حضور پُرقدرتِ آثار داستانی افغانستان در جشنوارۀ امسالِ جوایز موسوم به “جلال آل احمد” در ایران نشان داد که ایرانی‌ها رفته‌رفته عادت می‌کنند داستان‌های نویسنده‌های افغانستانی را نیز بخوانند و با اندیشه‌های روشن‌فکرانش، بیشتر از لابه‌لای داستان‌ها و رُمان‌ها آشنا شوند.
در نهمین جشنواره جوایز آل آحمد در تهران که به‌تازه‌گی برگزار شده، امسال آثاری از ۹ نویسندۀ افغانستانی در بخش‌های داستان کوتاه و رُمان نامزده شده بودند. این حجم گستردۀ ادبیات داستانیِ افغانستان در ایران، سرزمینی که با داستان‌ها و افسانه‌ها زاده شده است، تا حد زیادی برای خودِ ایرانی‌ها نیز قابل درنگ است.
هیأت داوران امسال برای توزیع جوایز ادبی جلال آل احمد، در کنار بررسی آثار نویسنده‌های ایرانی، خود را با رنگ‌وبو و طعمِ داستان‌های افغانستانی که بدون شک متفاوت‌تر از محتوای داستان‌ها و رمان‌های ایرانی است، آماده کرده بود و لابد کار دشواری در پیشِ رو داشته تا از میان آثار نُه نویسندۀ افغانستانی، حداقل چهار اثر ناب را برگزیند.
در مراسم اختتام جشنوارۀ جوایز آل احمد، نام چهار نویسندۀ افغانستانی هم در کنار ده‌ها نویسندۀ ایرانی که در بخش‌های مختلف جایزه‌هایی را نصیب گردیده و یا هم آثارشان را برای دریافت جایزه نامزد کرده بودند، اعلام شد. رُمان “چهار گرد قلا گشتم” اثر رهنور زریاب و “گرگ‌های دوندر” نوشتۀ احمدضیا سیامک در بخش داستان‌نویسی، توانستند لوح تقدیر و سکه‌های بهار آزادی را دریافت کنند. در بخش داستان‌های کوتاه، “خروسان باغ بابر” نوشتۀ حسین فخری و “کابل جای آدم نیست” اثری از سید علی موسوی حایزِ جایزه شناخته شدند. هیأت داوران اعلام کرد که آثار داستانی نُه نویسندۀ افغانستانی نامزد دریافت جایزه بود، اما از این میان، همین چهار نویسنده برنده شدند.
دو رمان “چهار گرد قلا گشتم” و “گرگ‌های دوندر” در کابل منتشر شده اند. دو نویسندۀ خوش‌نام، رهنورد زریاب و احمدضیا سیامک با این رمان‌ها، بخش‌هایی از زنده‌گی افغانستانی‌ها را یکی در هرات و دیگری از کابل روی کاغذ آورده اند. این دو رمان در زمان انتشار در کابل، در جریان دو سه سال گذشته نیز با استقبال گسترده‌یی روبه‌رو شده بود و حالا نیز علاقه‌مندان و خواننده‌های زیادی دارند. آثار حسین فخری نیز همواره مسایل اجتماعی در افغانستان را موشکافانه مطرح کرده است و مجموعۀ “خروسان باغ بابر” این موشکافی‌ها را با تحولات و رخدادهای تازه در اجتماع و جامعۀ افغانستانی درهم آمیخته است. داستان کوتاهِ “کابل جای آدم نیست” هم پیام تازه‌یی در مورد زنده‌گی پایتخت‌نشینان افغانستان به خواننده‌ها ارایه می‌کند.
دید نویسنده‌های افغانستانی در سال‌های اخیر به‌ویژه در جریان بیست سال گذشته، بیشتر با گردهای جنگ و باروت آلوده شده است؛ داستان‌های آنان نیز از جنگ و تأثیرات رنگارنگِ آن حکایت می‌کند. این دید و نگاه تا حدِ زیادی متفاوت از آن‌چه است که نویسنده‌های ایرانی در داستان‌های خود از آن سخن می‌زنند. اما بسیاری از نویسنده‌های ما به این باور اند که بایستی بیرونی‌ها نیز حالا به این آثار و دیدگاه‌ها و طرز نوشتن افغانستانی‌ها عادت کنند. احمدضیا سیامک که حالا “سکه‌های بهار آزادی” از جشنوارۀ آل احمد ایران را در کف دارد، با خوشحالی نوشته است: “همیشه ادبیات ایران را در افغانستان خوانده‌ایم، حال فرصتی دست داده است تا ایرانیان عزیز هم از ما چیزی بخوانند”.
حضور برخی از نویسنده‌های کشور در ایران و چاپ آثار این نویسنده‌ها، حالا فرصت‌های خوبی را برای ایرانی‌ها فراهم ساخته است تا به‌طور منظم آثار نویسنده‌ها و شاعرانِ ما را بخوانند. در عین حال دیده می‌شود که روابط فرهنگی میان نهادهای فرهنگی ایران و افغانستان نیز بیشتر تقویت یافته است. همین یک ماه قبل، گروهی از نویسنده‌های ایرانی شب بخارا را در کابل برگزار کرده بودند که در آن، تجمع گرم و شیرینی از حضور نویسنده‌های افغانستانی و ایرانی دیده می‌شد.
در ایران اعطای جایزه برای نویسنده‌های افغانستانی پیشینۀ طولانی ندارد، اما همین رفت‌وآمدها، صفحۀ تازه‌یی از جریان نوینِ تبادل افکار میان نویسنده‌های دو کشور را به میان آورده و حتا ایرانی‌ها را ترغیب کرده است که ساحۀ دعوت از سایر نویسنده‌های فارسی‌زبان را گسترش بدهد، طوری که سیدرضا صالحی امیری وزیر ارشاد و فرهنگ ایران با اشاره به جوایزی که به آثار نویسنده‌های افغانستانی در جشنوارۀ ادبی جلال آل احمد اعطا گردید، گفته است: “امیدوارم حضور افغانستان در این دوره از جشنوارۀ جلال آل احمد، سرآغازی باشد تا همۀ کشورهای فارسی زبان به این جایزه دعوت شوند و این جایزه شکل بین‌المللی به خود پیدا کند”.
جایزۀ ادبی جلال آل احمد از سال ۱۳۸۷ به این‌طرف همه‌ساله برای نویسنده‌گان بهترین آثار داستانی در ایران اهدا می‌شود. در سال‌های گذشته، ایرانی‌ها این جایزه را نصیب می‌شدند، اما حالا بخشی از این جوایز که لوح تقدیر و برای هر نویسنده ده “سکۀ بهار آزادی” است، به افغان‌ها نیز تعلق می‌گیرد. جلال آل احمد یکی از نویسنده‌گان پُرآوازۀ ایران است. وی به‌خاطر مطرح کردن اندیشه‌های دینی و مذهبی در آثارش، به عنوان روشن‌فکر دینی نیز شناخته می‌شود. او در سال ۱۳۰۲ خورشیدی در تهران تولد یافت و در سن چهل‌وپنج ساله‌گی درگذشت.