گزارشگر:یکشنبه 10 اسد 1395 - ۰۹ اسد ۱۳۹۵
سونر کاگاپتای- روزنامه گاردین /
تبعات کودتای نافرجام اخیر در ترکیه میتواند برای ناتو، اروپا و امریکا علاوه بر دشمنان داخلی رجب طیب اردوغان، دردسرساز شود.
کودتای نافرجام اخیر در ترکیه نه تنها موجب شد که این کشور دچار آشوب داخلی شود همچنین میتواند باعث منحرف شدن اساسی روابط سیاسی خارجی ترکیه با امریکا و اروپا شود.
در پی این کودتا تبعاتی جدی، همکاریهای امریکا و اروپا با انقره در زمینه مبارزه با داعش در سوریه را تهدید میکنند. به طور کلی روابط ترکیه با اتحادیه اروپا از جمله در زمینه همکاری برای مقابله با موج ورود پناهجویان به اروپا تهدید شده است. در حال حاضر حال و هوای کشور ترکیه مملو از خشم، عصبیت و تاریکی است. اگرچه توطئه کودتا در عرض یک روز خنثی شد اما حس وحشت مبهمی همچنان در انقره، پایتخت ترکیه که شاهد بیشترین خشونتهای مربوط به کودتا بود وجود دارد. اردوغان تا قبل از چهارشنبه گذشته به دلیل نگرانی از امنیتش به انقره بازنگشت.
بمبارانهایی که علیه این شهر به ویژه ساختمان پارلمان انجام شدند شوکی ناگهانی به ساکنان این شهر که بیش از ۶۰۰ سال است شاهد حمله نظامی نبوده، دادهاند.
همچنین باید تاثیر کودتا بر شهر استانبول و هدف قرار گرفتن آن را نیز در نظر داشت. جنگندههای اف- ۱۶ تحت کنترل کودتاچیان، به قصد ترساندن ساکنان استانبول در ارتفاع پایین و با سرعت بالا برفراز این شهر پرواز کردند و دیوار صوتی را شکستند تا این خیال را که شهر تحت بمباران است ایجاد کنند. این توطئه از جوانب دیگر نیز وحشت آور بوده است. این کودتا به عنوان یک شورش گروهی برخلاف همه آن چیزی که درباره سلسله مراتب ارتش ترکیه و تاریخچه کودتاهای بدون خونریزی میدانیم بوده است. براساس یک اصل بنیادین ارتش به سمت مردم خود شلیک نمیکند اما این بار گروه کودتاچیان این کار را کردند. بیش از ۱۰۰ شهروند علاوه بر کودتاچیان در این خشونتها کشته شدند.
بسیاری از اعضای اردوی حامی دولت اردوغان معتقدند که وضعیت فتح الله گولن روحانی ترک تبار ساکن امریکا به عنوان یک شهروند امریکایی حاکی از دست داشتن واشنگتن در این کودتا است.
بخش عمده مقامات ارتش ترکیه از جمله فرماندهان و رییس ستاد کل که زیر لوله تفنگ کودتاچیان به گروگان گرفته شد، از شرکت در این کودتا سر باز زدند. اما بعد از این کودتای نافرجام، ارتش ترکیه به حدی شکننده و آسیب پذیر شده است که بدون کمک همپیمانانش در ناتو این کشور از درون منفجر خواهد شد.
در حقیقت وحشت در ترکیه آنچنان زیاد است که با وجود ویژگی تفرقه برانگیز رجب طیب اردوغان، او سرانجام توانست برای مخاطبانی متحد سخنرانی کند.
اردوغان دو تدبیر تنبیهی مهم را در نظر دارد: یکی آنکه از امریکا تقاضای استرداد فتح الله گولن را داشته و دیگری نیز بازگرداندن مجازات اعدام است.
او در سخنرانی چند روز پیش خود متعهد شد در صورتی که پارلمان ترکیه رای به بازگرداندن مجازات اعدام دهد این مساله را تایید خواهد کرد. بااین حال این سیاستها باعث آسیب دیدن روابط ترکیه با واشنگتن و بروکسل خواهد شد.
یک ضربه دیگر کودتا به روابط ترکیه و امریکا این بوده که تعداد زیادی از حامیان دولت انقره معتقدند وضعیت گولن به عنوان شهروند امریکا حاکی از دست داشتن واشنگتن در کودتا است.
ستون نویسان برجسته روزنامههای حامی حزب عدالت و توسعه طی روزهای اخیر درباره این مساله سخن گفتند و دست کم یکی از اعضای کابینه اردوغان یعنی سلیمان سویلو، وزیر کار به طور علنی امریکا را عامل پشت پرده کودتا دانست. چنین اتهام زنیهایی مساله زا هستند زیرا واشنگتن دیدگاه دیگری دارد.
جیمز کلاپر، مدیر اطلاعات ملی امریکا در مصاحبهای به واشنگتن پست گفت: اتهام زنیهای ترکیه مبنی بر اینکه کودتا توسط گولن برنامه ریزی شده به نظر اعتباری ندارند.
یک مشکل دیگر نیز مربوط به درک پایین اردوغان از عملکرد دولتهای دموکراتیک است. او به دیگر کشورها از دریچه دید خودکامه خود مینگرد. به عنوان مثال در آوریل ۲۰۰۹ دولت اردوغان در ترکیه به انتصاب آندرس فوگ راسمون، نخست وزیر دانمارک به سمت دبیرکلی ناتو اعتراض کرد. استدلال انقره برای این اعتراض این بود که در پی رسوایی به وجود آمده ناشی از چاپ کاریکاتورهای موهن به ساحت پیامبر اسلام (ص) در نشریات دانمارکی، راسموسن اجازه داده این کاریکاتورها در نشریات دانمارک چاپ شوند.
در صورتی که دادگاههای امریکا درخواست اردوغان برای استرداد گولن را رد کنند وی مطمئنا اتهامی را متوجه کاخ سفید خواهد کرد. رهبر ترکیه پس از آن دو گزینه خواهد داشت: یکی اینکه او ممکن است مساله استرداد را به همکاری در عملیات مبارزه با داعش مرتبط کند. اگر ترکیه به امریکا در این زمینه اولتیماتوم دهد پاسخ متقابل دریافت کرده و امریکا هم عملیاتهای مبارزه با داعش خود را از خاک ترکیه خارج کرده و به ناوهای هواپیمابر در دریای مدیترانه و پایگاههای کشورهای حوزه خلیج فارس منتقل خواهد کرد.
اردوغان نیز در تلافی آن ممکن است به طور کامل همکاری با واشنگتن در مبارزه با گروه تروریستی داعش را قطع کند. در هر دو مورد روابط ترکیه و امریکا آسیب خواهد دید.
در خصوص اتحادیه اروپا نیز اردوغان ممکن است حتی جسورتر عمل کند. اگر ترکیه مجازات اعدام را دوباره بازگرداند مطمئنا بروکسل هم مذاکرات پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا و هم توافق آزادی روادید برای شهروندان ترکیه را معلق خواهد کرد.
اگر بروکسل دست به این اقدامها بزند اردوغان نیز تهدید به قطع همکاری با اتحادیه اروپا خواهد کرد.
در مجموع کودتای اخیر ترکیه باعث هرچه پیچیدهتر شدن روابط ترکیه با اروپا و امریکا خواهد شد. این توضیح میدهد که چرا برای نخستین بار در سالهای اخیر بحثهای جدی در مورد عضویت انقره در ناتو در ترکیه بالا گرفتهاند. حتی برخی در انقره میگویند که ترکیه باید به جای ناتو تبدیل به دوست روسیه شود.
اردوغان پیش از این نشان داده که یکسری غریزههای سیاست خارجی اوراسیایی دارد و میتواند به آسانی این چرخش را با توجه به اینکه ارتش ترکیه به عنوان قویترین عامل ارتباط ناتو با انقره از شکل افتاده است تکمیل کند. انقره و مسکو پیش از کودتای نافرجام، گامهایی را برای بهبود روابطشان که پس از حادثه سرنگون کردن جنگنده روسیه توسط نیروی هوایی ترکیه در ماه نوامبر آسیب دیده بود برداشته بودند. اردوغان در نامهای به تاریخ ۲۷ جون به پوتین از بابت این حادثه ابراز تاسف کرد و این دو رهبر قرار است در اولین هفته ماه اوت برای عادی سازی روابطشان دیدار کنند.
کرملین نیز رخدادها را مد نظر قرار داده است و در تاریخ ۲۹ جون یک شرکت هواپیمایی روسیه ممنوعیت پروازها به ترکیه را لغو کرد. پوتین با دست پر به نشست با اردوغان خواهد آمد که احتمالا شامل وعدههایی برای بهبود گردشگری، تجارت، ساخت و ساز و ایجاد خط لولهها خواهد بود.
به طور مختصر باید گفت که سیاست خارجی ترکیه در حال حاضر در یک دو راهی قرار گرفته است. اگر واشنگتن ترکیه را در خصوص مساله درخواست استرداد گولن متقاعد نکند انقره ممکن است به روسیه رو بیاورد. اگر انقره مجازات اعدام را بازگرداند که احتمال آن بالاست، روابط ترکیه با اتحادیه اروپا و توافق دو طرف برای مقابله با ورود پناهجویان شکست خواهد خورد.»
Comments are closed.