسبت به ارزش‌های دموکراتیک محتاط باشید؛ زیرا کسانی هستند که بخواهند به گذشته برگردند.
برگشت به گذشته به‌خصوص برای کشوری مثل افغانستان، زیاد دور از ذهن هم نمی‌نماید. این کشور همین حالا با مصادیقِ فراوانی از گذشته و گذشته‌گرایان روبه‌روست و چه بسا که این گروه‌ها و نیروها با یک جابه‌جایی ساده موفق شوند به اهدافِ خود دوباره دست پیدا کنند. به همین دلیل برای کشورهایی نظیر افغانستان برخورد مسوولانه با سازوکارهای مردم‌سالاری، برای تعریف و تعیینِ چهارچوب‌های قدرت، بسیار حیاتی و مهم است. اگر دولت‌های موجود در این کشورها به ارزش‌های دموکراتیک پشت کنند و یا حالتِ انفعالی نسبت به آن‌ها داشته باشند، این خطر وجود دارد که دیکتاتوری و خودکامه‌گی به سراغ این‌گونه کشورها برود. برگزاری انتخابات هرچند در این کشورها کُلِ معادله و روند دموکراتیزه شدن نمی‌تواند باشد، ولی از بااهمیت‌ترینِ آن‌هاست.
برگزاری انتخاباتِ سالم و شفاف می‌تواند شرایط را به سود نیروهای مصلح و تحققِ برنامه‌های مردمی فراهم سازد. اگر امروز بر اصلاحات انتخاباتی در کشور تأکید می‌ورزیم، به این دلیل است که نمی‌خواهیم فردای تاریک برای نسل‌های آینده بسازیم.