نویسنده نباید خودش را تکرار کنـد!/ گفت‌وگوی روزنامۀ اکسپرس با گونترگراس، برگرفته از کتاب «هشت نامه»
گزارشگر:سه شنبه 1 جدی 1394 - ۳۰ قوس ۱۳۹۴
برگردان: علی شفیعی :
عدهیی معتقدند که شما می‌بایست در همان سال ۱۹۵۹ بعد از نوشتن رمان معروف «طبل حلبی» جایزۀ نوبل را می‌بردید، خودتان چه‌طور فکر می‌کنید؟
راستش نمی‌دانم حالا برای چه نوبل گرفته‌ام. در هر حال از این بابت خوشحال شدم و شگفت‌زده. بیشتر فکر می‌کردم که باید این‌بار نوبت چینی‌ها باشد. در بیانیۀ توضیحی اکادمی نوبل آمده که من به‌خاطر تمام کارهای قلمی‌ام و زبان آلمانی موفق به گرفتن این جایزه شده‌ام. نویسنده باید مواظب باشد خودش را تکرار نکند و «طبل حلبی» را بارها و بارها ننویسد.
بعضی از نویسنده‌ها بعد از این‌که جایزۀ نوبل را می‌گیرند درجا می‌زنند، شما چه می‌گویید؟
من نمی‌دانم آیا این جایزه چنین تأثیری روی کار نویسنده‌گی من خواهد گذاشت یا نه، ولی من یکی بدون این جایزه هم امرارم می‌گذشت. این می‌تواند مسوولیت مرا سنگین‌تر و دشوارتر کند. دروغ چرا، دست رد به سینۀ آن زدن هم کار چندان آسانی نیست! [می‌خندد] بچه‌های من که از این پول نصیبی نخواهند برد – امروزه بچه‌ها وضع‌شان بد نیست – و من این پول ها را بین سه بنیاد تقسیم خواهم کرد. همین‌طور می‌توانم برای مدتی خودم را از انظار پنهان کنم. عشق می‌کنم در تنهایی چیزی بنویسم. حالا هم که موفق شده‌ام متن سخنرانی‌ام را در مراسم اعطای جایزۀ نوبل بنویسم، Horace Engdahl (منشی دایمی آکادمی نوبل) که این متن را خوانده معتقد است که «وحشت‌ناک خوب است!»
در سویدن ما دستخوش عملیات گروه‌های نئونازیستی هستیم، و این جامعه را نگران کرده است. به نظر شما برای مقابله با آن‌ها باید چه کارهایی بکنیم؟
من در روزنامه‌ها در مورد نازیسم و رشد گروه‌های افراطی در این‌جا (سویدن) خوانده‌ام. موضوع تازه این است که این اندیشه‌ها از طریق انترنت گسترش پیدا می‌کند. شما در سویدن باید قوانین سخت‌تری تصویب کنید، طوری که دامنۀ تحرکات این گروه‌ها را محدود کند. ولی در عین حال طوری نشود که بهانه‌یی برای محدود کردن آزادی‌های فردی و اجتماعی پیدا شود و باعث عقب‌گرد احزاب سنتی سیاسی شود.
آیا تفاوتی بین نازیسم در آلمانِ آن موقع و نازیسم کنونی می‌بینید؟
بعضاً تفاوت هست ولی این جدیدی‌ها برگرفته از همان قدیمی‌هاست. جای شکرش باقی است که آن‌ها در آلمان فاقد یک رهبر مقتدر و پرنفوذ همچون «هایدر» در اتریش و «لپن» در فرانسه هستند. بدبیاریِ گروه‌های افراطی (نازیستی) در این هم هست که ما در این‌جا شاهد رادیکال‌های قدیمی از نوع ۶۸ هستیم.
شما نسبت به اتحاد آلمان و آلمان بزرگ نظر انتقادی دارید؟
من بر این باورم که سرمایه‌داری لیبرال این روند را خیلی سریع طی کرده و آن هم سنگ بنای اشتباه. آلمان در مقابل جمهوری دموکراتیک آلمان نقش برنده بازی کرد و این امر باعث به وجود آمدن شکاف عمیق‌تری نسبت به دوران جنگ سرد- بین این دو قسمت آلمان شد. به همین خاطر لازم است که آلمان جدید از این لاک بیرون بیاید.
شما در سویدن خیلی محبوب هستید ولی ظاهراً در آلمان خلاف این است؟
در آلمان من قطعاً دشمنانی دارم، و جایزۀ نوبل یک نوع جبران این مکافات است. دشمنان باعث می‌شوند که آدم در فُرم مناسبِ خود قرار بگیرد و چرت نزند. این روزها خیلی از آن‌ها اپورتونیست‌وار رنگ عوض کرده‌اند، و الان مخدوش شدنِ فاصله بین دوست و دشمن به مشکل من تبدیل شده است.
آیا هنوز هم در نشست‌های سوسیال‌دموکرات‌ها نطق جنجالی ایراد می‌کنید؟
آدم زبان می‌گشاید و فقط حرفش را می‌زند، غیر از این کاری نکرده‌ام. راستی من می‌فهمم چرا شما و بقیه در این کنفرانس مطبوعاتی همه‌اش از سیاست از من پرسیدید و نه از ادبیات که من جایزه‌اش را گرفته‌ام!
راستی، کتاب بعدی شما چیست؟
آدم از تخمی که هنوز به زمین نگذاشته، حرف نمی‌زند.
Comments are closed.