یونسکو یا سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی ملل متحد می‌گوید حدود یازده میلیون نفر در افغانستان یا بی‌سوادند و یا از سطح بسیار پایین سواد برخوردارند و توانایی خواندن و نوشتن را ندارند.
پاتریشیا مک‌ فیلیپس رییس سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی ملل متحد در افغانستان، روز یک شنبه جایزه این نهاد ملل متحد را به دو موسسه فعال در عرصه سواد آموزی اهدا کرد. این جایزه‌ها به نام رولا غنی بانوی اول افغانستان ضرب زده شده‌اند.
خانم مک‌فیلیپس در این مراسم گفت که هرچند طی سال‌های اخیر تلاش‌های زیادی برای افزایش تعداد با سوادان در افغانستان صورت گرفته است، اما هنوز هم نزدیک به یازده میلیون از شهروندان این کشور از نعمت سواد محروم هستند.
رییس اداره افغانستان یونسکو گفت: «با وجودیکه در یک دهه گذشته قدم‌های مثبتی در راستای تعلیم و تربیه گذاشته شده اما سواد آموزی یک بخش مهمی بوده که در این مدت در مورد آن غفلت شده است.»
رییس سازمان عملی، فرهنگی و آموزشی ملل متحد در افغانستان (یونسکو) افزود که این یازده میلیون تن از شهروندان افغانستان بالاتر از سن پانزده سال قرار دارند و هیچ گونه مهارت خواندن و نوشتن را ندارند.
براساس آمار یونسکو سطح سواد در میان زنان و مردان در افغانستان تقاوت‌های زیادی دارد. چنانچه تنها سی و چهار درصد از مردان و هجده درصد از زنان در افغانستان از نعمت سواد بهره‌مند هستند و متباقی شهروندان این کشور از این نعمت محروم اند.
یونسکو می‌گوید سطح سواد در میان زنان و مردان روستا نشین خیلی اندک است. چنانچه ۹۰ درصد زنان و ۶۳ درصد مردان در روستاها بی‌سواد هستند.
رییس یونسکو در افغانستان ابراز داشت که این سازمان از سال ۲۰۰۸ به این سو در راستای بلند بردن سطح سواد در میان شهروندان این کشور با برخی از نهادهای مسوول از جمله وزارت معارف تاکنون کار کرده است.
در همین حال، اسدالله بلخی وزیر معارف افغانستان در این مراسم از یک اکثریت بیسواد در افغانستان سخن گفت. او افزود که رقم بی‌سوادی در میان زنان خیلی بلند است.
آقای بلخی گفت: «در حدود ۴۰ درصد مردم ما باسواد اند و ۶۰ درصد دیگر بی‌سواد. از این ۶۰ درصد حدود ۸۰ درصد بی سوادی در بین خانم ها است. وزارت معارف تلاشش این است که در باسواد ساختن خانم‌ها نقش فعالتری ایفا کند.»
وزیر معارف افغانستان افزود که در حال حاضر حدود پانزده هزار مرکز یا کورس سواد آموزی در سراسر این کشور فعال هستند. ولی او گفت که تنها با سواد شدن کافی نیست بلکه باید زمینه یادگیری حرفه نیز برای مردم فراهم شود.
داکتر سردارمحمد رحیمی معاون سوادحیاتی وزارت معارف، از افغانستان به عنوان یکی از سه کشور بی‌سواد در جهان یاد کرده گفت که بی‌سواد ماندن برای مردم این کشور شایسته نیست. آقای رحیمی گفت که دولت افغانستان طرح‌های مشخصی برای بلند بردن سطح سواد در کشور از سال گذشته رویدست گرفته است.
در همین‌حال رولا غنی بانوی اول افغانستان، از نام‌گذاری جایزه امسال یونسکو بنام خودش ابراز خرسندی کرده می‌گوید که با بلند رفتن سواد در میان شهروندان این کشور، ثبات و امنیت نیز بهبود خواهد یافت. رولا غنی به گسترش برنامه‌های سواد آموزی تاکید کرده گفت شاگردانی که از مکاتب فارغ می‌شوند، باید باسواد گفته شوند.
رولا غنی بر استفاده از تکنالوژی جدید برای بهبود سطح سواد در افغانستان تاکید کرد: «امروز خوشبختانه با تکنالوژی جدید، امکانات بهتر برای سواد آموزی به وجود آمده که باید استفاده اعظمی از آن صورت گیرد. سواد، خواندن و نوشتن مانند چراغ است که راه تاریک ما را روشن می‌سازد. کسانی که در این راه سعی و تلاش به خرج می‌دهند قابل تحسین هستند.»
پانزده سال پیش و با شکست گروه طالبان، مکتب‌ها در سراسر افغانستان باز شدند و شاگردان با شور و شوق زیادی رهسپار مکتب‌ها شدند. اما با افزایش جنگ و ناامنی‌، دسترسی به مراکز آموزشی محدود شده و هزاران طفل به دلیل بیجا شدن از روستاهای شان از سواد آموزی محروم شده اند.