«مسعود و جهاد»، کتابی‌ست که توسط صالح‌محمد ریگستانی از مجاهدان و یارانِ احمدشاه مسعود نگاشته شده است. این اثر در ۳۵۸ صفحه، از جهاد و مبارزۀ مسلحانۀ قهرمان ملی در سال ۱۳۵۸ خورشیدی در پنجشیر سخن دارد. این کتاب برای نخستینبار در سنبلۀ ۱۳۹۴ برابر با آگست ۲۰۱۵ با تیراژ پنج‌هزار نسخه چاپ و منتشر شده است.
ویراستاری کتاب را الیاس رهیاب و صفحه‌آرایی و طراحی جلدِ آن را سید میثم حسینی انجام داده است. چاپ نخست کتابِ «مسعود و جهاد» خطاهای ویرایشی فراوان داشت و در نقدهایی که به آن نوشته شده، انگشت گذاشته شده است، اما در چاپ دوم کتاب تلاش شده است تا این خطاها زدوده شود.
صالح‌محمد ریگستانی، مولف «مسعود و جهاد» با نثر شیوا و روان، کارنامه‌های نخستین سالِ جهاد مسلحانه و نبرد احمدشاه مسعود را در برابر دولت حزب دموکراتیک خلق در وادی پنجشیر با جزییات بیان می‌کند. زیبایی و روان بودنِ این اثر، خواننده را پیوسته از یک صفحه به صفحۀ دیگر می‌کشاند و او را به مطالعۀ بلاوقفۀ کتاب علاقه‌مند می‌سازد.
«مسعود و جهاد» نخستین کتابی‌ست که با این‌همه دقت و تفصیل، گام‌به‌گام حوادث سال ۱۳۵۸ خورشیدی را روایت کرده و از اتفاق‌های کوچک و بزرگی که در جبهۀ جهاد مسعود در این سال روی داده، پرده‌برداری کرده است.
نگارش کتابِ «مسعود و جهاد» حکایت از حوصله‌مندی و تلاش خسته‌گی‌ناپذیرِ آقای ریگستانی دارد که بدون تردید، در تدوین این اثر متحمل شده است. مسلماً این کتاب تا اکنون اثری منحصر به فردی محسوب می‌شود که با چنین تفصیل و دقت از شهید احمدشاه مسعود در نخستین سالِ مبارزۀ مسلحانه و نبرد او در برابر دولت حزبِ دموکراتیک خلق روایت می‌کند. نکتۀ مهم در شیوۀ نگارش و بیان مولفِ کتاب، توجه و عنایتِ او به بیان درستِ وقایع و عملکرد شهید احمدشاه مسعود به عنوان فرمانده جهاد مسلحانه بر می‌گردد.
آقای ریگستانی تلاش می‌کند تا با بیان و روایتِ چند فرد مختلف از یک حادثه و عمل‌کرد رزمی، صحت و سقمِ آن را مسلم و روشن بسازد. او با دقت، واقع‌گرایی، واقع‌نگری و بدون مبالغه‌ که در بسیاری از آثار مطبوع مجاهدان و احزاب جهادی مروج است، حوادث و عمل‌کرد شهید احمدشاه مسعود و مجاهدانِ تحت فرماندهی او را در سال ۱۳۵۸ تبیین می‌کند و با این روش، تصویر درست و روشنی را در مورد بخشی از تاریخ خونینِ افغانستان در گوشه‌یی از جغرافیای این کشور ترسیم می‌دارد.
شماری از کسانی که این کتاب را خوانده اند، به این باور اند که دو مطلب دیگر از نویسنده در صفحات پایانی کتابِ «مسعود و جهاد» دل‌چسپ و قابل توجه است. مطلب نخست، به نتیجه‌گیری و تحلیل او از فرماندهی و رهبری شهید احمدشاه مسعود در یک سال نبرد و مبارزۀ او بر می‌گردد و مطلب دوم، به چه‌گونه‌گی آغازِ همراهی و هم‌سنگری‌اش با این فرمانده نقش‌آفرین در تحولات نظامی-سیاسیِ دو دهۀ اخیر سدۀ بیستم در افغانستان مربوط می‌شود.
در این حال، کتاب «مسعود و جهاد» کاستی‌هایی را نیز در خود نهفته دارد که این کاستی‌ها با معیارهای امروزینِ کتاب‌نویسی قابل سنجش و ارزیابی است:
۱ـ عدم ذکر منظم و دقیق منابع و مآخذ. اگر عمده‌ترین منابع و مآخذ کتاب مسعود و جهاد، روایت‌ها و خاطرات مجاهدان و شاهدانِ آن دوران باشد که چنین است، باید تاریخ دقیقِ این گفت‌وگوها و روایت‌ها در پاورقی‌های صفحات و یا پایان کتاب درج می‌شد.
۲ـ تصاویر و عکس‌های چاپ شده در داخل کتاب، فاقد شرح و توضیح استند. حتا برخی از این عکس‌ها که مسلماً مربوط به افراد مهم در جهاد و وقایع سال ۱۳۵۸ پنجشیر می‌باشد، در اثر نبود توضیح، معرفی‌ناشده باقی می‌مانند.
۳ـ عدم معرفی افرادی که در کتاب از آنان نقل می‌شود و وقایع مهم از آنان روایت می‌گردد. سمت و وظایف این افراد، چه در آن سال و چه بعد از آن تا اکنون می‌بایست بیان می‌شد.
این نقدها در چاپ نخست کتابِ «مسعود و جهاد» است که آقای ریگستانی در چاپ دوم این کتاب تلاش کرده تا به این انتقادها نیز توجه داشته باشد.