بخش نخست/

فساد مالی و پول‌شویی، زاییدۀ نظام سرمایه‌داری جهانی است؛ بنابرین به عنوان یک پدیدۀ فرامالی مورد مناقشه قرار دارد. از آن‌جا که فساد دایرۀ وسیعی از فعالیت‌های جامعه را دربر می‌گیرد، از دیدگاه‌های مختلفی می‌تواند مورد بحث و مناقشه قرار گیرد؛ اما از دیدگاه حسابرسان، عملکرد فسادآمیز آثار زیر را به دنبال خواهد داشت:
ـ هرگونه فساد مالی به گونه‌یی صورت‌های مالی را زیر شعاع قرار خواهد داد؛
ـ فساد مالی برخلاف پول‌شویی که تاثیری در صورت‌های مالی ندارد، یکی از اقلام ترازنامه یا سود و زیان را تحت تاثیر قرار می‌دهد(حسابرسی مالی)
ـ فساد مالی باعث خواهد شد که عملکرد مدیران و شرکت‌ها به درستی ارزیابی نشود(حسابرسی عملکرد)
ـ فساد مالی باعث خواهد شد که درآمد مشمول مالیات به درستی مشخص نشود(حسابرسی مالیات)
ـ فساد مالی باعث خواهد شد که حقوق برخی سهامداران به نفع برخی سهامداران دیگر ضایع شود(وظایف بازرس قانونی)
ـ فساد مالی برخی حقوق اجتماعیِ شهروندان را مورد تعرض قرار می‌دهد(مسوولیت اجتماعی حسابرسان)
ـ فساد مالی می‌تواند استقلال حسابرسان را نیز مخدوش سازد.
چه عواملی بستر مناسبات فسادانگیز می‌شوند؟
بررسی عملکردی فساد نشان می‌دهد که چند عامل باعث رخنۀ فساد در جامعه و به ویژه در محدودۀ عملکرد مالی می‌شوند. مهم‌ترین این عوامل عبارت اند از:
ـ تمایل شدید در استفاده از پول نقد در معاملات؛
ـ نبود ضمانت اجرایی در زمینۀ ارایۀ اسناد و صورت‌های مالی توسط کلیۀ واحدهای تجاری؛
ـ فقدان کارکنان باتجربه و صادق؛
ـ فقدان نظام شایسته‌سالاری در گزینش مقامات و کارکنان ارشد دولتی؛
ـ نبود بازرسان برجستۀ اقتصادی برای نظارت بر فعالیت واحدها؛
ـ نهادینه شدن فساد و اختلاس در ارکان نظام؛
ـ نبود سازوکار حسابرسی مناسب دارای ضمانت اجرایی.

راهکارهای اجرایی مبارزه با فساد مالی
فساد پدیده‌یی نیست که بتوان تنها از طریق حسابرسی و شفاف‌سازی به مقابله با آن برخاست؛ اما اجرای مجموعه‌یی از روش‌ها و راهکارهای اجتماعی، اقتصادی و حسابرسی می‌تواند بستر مناسبات فساد را خشک سازد یا محدودۀ عملیات آن را به حداقل رساند. به نظر می‌رسد در یافتن راهکارهای مبارزه با فساد، باید از دو منظرِ مسوولان و حسابرسان به این قضیه نگریست. جدول زیر راهکارهای اجرایی و مالی مبارزه با فساد را از دیدگاه دولت‌مردان و حسابرسان نشان می‌دهد:
بررسی‌های به عمل آمده توسط سازمان جهانی شفاف‌سازی، نشان می‌دهد که معادلۀ زیر در مورد فساد حاکمیت دارد:
میزان پاسخ‌گویی استبداد + انحصار = فساد مالی
C= (Corruption) = M (Monopoly) + D (Despotism) (Accountability
این معادله نشان می‌دهد که هر چه D و A افزایش یابند، C کمتر می‌شود و برعکس. هم‌چنین رابطۀ M و C یک رابطۀ مستقیم است؛ یعنی با افزایش انحصار، درجۀ فساد بیشتر و با کاهش انحصار، درجۀ فساد در جامعه کمتر خواهد شد.