بخش سیزدهم/

یادداشت: کنفرانس «آجنـدای ملی» به رهبری احمدولی مسعود، سال‌هاست که به آدرسی برای رای‌زنی و چاره‌‌اندیشی میان نخبه‌گان و بزرگانِ کشور برای بیرون‌رفتِ افغانستان از نزاع‌ها و ناکامی‌هایِ تاریخی تبدیل شده است. اما این آدرسِ مدنی اخیراً در ابتکاری تازه‌تر، دست به برگزاری سلسله‌نشست‌هایِ مشورتی‌ِ ماهوار و هفته‌وار با جوانانِ فعال و آگاهِ کشور برای بررسیِ اوضاع نگران‌کنندۀ افغانستان و دریافتِ راه‌حل‌های علمی‌تر و به‌روزتر در سایۀ اهدافِ عالیِ آجندای ملی زده است. روزنامۀ ماندگار به حمایت از این فعالیت‌های ارزنده، این بخش از این صفحۀ خویش را به بازتابِ چکیـدۀ گفته‌هایِ جاری در این نشسـت‌ها اختصاص داده است. پس با ما همـراه و همسـفر باشید.
***

احمدولی مسعود: نظریاتِ همۀ ما و شما به باورِ من به یک نقطه می‌رسند. دوستان گفتند که آجنـدای ملی این‌بار باید قدرتِ اجرایی پیدا کند تا برنامه‌هایش را عملی بسازد. من با این حرف کاملاً موافقم. اما چون در گذشته هدفِ ما شریک شدن در قدرت نبود، باورمان نیز این بود که نسخه را به کسانی که در رأسِ نظام هستند، می‌سپاریم تا آنان عملی بسازند. همه می‌دانند که ایجاد حکومت وحدت ملی را سال‌ها قبل آجندای ملی پیشنهاد کرد و این نسخه از سوی وزیر خارجۀ امریکا پیشنهاد نشده است. این‌بار اما در تلاش هستیم که طرح و برنامۀمان را از آدرس مردم جنبۀ عملی ببخشیم.
راه بیرون‌رفتِ ما از بحران چیست؟ همه باور داریم که نظام کنونیِ کشور مشکل دارد، دلایلش را نیز قبلاً یادآور شدیم. اما نظام بدیل چیست و مکانیسم تطبیق آن چیست؟… حرفِ ما این است که نظامی روی کار بیاید که تعادل یا موازنه در داخل آن وجود داشته باشد. تعادل در نظام، مسبب رعایتِ عدالت در کشور است. نظام و حکومتِ فعلی باید قبل از رفتن به انتخابات بعدی، از مجرای قانونی و برگزاری لویه جرگه تغییر کند. طبعاً حکومت خودش این ‌کار را انجام نمی‌دهد، ما باید تبدیل به یک قوت شده بالای حکومت فشار وارد کنیم. در صورتِ دیگر، می‌توانیم یک اجماعِ مشروعیت‌بخش ایجاد کنیم و آنان با طرح و برنامۀشان لویه‌جرگه را برگزار کنند.
ما در تلاش هستیم که اجماع مشروعیت‌بخشی را که سال‌ها با جمعی از هم‌فکران‌مان بالایش کار کردیم را به کابل بیاوریم و از این طریق، به حکومت اعلان ‌کنیم که اگر لویه‌جرگه را برگزاری می‌کنید خوب، و اگر نمی‌کنید ما این ‌کار را انجام می‌دهیم. با این ‌کار موضعِ خود را به زودی اعلام خواهیم کرد. مسلماً بحث جامعۀ مدنی و روشن‌فکری نیز زیرمجموعۀ همین بحث‌ها است.

محمدرضا محبوب، عضو سازمان راهِ بی‌پایان: با این حرفِ آقای احمدولی مسـعود خیلی موافقم که مشکل در نخبه‌گانِ کشور است. به باور من، ریشۀ این مشکل برمی‌گردد به تاریخ افغانسـتان. از دوران احمدشاه ابدالی در جغرافیایِ ما حکومت بر مبنای قبیله شکل گرفته و همواره منافع یک قبیله، منافع تمام مردمِ کشور تعریف شده است. کشور ما نظام‌های متعددی را تجربه کرده است، اما هیچ‌یک موفق نبوده اند؛ چرا که در کشور ما فرهنگ استبدادی سبب شده نظام‌ها دورِ افراد و گروه‌های خاص بچرخند.
با این وضعیت، به باور من، تغییر نظام راه‌حل نیست. اگر نظام تغییر کنـد و افراد فعلی بازهم به کرسی‌های خودشان در نظامِ جدید تکیه بزنند، دور باطل تکرار می‌شود. حرفِ من این است که توافق‌نامۀ سیاسیِ ایجاد حکومت وحدت ملی باید عملی گردد، البته با تأکید بر آن مادۀ این توافق‌نامه که به برگزاری لویه جرگه صراحت دارد.
در سوی دیگر، ما باید فرهنگ‌سازی کنیم. از مجرای فرهنگ‌سازی باید به سمتِ ملت‌سازی به پیش برویم. ملت‌سازی زمانی شکل می‌گیرد که هویت‌های مختلف در کشور شناسایی شوند، به فرهنگ‌های مختلف احترام گذاشته شود و در نهایت ملت بر اسـاس دردها و رنج‌های مشترک شکل بگیرد، نه بر اساس اقلیت و اکثریت. از طریق رسانه‌ها می‌توانیم روی دردها و رنج‌ها و تاریخ مشـترک‌مان تأکید کنیم. در کنار این، در برابر انحصارطلبی و تمامیت‌خواهی همه‌گی ایستاده‌گی کنیم و عدالت را تنها به قومِ خود منحصـر نسازیم. وقتی قومی عدالت‌خواهی می‌کند، باید از آن حمایت کرد و در کنارش ایستاد.
نبود احزاب سیاسی و فراگیر، یکی دیگر از مشـکلات است. بیشتر احزاب در کشور تنها پسوند “ملی” و “مردم” را با خود حمل می‌کنند، اما در واقع کاملاً احزابِ قومی اند. در افغانستان بسیار به‌ندرت احزابِ سیاسی‌یی را شاهد هستیم که همه‌شمول باشند. تأکید بر شایسته‌سالاری و حمایت از جامعۀ مدنیِ عمل‌گرا نه پروژه‌محور، از کارهای دیگری می‌تواند باشد که در راسـتای ایجاد یک حکومت وحدت ملی باید به آن توجه کرد.