بخش سوم و پایانی/

هایدگر می‌گوید که اساساً تکنولوژی نه‌تنها یک وسیله برای رسیدن به یک هدف است، بلکه این وسیله و هدف، به روشی پیچیده بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند و با هم تعامل دارند. ما تکنولوژی را می‌آفرینیم، تکنولوژی نیز ما را می‌آفریند. او این پروسه را قالب‌گیری می‌نامد و این یکی از راه‌های آشکارسازی ژرف طبیعت امور است. از نظر هایدگر، خطر محوری تکنولوژی این است که نه تنها ما رشد می‌کنیم تا خودمان را به همان طریقی ادراک کنیم که اکنون منابع خود را ادراک می کنیم – به عنوان چیزهایی حاضر و آماده در انتظار اینکه به آن‌ها نیاز پیدا شود – اما این روش علمی را به طریقی دیگر مشاهده کنیم. هایدگر می‌گوید که نهایتاً ممکن است، ما برای تکنولوژی نگاه به امور قالب‌گیری، مانع از آن خواهد شد که ما این امور را به طریقی دیگر مشاهده کنیم.
هایدگر می‌گوید که نهایتاً ممکن است، ما برای تکنولوژی تبدیل به یک چیزی شویم که خود تکنولوژی باعث شده، جهان طبیعی به آن چیز برای‌مان تبدیل شود: مجموعه‌یی از منابع که قابل مصرف و در انتظار مصرف شدن هستند. ممکن است در نهایت، تکنولوژی این توانایی را از ما سلب کند که خود درونی‌مان را آشکار کنیم و چیزی شویم که قابلیت تبدیل شدن به آن را داریم. امکان دارد، ما توانایی تعیین آیندۀ خود و تأثیرگذاشتن بر سرنوشت خود را از دست بدهیم. از این منظر، شایان ذکر است که مشکلات مورد اشارۀ باشگاه آزادی در «جامعۀ صنعتی و آیندۀ آن» و توسط هایدگر در «مساله‌یی در خصوص تکنولوژی» به طور کامل با هم فرق ندارند. آن‌ها جنبه‌هایی متفاوت از مشکلاتی مشابه با هم هستند و هر مشکلی را می‌توان از لحاظ بیانی، به زبانی توضیح داد که در مشکل دیگر به کار گرفته شده است، اگرچه با این کار، برخی از ویژه‌گی‌های هر یک از این تعاریف از دست می‌رود. «برده‌گی جان» که طبق تعریف باشگاه آزادی از طریق از دست رفتن انسان و دست‌کاری در روان او رخ می‌دهد را می‌توان با اصطلاح قالب‌گیری نیز توصیف کرد. برعکس، قالب‌گیری را می‌توان در عبارت از دست دادن آزادی که باشگاه آزادی توصیف می‌کند، توضیح داد. هر دو مشکل به جای این‌که از هم جدا باشند، انعکاسی از یک‌دیگر هستند. من راه‌حل هایدگر را مورد بررسی قرار خواهم داد، چون درک او از مشکل غنی‌تر و عمیق‌تر از باشگاه آزادی است و راه‌حل او در استفاده از معیارهای مختلف، مطلوب‌تر است. این راه‌حل عملی‌تر و محتمل‌تر به نظر می‌رسد و به ما اجازه خواهد داد تا خود را از شر بسیاری از مشکلات ملازم با تکنولوژی خلاص کنیم و در عین حال، این امکان را به ما می‌دهد تا از مزایای آن بهره‌مند شویم.
از نظر هایدگر، هنر قادر به نجات ماست، چون هنر یک حس وسیع است و از همان منشایی سرچشمه می‌گیرد که تکنولوژی می‌گیرد و ما را قالب‌گیری می کند. واژۀ هنر می‌تواند بسیاری از معانی را در خود داشته باشد و یکی از تعاریف این واژه، آن‌طور که لغت‌نامۀ من می‌گوید، این است: «یک سیستم از اصول و شیوه‌های به کار گرفته شده در جهت اجرای یک مجموعه از فعالیت‌ها». از این نظر، تکنولوژی یک شکل هنری محسوب می‌شود. ممکن است گفته شود که تکنولوژی از جهت کاربست یک سیستم از اصول، یک هنر محسوب نمی‌شود که فی‌المثل ادبیات یا نقاشی می‌شوند. تکنولوژی در ذیل یکی از تعاریف لغت‌نامۀ من جای می‌گیرد، در حالی که ادبیات و نقاشی شامل تعاریف دیگری نیز می‌شوند. روشن است یا دست‌کم روشن به نظر می‌رسد که این دو تعریف با هم فرق دارند. با این حال، از نظر هایدگر، تاکنون هیچ تعریفی از یک کلمه، جدای از هر یک از دیگر تعارف آن واژه وجود نداشته است. کلمه‌یی که به کلی از منشا و تاریخ خود جدا باشد نیز وجود ندارد. بنابراین به نظر هایدگر، تکنولوژی شکل دیگری از هنر است که از نیازهای موجود در وجدان انسان سرچشمه می‌گیرد؛ شبیه به همان نیازهایی که شعر و موسیقی از آن‌ها سرچشمه می‌گیرند. به علاوه، هم تکنولوژی و هم هنرهای زیبا، ذاتی واژۀ هنر هستند؛ هر دو عناصر متفاوت یک چیز به شمار می‌روند.
از منظر هایدگر، این حقیقت دارد که گسترش سیطرۀ تکنولوژی بر بشر، دربردارندۀ گسترش جوهر تکنولوژی که همان قالب‌گیری باشد نیز هست. با این حال، چون تکنولوژی و هنرهای زیبا هر دو عناصر هنر به شمار می‌روند، گسترش قالب‌گیری (که جوهر تکنولوژی است) نیز دربردارندۀ گسترش چیزی است که قادر به نجات ما از قالب‌گیری هست: یعنی هنرهای زیبا. در این صورت، پرسش مهم‌تری که مطرح می‌شود این است که گسترش قالب‌گیری چه‌گونه امکان رهایی از قالب‌گیری را در شکل هنرهای زیبا به ما می‌دهد. در مرکز این پرسش حساس، این موضوع نهفته است که «قدرت نجات‌بخش» چه‌گونه با قالب‌گیری افزایش می‌یابد. صرفاً چیزی نیست که ما از آن استفاده می‌کنیم یا چیزی که ما می‌آفرینیم. تکنولوژی چیزی است که از ما بهره‌برداری می‌کند و ما را می‌آفریند. دیدن تکنولوژی صرفاً به عنوان ابزار، خطر قالب‌گیری را از چشم ما می‌پوشاند.
منبع: www.thecourier.com