وزارت امور خارجه کشور دیروز سیمنار علمی باشکوهی را به مناسبت گرامی‌داشت از سال‌روز شهادت محمد موسی شفیق، نخست‌وزیر و وزیر خارجۀ سابق کشور برگزار کرد.
اشتراک کننده‌گان این سمینار از کارکردهای سیاسی و ادبی-فرهنگی آقای شفیق قدردانی کرده گفتند، او در کنار فعالیت‌های سیاسی، به امور فرهنگی نیز بها می‌داد که این ویژه‌گی، او را از دیگر شخصیت‌های روزگارش متمایز می‌ساخت.
صلاح‌الدین ربانی، وزیر امور خارجه گفت: کسانی که تاریخ خود و دیگران را مطالعۀ دقیق و انتقادی نمی‌کنند و از تجربه‌های آن نمی‌آموزند، همواره محکوم به تکرار تجارب تلخ تاریخی می‌باشند.
آقای ربانی افزود: این سمینار از بهر شناخت بهترِ یکی از چهره‌های درخشان علمی و سیاسی کشور برگزار گردیده است. در کنار آن، این سمینار فرصتی برای مطالعۀ دقیق و انتقادی به گذشتۀ حکومت‌داری و سیاست خارجی در افغانستان است.
وزیر امور خارجه از محمد موسی شفیق به عنوان شاعر خوش‌ذوق، حقوق‌دان متعهد، سیاست‌مدار تیزهوش و نویسندۀ توانان یاد کرده اظهار داشت: شهید محمدموسی شفیق از چهره‌های ماندگار تاریخ معاصر افغانستان است که در میان ضخصیت‌های روزگارش از حیث دانش و شجاعت کم‌مانند بود.
او گفت: موسی شفیق در کنار سیاسیت با خلق آثار منظوم و داستانی به زبان‌های فارسی و پشتو، نام خویش را در تاریخ ادبیات افغانستان به خط درشت ثبت کرد.
صلاح‌الدین ربانی در ادامۀ سخنانش با اشاره به هفتۀ قانون اساسی، موسی شفیق را از فعالان دهۀ دموکراسی افغانستان خوانده بیان داشت: شهید موسی شفیق نقش به سزایی در لویه جرگۀ تدوین قانون اساسی سال ۱۳۴۳ خورشیدی به عنوان منشی لویه جرگه داشت.
آقای ربانی اذعان داشت: او تلاش‌های هدف‌مندانه‌یی را در تنش‌زدایی منطقه به ویژه با همسایه‌های ایران و پاکستان در دوران خودش انجام داده بود که همه نشان از خبره‌گی او داشت.
به گفتۀ آقای ربانی: محمد موسی شفیق هم در دوران کارش به عنوان وزیر امور خارجه و هم در دوران تصدی نخست‌وزیری‌اش در راستای اعتمادسازی میان افغانستان و پاکستان تلاش‌های فراوانی کرده است.
وزیر امور خارجۀ کشور از نیازمندی ساختار حکومت افغانستان به باور ملی و اجماع میان کنش‌گران سیاست داخلی یاد کرده اظهار داشت: تحولات در منطقه و جهان بسیار پیچیده است، بناً دانشمندان عرصۀ سیاست خارجی مسوولیت دارند تا به تولید ادبیات علمی در این عرصه بپردازند.
در سویی دیگر، پیام پروفیسور احمد شیخ الازهر مصر نیز در این سمینار قرائت گردید. شیخ الازهر مصر در پیامش گفته است: محمد موسی شفیق یکی از شاگردان الازهر مصر بود که به روش اعتدالی اسلام پای‌بندی داشته است.
او افزود: دانشگاه الازهر در تلاش است تا وحدت میان فرقه‌های اسلامی را نگه‌داشته و در پخش همبسته‌گی و صلح میان انسانان نقش ایفا کند.
این پروفیسور دانشگاه الازهر اظهار داشت: مذهب سنت و الجماعت در کنار پای‌بند به وحدت مسلمانان، بلکه با اختلاف مذاهب در طول تاریخ بیش از هزار سال باهم برادرانه زنده‌گی کرده‌اند.
او گفت: سازمان‌های تکفیر مسلح در این اواخر برای به دست آوردن اهداف سیاسی‌شان از دین اسلام به عنوان ابزار استفاده می‌کنند که به باور ما، این اقدامات در دین اسلام جایگاهی ندارد.
به گفتۀ او: “هرچند دست‌های جنایت‌کار محمد موسی شفیق به شهادت رساندند، اما ملتش را از فکر اعتدالیی که او از الازهر آموخته بود را نتوانستند نابود کنند.”
هم‌چنان، محمداشرف‌غنی رییس‌جمهور حکومت وحدت ملی بر این باور است که اندیشۀ عمیقِ محمد موسی شفیق ناشی از تجربه‌های متفاوت او بوده است.
رییس جمهور غنی تأکید کرد که مسوولیت دولت تطبیق معاهده‌یی است که در زمان محمد موسی شفیق، میان کابل و تهران در مورد دریای هلمند به امضا رسیده بود.
آقای غنی گفت: “یکی از کارهای مهم موسی شفیق، معاهده میان افغانستان و ایران در مورد دریای هلمند بود که در زمان صدارت او منعقد گردید و در همان زمان، به تصویب پارلمان رسید و از طرف پادشاه توشیح شد.”
رییس‌جمهور هم‌چنان خاطرنشان ساخت: “در ماده پنجم معاهدۀ افغانستان و ایران در مورد دریای هلمند آمده است: “ایران هیچ‌گونه ادعایی بر آب هلمند، بیشتر از مقداری که طبق این معاهده تثبیت شده است، ندارد. حتا اگر مقادیر آب بیشتر در دلتای سفلای هلمند میسر هم باشد و مورد استفاده ایران هم بتواند، قرار گیرد.”
دریای هلمند، چهارمین حوزۀ آبی افغانستان به شمار می‌رود که از جنوب کوه بابا و سفید کوه سرچشمه می‌گیرد. این دریا، طولانی‌ترین دریای افغانستان به شمار می‌رود که ۱۰۰۵ کیلومتر آن در داخل جریان دارد و سپس به ایران می‌ریزد.
پس از زمامداری ظاهر شاه در افغانستان، محمد موسی شفیق صدراعظم کشور در ۱۳۵۱ میلادی قرارداد آب دریای هلمند را با همتایی ایرانی‌اش امیر عباس هویدا در زمان دولت شاهی ایران امضا کرد؛ اما سپس با کودتای سردار محمد داود خان در سال ۱۳۵۲ تایید قرارداد آب دریای هلمند با ایران به تعویق افتاد.
داوود خان، اما در جریان حکومتش این سند را توشیح کرد، در این سند ایران تعهد کرده بود که یک سلسله همکاری را در بخش اقتصاد با افغانستان انجام خواهد داد که هیچ‌گاه عملی نشد.
محمداشرف‌غنی با قدردانی از ترتیب و تصویب این معاهده گفت که کاش آقای موسی شفیق چند سال دیگر زنده بود تا برای آبادانی و وحدت مردم در کشور تلاش می‌کرد.
محمداشرف‌غنی گفت که محمد موسی شفیق در کنار شخصیت سیاسی، با خلق آثار شعری و داستانی، در عرصۀ ادبیات کشور نیز مقام خود را دارد. او هم مرد قلم بود و هم مرد عمل.
رییس‌جمهور با اشاره به کارنامه‌های فراوان شهید محمد موسی شفیق هم‌چنان اظهار داشت: فرهنگ فارسی-درسی متعلق به همۀ شهروندان کشور، به ویژه پشتوزبانان کشور است.
به گفتۀ او، در تدوین قانون اساسی دهۀ دموکراسی نقش موسی شفیق بسیار برازنده بود.
محمدموسی شفیق در سال ۱۳۵۱ شمسی به حیث صدراعظم افغانستان گماشته شد، پیشتر از آن، در سال ۱۳۵۰ خورشیدی سمت وزارت امور خارجه را به دوش داشت و پیش از آن، در قاهره مصر به حیث سفیر افغانستان ایفای وظیفه می‌کرد.
شهید محمد موسی شفیق در کنار فعالیت‌های سیاسی، شاعر و داستان‌نویس نیز بود و از او آثاری در عرصۀ ادبیات فارسی و پشتو به جا مانده است.