بخش دوم/

توفان مغزی (بارش افکار)، یک فرایند تولید نظراتِ جدید در شرایط آزاد است. توفان مغزی، یک تکنیک در کنفرانس و جلسه است که افراد فرصت پیدا می‌کنند ایده‌ها و نظراتِ خودشان را به‌راحتی مطرح نمایند. توفان مغزی اصطلاحی است که هنگامی که برای هدف خاص دور هم جمع می‌شوند، استفاده می‌شود. این واژه به زبانی ساده به معنای تشویق ابتکار است. قدر مسلم، جهت به حرکت درآوردن قوۀ خلاقیت، به‌کارگیری چند فکر به مراتب مؤثرتر از یک فکر است. لذا افراد یک گروه در یک نشست به بحث و تفحص پرداخته و افکار خویش را بازگو کرده و پیرامون آن به گفت‌وگو می‌نشینند. این امر تا زمانی که تمامی افکار بیان شود، ادامه داشته و قبول یا رد پیشنهادها بعد از ارایۀ دلیل‌های کافی با رأی‌گیری نهایی انجام می‌پذیرد. عموماً بعد از هر نشست «توفان مغزی»، یک دورۀ تفکر آغاز می‌شود و افراد در پی یافتن جواب شش سوال «چه چیز، چرا، کجا، چه‌گونه، چه زمان، و چه کسی» برمی‌آیند. توفان اندیشه‌ها یا به بیان دیگر توفان فکری، یکی از روش‌های مؤثر در حل مساله در گروه است.
این روش افراد را قادر می‌سازد که موانع ذهنی را برطرف و در فاصلۀ زمانی کوتاه، نظرات بی‌شماری ارایه کنند. نرم‌افزار تخصصی Brainstorming Toolbox استفاده از تکنیک توفان مغزی را تسهیل می‌نماید.
زمانی توفان مغزی (بارش افکار) مورد استفاده قرار می گیرد که:
ـ قصد تعیین علل یا راه‌حل‌های احتمالی مساله‌یی را داشته باشیم.
ـ تصمیم داشته باشیم گام‌های اجرایی یک طرح را تعیین کنیم.
ـ تصمیم به انتخاب مساله‌یی گرفته‌ایم که باید در مورد آن، اقدامی عملی صورت پذیرد. (در شرایطی که باید طی یک مدت کوتاه بیشتر نظرات جمع‌آوری گردد، از این روش می‌توان استفاده نمود.)

چه‌گونه جلسۀ توفان مغزی را طراحی، برنامه‌ریزی و اداره کنیم؟
برای طراحی، برنامه‌ریزی و ادارۀ موفق جلسۀ توفان اندیشه‌ها، رعایت موارد زیر ضروری می‌باشد:
ـ جلسۀ توفان مغزی با انتخاب یک موضوع مشخص شروع می‌گردد.
ـ برای اطمینان از شرکت تمام افراد، رهبر گروه از همۀ اعضا به نوبت نظرخواهی می‌کند.
ـ به کسی اجازۀ خرده‌گیری و سرزنش دیگران داده نمی‌شود.
ـ چنان‌چه نظرات افراد به پایان رسید، سوالاتی مانند چه چیز، چرا، کجا، چه‌گونه، چه زمان، و چه کسی برای به جریان افتادن دوبارۀ گفت‌وگو مطرح می‌گردد.
ـ نظرات باید به دقت روی یک نمودار جریان یا تخته نوشته یا یادداشت شود تا همه به آن توجه داشته باشند.
ـ اعضا باید نظرات مختلف را جدا کرده، چند نظر کلیدی را انتخاب کنند و به تفصیل مورد گفت‌وگو قرار دهند و آن‌ها را به ترتیب اهمیت، یادداشت کرده برای استفاده در جلسات آینده نگهداری کنند. سپس اعضا، یک یا دو نفر را برای بررسی عمیق انتخاب ‌کنند.
ـ توفان مغزی ممکن است مقدم یا به دنبال و یا هم‌زمان با استفاده از سایر ابزارها و تکنیک‌های بهبود مورد استفاده قرار گیرد.
در مراحل اولیۀ توفان مغزی رهبر باید مسایل زیر را پیش‌بینی کند:
ـ عضوی که نظرات را روی تخته می‌نویسد، به قدری آهسته این کار را انجام دهد که برخی از اظهارنظرهای مهم را از قلم نیاندازد.
ـ برخی از اعضا نمی‌توانند در مقابل جمع صحبت کنند (در گروه‌هایی بیش از ۷ نفر)
ـ اعضا می‌خواهند در همان لحظه‌یی که نظرات اظهار می‌شود، در مورد آن گفت‌وگو کنند، به جای این‌که بگذارند در موقع مناسب این کار صورت گیرد.
ـ معطوف شدن نظرات روی اشخاص به جای فرایندها
ـ انتقاد کردن در حین بیان نظرات