کتاب «سخن و سخن‌سرایان پنجشیر» اثری از کتال نژند، روز پنچ‌شنبه (۳۰/اردیبهشت/ثور) طی محفلی در کابل رونمایی شد.
این کتاب که به معرفی بیش از ۲۱۵ تن از شخصیت‌های فرهنگی و ادبی ولایت پنجشیر پرداخته است، دارای ۵۲۶ برگ می‌باشد و نویسندۀ آن طی هشت سال کار روی آن، به‌چاپ آن مبادرت ورزیده است.
مهمانان این برنامه علاوه بر نقد و بررسی این کتاب، به‌ویژه‌گی‌ها و ارزش‌های موجود در جغرافیای ولایت پنجشیر پرداختند.
مسوولان فرهنگستان پنجشیر هدف از ایجاد این فرهنگستان را تقویت و زنده‌نگهداشتن فرهنگ‌های خوب کشور عنوان کردند.
فروردین خراسانی، رییس فرهنگستان پنجشیر در برنامۀ رونمایی «سخن و سخن سرایان پنجشیر» گفت: نمی‌توان فرهنگ را بُعد فرعی یا تزیینی دانست، فرهنگ عنصر ضروری هر جامعه به‌شمار می‌رود و در رابطۀ کُلی، فرهنگ توسعه و نیروی درونی جامعه به‌شمار می‌رود.
آقای فروردین بیان داشت: فرهنگ هر جامعه سطح پیشرفت تولید، آموزش، تحصیلات عالی، کاربرد فن‌آوری روز، دانش و ادبیات دورۀ خاصی از تحول اجتماعی را نشان می‌دهد.
او افزود: فرهنگ ملی از پایه‌های استقلال ملی یک کشور است و بر مردمان همان جامعه است تا از فرهنگ خود همانند دین و سرزمین پاسبانی کنند.
رییس فرهنگستان پنجشیر اظهار داشت: با توجه به ویژه‌گی‌ها و ارزش‌های معنوی فرهنگ، نیاز است تا کتله‌های کوچک و بزرگ مردم به‌خاطر نگهداشت و پاس‌داری از ارزش‌های فرهنگی کشور، انجمن‌هایی بسازند و این نسلی وظیفه را از نسلی‌به‌نسلی انتقال و در جهت تقویت آن تلاش کنند تا فرهنگ‌های خوب کشور زنده بماند.
زنده‌کردن اندیشه‌های بیداری، خود باوری و مسوولیت‌پذیری دینی-فرهنگی از پیمان‌های است که به‌گفتۀ آقای خراسانی این انجمن به‌آن پابند و استوار است.
داکتر عزیز احمد پنجشیری، استاد دانشگاه در این محفل در پیوند به‌ویژه‌گی‌های ولایت پنجشیر گفت: هندوکش و کارنامه‌های هندوکش بخش مهمی از تاریخ افغانستان را تشکیل می‌دهد و در جملۀ تمام هفتاد درۀ هندوکش، هیچ درۀ به‌این طول و درازا که به‌قولی ۱۲۰ کیلومتر، به‌قولی ۱۵۰ و به‌‌قولی هم ۱۱۵ کیلومتر در وجود ندارد.
به‌گفتۀ داکتر پنجشیری: در تمام جهان هیج آب و خاکی به‌اندازۀ آب و خاک پنجشیر حاصل خیز و معیاری نیست؛ آب‌های که از لابه‌لای معادن زمرد، طلا، یاقوت، زبرجد و نقرۀ بسیار وافر سرچشمه می‌گیرد.
آقای پنجشیری در پیوند به‌شاخصه‌های اقتصادی این ولایت تصریح کرد: پنجشیر بر سر راه بزرگ تاریخی و بین‌القاره‌یی راه ابریشم واقع است که از کوتل خاواک می‌گذرد.
او خاطر نشان ساخت: «بزرگ‌ترین معادن نقره و زمرد در این درۀ افسانه‌یی است که در هیچ نقطۀ جهان به شمول کلمبیای امریکا معدن زمردی به این همه بسط و وسعت طبیعی وجود ندارد.»
او قریحۀ سرشار شاعرانه را از شاخصه‌های بشری پنجشیر عنوان کرده تأکید کرد: از سنگ سنگ پنجشیر شعر و ادب فوران می‌کند که در قرن هفتم میلادی، یاقوت حموی در کتاب «مُعجم البُلدان» خود نیز به آن اعتراف کرده و آن را «سرزمن ادب پرور و شاعرزاد» خوانده است.
به باور آقای پنجشیری، آزادی و عشق به آزادی از ویژه‌گی‌های دیگر مردم پنجشیر است؛ این مردم در طول تاریخ آزاد منش بوده‌اند.
این استاد دانشگاه در مورد موقعیت اساس و استراتیژی پنجشیر تصریح کرد: جهاد و مقاومت پنجشیر ثابت ساخت که این دره می‌تواند ظرفیت آن‌را داشته باشد که به‌عنوان قلب افغانستان و آسیای مرکزی شناخته شود.
همچنان، شمس‌الحق آریانفر نویسنده و پژوهشگر نام‌آشنای افغانستان در این برنامه بیان داشت: «پنجشیر سرزمین شیر، شمشیر، حماسه، شعر، خرد و آگاهی است، اما این اصل‌ها روی سیاست‌های گذشته به‌فراموشی سپرده شده است، اما در دوران جهاد این حماسه دوباره زنده شد.»
به‌گفتۀ آقای آریانفر: کتاب «سخن و سخن‌سرایان پنجشیر» چند اصل را زنده کرد، یکی این‌که از هزار سال قبل تا امروز پنجشیر مرکز معنویت و فرهنگ است، دوم: سنت جلیلی را اساس گذاست که می‌شود چنین کارهای را کرد و ادامه داد.
به‌بیان دکتر آریانفر: در جغرافیای زبان فارسی یگانه مکانی که در آن شهنامه‌خوانی و مثنوی‌خانی به‌عنوان یک اصل تا هنوز زنده است، پنجشیر است که یکی از ویژه‌گی خاص این ولایبت به‌شمار می‌رود.
آقای آریانفر بیان داشت: سنگردی قدیمی‌ترین زمزمۀ بشریت است و از روزی که انسان خلق شده است، زمزمه را با خود داشته است. مردم پنجشیر این ویژه‌گی را حفظ کرده‌اند، اما این داشته‌ها در جاهای دیگر بسیار کم حفظ گردیده است.
آقای آریانفر اذعان داشت: در دوران جهاد بزرگ‌ترین فرمانده‌هان از پنجشیر بودند، قهرمان ملی «شهید احمدشاه مسعود» که در افغانستان و جهان نظیرش نیست، از پنجشیر است.
آقای آریانفر در پیوند به‌کتاب سخن و سخن‌سرایان پنجشیر بیان کرد: کتاب با عظمتی‌ست؛ به این دلیل که هزار سال فرهنگ زبان فارسی را به‌گونۀ کتبی نمونه‌اش را نشان داده است که از نخستن شعرا مانند ابو اسحق بنجهیری متولد ۳۵۰هجری آغاز شده است.
به‌ گفتۀ استاد آریانفر: «کاری که با نشر این کتاب آغاز شده است، باید تداوم پیدا کند، جلدهای دیگر این کتاب به‌صورت بخش بخش باید نشر شود که در آن به‌زنده‌گی نویسنده‌ها، موسیقی‌دان‌ها، فقها، علما و حتا زنده‌گی و کارنامه‌های فرمانده‌هان جهادی پرداخته شده باشد، این‌کار می‌تواند به‌نسل‌های بعدی ما بسیار آموزنده باشد.»
آقای آریانفر با نگاه انتقادی به کتاب گفت: مقدمه‌یی که در این کتاب آمده است، می‌تواند یک پیشگفتار باشد تا مقدمه، چون در آن ویژه‌گی‌های یک پیشگفتار بیشتر مشهود است و به‌مواردی که نویسنده انجام داده است، پراخته شده است.
به‌بیان آقای آریانفر، ترتیب فهرست و مأخذ کتاب آن‌گونه نظم خاصی که لازمۀ یک کتاب پژوهشی است نیست؛ حتا در متن کتاب منابع و مأخذی که از آن معلومات گرفته شده، ذکر نگردیده است.
آقای آریانفر ویراستاری دوم را برای کتاب سخن و سخن‌سرایان پنجشیر مهم دانسته افزود: در بعضی از جاهای کتاب اضافاتی وجود دارد که می‌تواند کم و کوتاه شود.
در عین حال، عبدالحفیظ منصور نویسنده و عضو مجلس نماینده‌گان در این برنامه بیان داشت: این کتاب تنها یک اثر ادبی و فرهنگی نیست، بلکه یک رویداد مهم سیاسی نیز محسوب می‌شود. در این کتاب تنها نازک خیالی‌ها و هنر ظریفۀ یک یا چند شاعر بیان نشده است، بلکه ذخیرۀ تاریخی و پشتوانۀ سیاسی محکمی نیز برای ما است. جوان امروز و نسل فردا بفهمد که پشتوانه‌اش کیست، به‌کجا تکیه کرده و گذشته‌گانش از چه جایگاه و پایگاهی برخوردار بودند.
آقای منصور افزود: گفته‌هایی که در صندوق می‌ماند، به‌درد کسی نمی‌خورد؛ تاریخ آن نیست که واقع می‌شود؛ تاریخ آن است که ثبت و پخش می‌شود و مردم از آن پی می‌برند.
او تصریح کرد: «کسانی هم هستند که شعر و سخن‌پردازی را دست‌کم گرفتند و می‌گیرند؛ آن‌ها متوجه نیستند که پایۀ تحول و تمدن بشری بر ادبیات استوار است، دالر امریکایی و فیشن اروپایی به‌هیچ کشوری پیشرفت نداده است، آن‌چه سبب تحول شده فرهنگ درونی کشورها است.»
این نمایندۀ مجلس اذعان داشت: «اگر دنیای خیال و آرمان‌ها نباشد، انسان‌ها در برابر غول‌های دنیا نمی‌توانند بأیستند، این دنیای غیرواقعی و آرمانی است که برای انسان‌ها ایستاده‌گی و مقاومت می‌بخشد. اگر همین بلند پروازی‌ها، آرمان‌طلبی‌ها نمی‌بود، چه چیزی مردمی را استوار در برابر تمام گروه‌های تروریستی و اشعال‌گر نگه می‌داشت.»
او اظهار داشت: ملتی که با شعر، نوآوری و آرمان‌ها ارتباط ندارد، ملت مرده است و تنها فزیک مادی دارد و حرفی نیز برای گفتند ندارد.
به بیان آقای منصور: یک موضوع تازمانی که تبلیغ نگردد و به‌قدرت تبدیل نشود، همه‌گیر نمی‌شود، ما در گذشته داشته‌های زیاد مادی و معنوی داشته‌ایم، اما فراگیر نشده و ناشناخته مانده‌اند؛ دلیل آن نیز چاپ نشدن و بی‌توجهی زمام‌داران ما در گذشته بوده است.
او گفت: «بی‌توجهی به ادبیات، تمایل به پول، تفنگ و مقام در گذشته، بسیاری‌ها را بدماش و زورگو و چاقوباز ساخت و سبب تجرید ما در میان مردم شد، دلیل آن‌هم دست‌کم گرفتن شعر و ادبیات و در کُل کتاب بوده است.»
در پایان، این محفل با شعرخوانی، ستایش از کارنامه‌های شماری از ورزشکاران و سینماگران پنحشیر و اشخاصی که برای چاپ کتاب «سخن و سخن‌سرایان پنجشیر» کمک‌های نقدی کرده بودند، خاتمه یافت.