اشاره: در جریان برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۳۹۳، مسوولان کمیسیون‌های انتخاباتی، به‌ویژه کمیسیون مستقل انتخابات، متهم شدند که در تقلب‌های «گسترده و سازمان‌یافته» دست داشته‌اند. سرانجام، با طرح شکل‌گیری حکومت وحدت ملی، از طریق برنامۀ آجندای ملی در کشور و سپس با پادرمیانی جان‌کری، وزیر خارجۀ وقتِ امریکا، حکومت وحدت ملی مبتنی بر تقسیم مساویانۀ قدرت ایجاد شد. یکی از نکات اصلی توافق‌نامۀ سیاسی که منجر به تشکیل حکومت وحدت ملی شد، اصلاح نظام و ساختار نهادهای انتخاباتی، توزیع شناس‌نامه‌های برقی و برگزاری لویه جرگه جهت تعدیل قانون اساسی بود. با این وجود، در نظام انتخاباتی تغییرات شکلی به وجود آمد، اما انتخابات برگزار نشد. اکنون چند ماه از کار کمیشنران جدید کمیسیون انتخابات می‌گذرد؛ اما این‌که انتخابات چه زمانی برگزار می‌شود و با کدام مکانیزم و سیستم باید برگزار شود، تا هنوز مشخص نیست.

*سپاس آقای صیاد که زمینۀ این مصاحبه را فرامهم ساختید. زمانی که شما به عنوان سخنگوی کمیسیون انتخابات آمدید، وضعیت کمیسیون چگونه بود؟ شما تاکنون چه‌کارهایی انجام دادید و چه پیشرفت‌هایی در زمینۀ برگزاری انتخابات پارلمانی داشته‌اید؟
ما زمانی به کمیسیون آمدیم که این کمیسیون فلج بود. کارمند دایمی وجود نداشت؛ به‌ویژه افراد تخنیکی و مسلکی. نه کارمند پروژه‌یی و قراردادی وجود داشت. مشکل دیگر این‌که سال اخیر مالی بود و در خصوص بودجه جنجال‌هایی میان پارلمان و حکومت جریان داشت. از سویی هم، مشکل دیگر این بود که تمامی امکانات را کمیشنران سابق از قبیل موتر، کامپیوترها، موبایل و سایر مواد کمیسیون را با خود برده بودند و ادعا داشتند که تمام این اموال را محمد اشرف غنی به آنان داده و تاکنون نیز اموال و دارایی‌ها را به کمیسیون تسلیم نکرده‌اند؛ اما با همان امکانات دست داشته، کار را آغاز کردیم تا کمیسیون به پای خود ایستاده شود.
ما توانستیم در این مدت کارمندان قراردادی را دوباره استخدام کنیم و در خصوص بودجۀ مالی نیز بعضی از کارها را انجام دادیم، البته با بودجۀ عادی، نه بودجۀ انتخابات. بعد از آمدن‌ مان در کمیسیون، سه کمیته را ایجاد کردیم؛ کمیتۀ علمیاتی، کمیتۀ مالی و اداری و کمیتۀ حقوقی که من در رأس آن قرار داشتم. تمام طرزالعمل‌ها و لوایح که مطابق قانون گذشته ساخته شده بود را مطابق قانون جدید اعیار ساختیم. یعنی کمیسیون تا اندازه‌یی به پای خود ایستاده شده است.
در ۹۰ روز اول که مطابق قانون ما مکلف به انجام آن بودیم، طرح حوزه‌های انتخاباتی بود که به خاطر رفع یک مشکل که در ولایت غزنی از یک قوم مشخص چند نفر به پارلمان راه پیدا کرده بود و سایر اقوام شاکی بودند که از آمدن به پارلمان محروم شده بودند، در قانون جدید توصیه شده بود که حوزه‌ها باید کوچک شود، این طرح نیز توسط کمیسیون تهیه شد به دولت سپرده شده که منتظر تایید کابینه قرار دارد.
*کوچک شدن حوزه‌های انتخاباتی چه ویژه‌گی‌ها و محاسن دارد، آیا جلو تقلب را می‌گیرد و یا تقلب را به حداقل کاهش می‌دهد؟
تقلبات را کمتر نمی‌سازد، اما از یک قوم خاص چندین نماینده به پارلمان راه پیدا کرده نمی‌تواند؛ یعنی زمینه را برای راه‌یافتن سایر اقوام به پارلمان فراهم می‌سازد، برای مردم سهم بیشتر داده می‌شود و حق هیچ کسی تلف نخواهد شد. به گونۀ مثال، در ولایت غزنی چون یک حوزۀ انتخاباتی وجود داشت؛ بنابراین، از یک قوم خاص، چندین نماینده به پارلمان راه پیدا کرده بود؛ اما اگر حوزه‌ها کوچک شود؛ از سایر اقوام که نفوس کمتری در این ولایت دارند، نیز نماینده به پارلمان راه پیدا خواهد کرد.
مطابق قانون جدید، حوزه‌ها کوچک‌تر شده، به ویژه در ولایاتی که از لحاظ مساحت بزرگ‌تر اند؛ اما تک‌کرسی نیست، بل حوزه‌ها کوچک‌تر شده تا زمینۀ وارد شدن تمامی اقوام افغانستان به پارلمان فراهم گردد. کار دیگری که قرار است انجام دهیم، تعیین ارزیابی مراکز رأی‌دهی است. ایجاد و متوازن‌سازیی مراکز از طرف وزارت مالیه بودجۀ آن تهیه شده و در دسترس کمیسیون قرار گرفته است که در روزهای آینده کار آن عملاً آغاز خواهد شد.
*بحث تکنالوژی یا الکترونی شدن انتخابات نیز مطرح است، این خبر چقدر دقیق است و شما در این زمینه چه کارهای انجام داده‌اید؟
برای جلوگیری از تقلب که در گذشته صورت گرفته بود، اکنون باید برای انتخابات از تکنالوژی کار گرفته شود، از طریق بای‌متریک ثبت نام رأی‌دهنده‌گان صورت می‌گیرد و با استفاده از تکنالوژی جدید، شناسایی رأی‌دهنده صورت می‌گیرد، بناً یک شخص نمی‌تواند دو بار رأی دهد، حتا اگر ده کارت هم داشته باشد؛ زیرا شخص بای‌متریک شده و سپس رأی خواهد داد. از سوی هم، شمارش آرا و جمع‌بندی آرا از طریق تکنالوژی صورت خواهد گرفت که بدون شک، زمینۀ تقلب را به صفر تقرر می‌دهد.
*شما امکانات الکترونیکی ساختن انتخابات را در اختیار دارید؟
به خاطر به دست آوردن این امکانات، انتخابات به تعویق انداخته شده است. تلاش‌ها صورت می‌گیرد تا این امکانات یا از طریق دولت و یا از طریق دونرها این امکانات فراهم شود، با آنکه برخی از دونرهای بین‌الملی به ما وعده سپردند؛ اما تاکنون عملی نشده و ما منتظر عمل کرد وعدۀ آنان هستیم تا هرچه زوتر کار خود را آغاز کنیم.
*پس برای برگزاری انتخابات، دیگر نیازی به شناس‌نامه‌‌های برقی نخواهیم داشت؟
شناس‌نامه‌‌های برقی یک پروسۀ ملی است و بدون شک به آن نیاز است؛ اما در بخش انتخابات، دیگر نیازی به آن دیده نمی‌شود، زیرا هنگام رأی دادن، شخص بای‌متریک شده و بار دوم نمی‌تواند هرقدر که کارت داشته باشد، رأی بدهد؛ زیرا دیگر نیازی به کارت رأی‌دهی نیست؛ با شناس‌نامه، شهادت نامه، گذرنامه و هر کارت شناسایی که باشد، می‌تواند یک شخص فقط یکبار رأی بدهد؛ زیرا شخص نخست بای‌متریک شده سپس رأی می‌دهد.
مسألۀ امنیت هم یکی از چالش‌های فرا راه انتخابات است، در این زمینه چه کارهایی شده است؟
سه چالش عمده فرا راه برگزاری انتخابات وجود دارد؛ نخست: مصارف انتخاباتی، دوم مسألۀ امنیت و سوم مسألۀ وقت و زمان؛ زیرا ما نباید وقت را از دست بدهیم به خاطری که وقت را همین اکنون نیز از دست داده‌ایم.
تاریخ برگزاری انتخابات را مشخص کرده‌اید؟
ما تاریخ برگزاری انتخابات را مشخص کرده می‌توانیم، در صورتی که سه چالشی که از آن یاد کردم، حل شود، زیرا اگر انتخابات به شکل سنتی برگزار شود، زمان بیشتری را در برمی‌گیرد و ما هم زمان انتخابات را به زودی اعلام کرده نمی‌توانیم؛ اما اگر از طریق تکنالوژی انتخابات برگزار شود؛ زمان کمتری را در برگرفته و ما می‌توانیم زمان انتخابات را زوتر اعلام کنیم؛ اما در حال حاضر، زمان انتخابات مشخص نشده است؛ زیرا تا هنوز کمک کننده‌گان با ما وعدۀ همکاری‌شان در قسمت فراهم‌سازی ماشین‌الات بای‌متریک را عملی نکرده‌اند.
*انتقادهایی که متوجه شما است، این‌که کمیشینران جدید تجربۀ برگزاری انتخابات را ندارند و از سویی هم، بعضی از آنان وابسته به حکومت‌اند؛ بنابراین، ممکن است انتخابات پیش روی یک انتخابات شفاف و سالم نباشد و افراد وابسته به حکومت به پارلمان راه پیدا کند، نظر شما چیست؟
در رابطه به تخصص و در پاسخ به اینکه گفته می‌شود کمیشنران تجربه کافی ندارند، حرف ما این است که کمیشنران گذشته نیز تجربۀ کافی نداشتند؛ اما با کارکردن در کمیسیون، تجربه کسب کردند. مسألۀ مهم‌تر این‌که، بسیاری از کارمندان یا کمیشنران کمیسیون انتخابات، تجربۀ انتخاباتی دارند. هم‌چنان، کمیشنران تنها انتخابات را رهبری می‌کنند؛ اما در بخش تخنیکی که بسیار مهم است، ما افراد مسلکی و تخنیکی کافی داریم، طور مثال، رییس کمیسیون انتخابات قبلاً مسوولیت زون پکتیا در کمیسیون انتخابات بود، دو کمیشنران استاد دانشگاه‌اند و کمشینر دیگر، ده سال منشی و سخنگوی و عضو کمیسیون حقوق بشر بوده است؛ بنابراین، کمیشنران افرادی نیستند که نتواند انتخابات را مدیریت کنند. از روزی که ما به کمیسیون آمده‌ایم، هیچ نوع مداخلۀ حکومت را احساس نکردیم، اما این‌که گفته می‌شود کمیشنران وابسته به حکومت‌اند و روی نتایج انتخابات تأثیر خواهد گذاشت؛ مواردی‌اند که در آینده مشخص خواهد شد؛ زیرا تاکنون کار آغاز نشده و انتخابات برگزار نشده؛ بنابراین، باید منتظر بود تا دید شود که چه خواهد شد.
سپاس فراوان از شما
از شما هم تشکر