جشن نوروز که گرامی‌داشت و استقبالِ آن از ارزش‌های ملی و فرهنگی افغانستان به شمار می‌آید، یکی از بزرگ‌ترین جشن‌های باستانی در افغانستان است که پیشینۀ آن به چندین هزار سال پیش بر می‌گردد.
هزاران سال پیش، ساکنان سرزمین آریانا (ایران، افغانستان و تاجیکستان) روز نخست سال و آغاز بهار را با برگزاری مراسم ویژه و توأم با سرور و شادمانی، جشن می‌گرفتند و سرور و شادمانی در این روز را به فال نیک گرفته و به برکت فیوضات آن، سالی را که پیش رو داشتند، نیک‌‌بخت می‌پنداشتند.
از روزگاران قدیم تاکنون، ساکنان این سرزمین باستانی، قدرشنانی و بزرگ‌داشت از نوروز تاریخی را فراموش نکرده و در هر عصر و زمان از آن قدردانی و تجلیل می‌کنند.
با داخل‌شدن سال نو، در رگ‌رگ طبیعت خونِ تازه جاری می‌شود و مردم افغانستان با راه‌اندازی جشن‌های مختلف، نوروز – این آیین دیرینۀ فرهنگی- را با شکوه ویژه‌یی تجلیل می‌کنند.
نوروز در افغانستان دارای ویژهگی‌هایی منحصر به خود است. پرداختن به بازی‌هایی هم‌چون بزکشی، نشان‌زنی، کاغذپران بازی، آوازخوانی، اسپ‌سواری، نیزه بازی، کشتی‌گیری و… را می‌توان از ویژه‌گی‌های تجلیل و بزرگ‌داشت از نوروز در میان افغانستانی‌ها دانست.
جشن گل سرخ در بلخ، گل نارنج در ننگرهار، گل بادام در دایکندی، گل انگور در هرات، گل زرد در کاپیسا، گل انار در کندهار، گل ارغوان در ولایت پروان و… از جملۀ جشنواره‌هایی که از بهر استقبال از نوروز و بهار با راه‌اندازی برنامه‌های مختلف فرهنگی، گرامی‌داشت می‌شود.
در شهر کابل نیز میله‌های نوروزی در محلاتی به‌نام خواجه صفا، شاه شهید، دامنۀ سخی، کاریز میر، تپۀ زیبای استالف، برگزار می‌شود.
از جمله سنت‌های جشن‌های نوروزی و آغاز سال نو، راه‌اندازی میلۀ سمنک در شب اول نوروز همراه با سرور و شادمانی و هم‌چنین تهیه و توزیع آب هفت میوه، در برخی نقاط افغانستان متداول است.
در این نوشته به معرفی شماری از این جشنواره‌هامی‌پردازیم:

«جشن دهقان»
نوروز به مثابۀ سرآغاز فصل بهار، با زنده‌گی عینی مردم افغانستان پیوند داشته و بخش بزرگ از مردم این کشور که کشاروز هستند، از آمدن فصل بهار و نوروز به گرمی استقبال کرده و صفحۀ جدیدی از کار و فعالیت خود را آغاز می‌کنند، از این روی، کشاورزان با برگزاری مراسم ویژه‌یی، از آمدن نوروز تجلیل می‌کنند.
جشن روز دهقان که ویژۀ کشاورزان است، در روز دوم سال جدید برگزار می‌شود .در این روز کشاورزان به شهرها می‌آیند و با این‌کار طلب سالی خوب برای محصولات کشاورزی خود می‌کنند.
یکی دیگر از مراسم این روز در کابل، گردِهم‌آیی کشاورزان در استدیوم «چمن حضوری» است که کشاورزان انواع وسایل کشاورزی خود را به نمایش می‌گذارند و با اجرای مراسم خاص و نمادین، از خداوند طلب برکت محصولات کشاورزی خود را می‌کنند.
چوپانان و رمه‌داران نیز در این روز با گوسفندان خود در جشن روز دهقان شرکت می‌کنند و در روستاها نیز گوسفندان را در مزارع رها می‌کنند و این چنین بر شادی این روز می‌افزایند.
برگزاری جشن دهقان در پایتخت و مراکز ولایات کشور مرسوم است و مقامات بلندپایۀ دولتی نیز در برنامه‌های جشن روز کشاورزی شرکت می‌کنند.
واقعیت‌های زنده‌گی انسانی و اجتماعی مردمان افغانستان توأم با استقبال همیشه‌گی‌شان از فصل بهار به مثابۀ موسم کشت و کار و غرص نهال «نوروز» را همواره گرمی خواهد داشت.

«جشن گل سرخ»
همه‌ساله در شهر مزارشریفِ ولایت بلخ، در زیارتگاه منسوب به حضرت علی، جشن بزرگی بهنام میلۀ «گل سرخ» برگزار می‌شود و هزاران نفر از زایران آن زیارتگاه و علاقه‌مندان نوروز از نواحی مختلف کشور، حتا از کشورهای ایران و تاجیکستان و دیگر کشورهای آسیای‌میانه به شهر مزارشریف می‌آیند و این جشن ملی و پارینه را با شکوه‌مندی هرچه بیشتر برگزار و تجلیل می‌کنند.
گل سرخ همان لاله یی خود رو است که به پنداری، بر دشت و دمن فرش سرخ را هموار می‌کند و از جمله اولین گل‌های بهاری شمرده می‌شود. برگزاری مراسم نوروزی در ولایت بلخ، با برافراشتن جهنده آغاز می‌شود.
در گذشته‌ها هم‌زمان با برافراشته شدن این علم که با پارچه‌های زربافت و دست‌دوزی شده زینت یافته و بی‌شباهت به روییدن گل‌های شقایق نیست، ۲۱ گلوله توپ نیز به نشانۀ احترام شلیک می‌شد که اکنون به دلایلی این کار صورت نمی‌گیرد.
به پیشواز نوروز و میلۀ گل سرخ، مردم ولایت بلخ خانه‌ها، کوچه‌ها و جاده‌های شهر را پاک و تمیز می‌کنند. پس از مراسم بلند شدن جهنده، مردم به راه‌اندازی بازی‌های محلی می‌پردازند.
سبزه‌لگد، گشت‌وگذار در دشت شادیان، آتش‌بازی در شب نوروز، دیدار از بلخ باستان و مسابقات بزکشی، از برنامه‌های اصلی جشن نوروز در ولایت بلخ به‌شمار می‌روند.

«جشن گل نارنج»
میلۀ گل نارنج همه‌ساله به بهانۀ فرارسیدن نوروز با حضور هزاران تن از باشنده‌گان در ولایت ننگرهار، هنگامی که درختان نارنج گل می‌کنند و شهر جلال‌آباد پُر از عطر نارنج می‌گردد، برگزار می‌شود.
شهروندان جلال‌آباد، هدف‌شان از برگزاری این جشن را همبسته‌گی مردم این ولایت، لذت‌بردن از طبیعت تازه و استقبال از آمدن بهار و رویش سبزه و سرسبزی و زیبایی‌های طبیعت و سرانجام، شگفتن گل نارنج عنوان می‌کنند.
جشن میلۀ گل نارنج در جلال‌آباد، بیشتر با برگزاری محفل شعرخوانی میان شاعرانی که از سراسر کشور در این جشن اشتراک می‌کنند، محفل‌های ساز و سرود و به نمایش درآمدن آثار باستانی و صنایع دستی باشنده‌گان این ولایت، قابل مشاهده است.
گفته می‌شود که مشاعرۀ گل نارنج، ۵۰۰ سال قبل، در ولایت ننگرهار به گونۀ غیر رسمی برگزار می‌شد، اما پس از آن، از سوی وزارت اطلاعات و فرهنگ این روز به گونۀ رسمی پذیرفته شد و همه ساله به صورت باشکوهی بررگزار می‌گردد.

«جشن گل ارغوان»
جشن گل ارغون همه‌ساله با اشتراک صدها تن از شاعران، نویسنده‌گان، سیاست‌مداران و فرهنگیان سراسر کشور در تبۀ ارغوان که معروف به گلغندی است، در غرب شهر چاریکار مرکز ولایت پروان برگزار می‌گردد.
تپۀ گلغندی در سال ۱۳۲۴ خورشیدی از سوی بهایی جان، یکی از شاعران افغانستان نام‌گذاری شد. این جشن در کنار سایر جشن‌ها در کشور، از میراث‌های فرهنگی کشور به شمار می‌رود.
اشتراک کننده‌گان در این جشن به شعرخوانی و کاغذپرانی می‌پردازند و سال نو را به فال نیک می‌گیرند. گفته شده است که دولت تلاش دارد تا این جشن‌ها را ثبت سازمان یونیسکو نیز کند.
جشنوارۀ گل ارغوان علاوه در پروان در شماری از ولسوالی‌های کابل نیز برگزار می‌شود.

«جشن گل انار»
میلۀ گل انار همه‌ساله در ولایت کندهار با حضور داشت صدها تن از سراسر کشو برگزار می‌گردد.
در این جشن شاعران و نویسنده‌گان به شعرخوانی، طنزگویی و اجرای تمثیل می‌پردازند و بهار را خوش‌آمد می‌گویند.

«جشن گل بادام»
جشن گل بادام که همه‌ساله به هدف معرفى محصولات زراعتى و صنایع دستى ولایت دایکندى برگزار مى‏شود و در سال‌های اخیر، این جشن جنبۀ دیگرى به خود گرفته و در آن، مسوولان محلى در پیوند به دستاوردهاى خود در یک سال نیز صحبت می‌کنند.
در شهر نیلی مرکز ولایت دایکندی و دیگر ولسوالی‌های این ولایت که گل بادام موج می‌زند، طبیعت رنگ دیگر به خود گرفته و درختان بادام چون عروس شهر، جامۀ سپید بر تن می‌کند و هزاران تن از باشنده‌گان ولایت دایکندی، این فصل زیبا و دل‌انگیز را در آخرین روز ماه حمل، جشن گرفته به رقص و پایکوبی می‌پردازند.
هنرنمایی هنرمندان این ولایت، همراه با اجرای آهنگ‌های سنتی، طنین موسیقی محلی، سرود کودکان و شعرخوانی جوانان آمیخته با عطر گل بادام فضای این جشنِ یک‌روزه را باشکوه و شاعرانه‌تر می‌سازد.

«جشن گل زرد»
این جشن در ولایت کاپیسا همه ساله از سوی فرهنگیان و شهروندان این ولایت برگزار می‌گردد و با برپایی محفل باشکوه ادبی، از مهمانان اشترک کننده به این جشن خوش آمدگویی می‌شود.
جشن گل زرد از سنت‌های پُر ارزش فرهنگی کشور ما است که در فصل بهار و موسم شگوفه، همه‌ساله مدت شش هفته به روزهای جمعه در اکثر ولسوالی‌های ولایت کاپیسا به اشتراک هزاران نفر از اهالی آن‌جا برگزار می‌گردد. هم‌چنان مردم محلات جشن‌های عیدی و نوروزی را با اجرای مراسم مذهبی، آیین و آداب ملی و عنعنات فرهنگی در پهنای گلشن گل زرد برپا می‌دارند.
در ولسوالی کوهستان ولایت کاپیسا، علاوه بر اقسام و انواع گل‌ها، چندین نوع گل زرد وجود دارد. گل زرد با ساقۀ خمچه مانند پوشیده از خار هم‌چون تنۀ گلاب و صدبرگ به بلندی یک الی دو متر از سطح زمین به‌شکل غنچه‌ها در فصل بهار شگوفا می‌شود.
مهمانان و برگزار کننده‌گان این میله شعر می‌خوانند و موسیقی می‌نوازند.

«جشن گل سیب»
با فرارسیدن نوروز و زنده شدن طبیعت، جشن گل سیب با اشتراک شاعران، نویسنده‌گان، شخصیت‌ها، مقامات محلی و باغ‌داران در ولایت میدان وردگ تجلیل می‌شود. میلۀ گل سیب در میدان وردک به دلیل داشتن شهرت جهانی سیب این ولایت تجلیل می‌شود.
برگزاری محافل شعرخوانی، نوشتن مقالات ادبی و علمی در پیوند به میلۀ گل سیب و ستایش از شاعرات و باغ‌دارن و نویسنده‌گان‌ از ویژه‌گی‌های این میله به شمار می‌رود.
قابل یاد آوری است که چند سالی‌ست از میلۀ گل سیب در ولایت‌های پروان و غور نیز تجلیل صورت می‌گیرد. ولسوالی غوربند در ولایت پروان و ولسوالی شهرکِ در ولایت غور، مناطقی‌اند که مردم آن برای استقبال از زنده شدن طبیعت و آغاز حاصل‌گیری سیب در این مناطق به سراغ جشن‌گیری گل سیب می‌روند.
مردم مناطق غوربند و شهرک بر این باور اند که با برگزاری جشن گل سیب، می‌خواهند توجه حکومت را برای بازاریابی محصولات زراعتی سردرختی و ترویج فرهنگ باغداری به منطقۀشان جلب کنند.
گفتنی است که شماری از این جشنواره‌ها تنها با شروع نوروز برگزار نمی‌شود، اما نقطۀ وصل این جشنواره‌ها، سبز شدن دوبارۀ درختان و میوه گرفتن طبیعت است که همه از برکت بهار و نوروز به ثمر می‌رسند.