روسیه اعلام کرده است که می‌خواهد به طرح منطقه ای «انتقال نیروی برق مازاد تاجیکستان و قزاقستان به افغانستان و پاکستان» بپیوندد تا از این راه برق تولیدی نیروگاه خود در تاجیکستان را، مستقیماً به افغانستان بفروشد.موضوعی که تاجیک ها با آن مخالف هستند.
هرچند مقامات افغانستان از این پیشنهاد استقبال کرده‌اند، امّا مقامات تاجیکستان اظهار می‌دارند، که چنین معامله غیرممکن است.
علی‌ احمد عثمانی وزیر وزیر انرژی و آب افغانستان در شهر آستانه قزاقستان اعلام کرد که اخیرا کابل پیشنهاد حکومت روسیه برای پیوستن این کشور به طرح منطقه ای انتقال نیروی برق مازاد تاجیکستان و قرقیزستان به افغانستان و پاکستان را دریافت کرده است.
در این پیشنهاد ذکر شده است، که روسیه در تاجیکستان نیروگاهی در اختیار دارد و با پیوستن دو خط انتقال نیروی برق، می‌تواند در طرح «کاسا ۱۰۰۰» شریک شود و نیروی برق را به افغانستان فروشد.
به گفته عثمانی، افغانستان از این پیشنهاد استقبال کرده است.
البته هرچند مقامات افغانستان از پیشنهاد روسیه استقبال کرده‌اند، اما مقامات تاجیکستان اظهار می‌دارند، که چنین معامله ای غیرممکن است.
ناظرجان یادگاری، سخنگوی شرکت برق تاجیکستان چنین پیشنهادی از طرف روسیه را بی‌پایه ارزیابی کرد.
وی گفت که توافقنامه کاسا ۱۰۰۰ میان چهار کشور تاجیکستان، قرقیزستان، افغانستان و پاکستان امضا شده و در متن آن اسمی از روسیه و یا نیروگاهش در تاجیکستان نیامده است .
یادگاری افزود: طبق قرارداد با روسیه که مالک اساسی سهام نیروگاه «سنگ‌توده-۱» در تاجیکستان است فروش نیروی برق تولید این نیروگاه تنها توسط تاجیکستان پیش‌بینی شده و هیچ راه دیگری برای این کار در نظر نیست.
وی گفت: «سنگ‌توده-۱» موظف است تمام نیروی برق تولیدی خود را به شرکت «برق تاجیک» بفروشد و این نیروگاه به دیگر خطوط انتقال نیروی برق متصل نیست.
این در حالیست، که تاجیکستان از زمان فعال شدن نیروگاه «سنگ‌توده-۱» در سال ۲۰۰۹، از این نیروگاه ۸۰۰ میلیون سامانی ( حدود ۱۱۴ میلیون دالر) بدهکار شده است. نیروگاه «سنگ‌توده-۱» ۱۵ درصد برق تاجیکستان را تولید می‌کند.
هدف روسیه چیست؟
تاجیکستان تنها ۲۵ درصد سهام این نیروگاه را در اختیار دارد و ۷۵ درصد دیگر آن در اختیار روسیه است. به این دلیل، حدس زده می‌شود، که تصمیم روسیه برای پیوستن به طرح کاسا ۱۰۰۰ به موضوع بازپس گرفتن مطالبات خود مربوط است. اما بیشتر صاحب‌نظران می‌گویند، که هدف اصلی روسیه، با این بهانه راه یافتن به بازار نیروی برق کشورهای آسیای جنوبی است.
غلام‌الدین صیف الدین اف کارشناس تاجیک، که کارمند شرکت «برق تاجیک» بوده در این زمینه گفت: دلیل اصلی پیدا شدن بدهی هنگفت تاجیکستان در قبال نیروگاه سنگ‌توده-۱نبود مدیریت مناسب در شرکت انرژی تاجیکستان است.
وی گفت: ‘مردم و کارخانه‌ها قیمت نیروی برق را پرداخت می‌کنند، امّا مقامات می‌گویند، که پول نیست. و این نشانه نبود مدیریت مناسب است.
از سوی دیگر ایران با مبلغ بیش از ۱۸۰ میلیون دالر در در ۱۲۰ کیلومتری جنوب شرقی دوشنبه نیروگاهسنگ‌توده-۲ را احداث کرده است و طبق توافق ایران از آن حدودا ۱۴ سال بهره می‌برد و بعدا آن را کاملا به تاجیکستان می‌سپارد. اما مقامات ایران پیوسته شکوه‌ می‌کنند، که تاکنون از این پروژه هیچ بهره ای نبرده اند و گذشته از این، تاجیکستان بدهی های خود را بازپس نداده است.
مراسم رسمی افتتاح ساختمان خط نیروی برق کاسا ۱۰۰۰، ۱۲ مه سال گذشته گذشته در تاجیکستان با شرکت نمایندگان رسمی افغانستان و پاکستان و تاجیکستان و قرقیزستان برگزار شد. برای اجرای کامل این طرح ۷٫۱ میلیارد دالر پیش‌بینی شده است.
تاجیکستان به دلیل پیدا کردن منابع درامدی بیشتر از ذخایر آب و انرژی خود، راضی شده بود به این طرح بپیوندد. هرچند ساکنان تاجیکستان در فصل سرما از کمبود شدید نیروی برق اذیت میشوند اما مقامات می‌گویند، که بعد از فعال ساختن نخستین نیروگاه عظیم برق آبی راغون در سال آینده این مشکل از بین می‌رود و تاجیکستان به صادرکننده و بازیگر جدی در بازار نیروی برق منطقه تبدل می‌شود. این همان نقطه‌یی است، که سالهای اخیر سبب نگرانی ازبکستان همسایه در مورد ازسرگیری نیروگاه راغون در تاجیکستان شده بود.