مسوولان در نهادِ حمایت کنندۀ رسانه‌های آزاد (نی) افغانستان می‌گویند که عدم دسترسی به اطلاعات، «بیشتر از ناامنی»، مانع گزارش‌های پژوهشی در افغانستان می‌شود.
عبدالمجیب خلوتگر، رییس اجرایی نهاد نی دیروز سه‌شنبه، ۲۹ حمل در یک نشست خبری صحبت می‌کرد، هم‌چنان گفت که نبود بوجه، ناامنی و نبود جدید از سوی حکومت در امر سپردن اطلاعات به رسانه‌ها، از مشکلات عمدۀ گزارش‌گران پژوهشی در کشور است.
عدم دسترسی به اطلاعات؛ بزرگ‌ترین چالش
آقای خلوتگر در این نشست گفت که آنان نظرسنجیِ را برای آسیب‌شناسی این‌که رسانه‌های در تهیۀ گزارش‌های پژوهشی با چه چالش‌هایی روبه‌رو اند، به راه انداخته بود.
او می‌افزاید که در این نظرسنجی از ۶۰ رسانه‌یی که در مرکز و چهار ولایت (بلخ، هرات، کندهار و جلال‌آباد) فعالیت داشتند و دارای واحد تولید خبر و گزارش بوده اند، صحبت شده است.
به گفتۀ آقای خلوتگر: «۸۳ درصد خبرنگاران و رسانه‌های که در این نظرسنجی شرکت کرده اند، عدم دسترسی به اطلاعات را مانع بزرگ در برابر تهیۀ گزارش‌های پژوهشی در کشور می‌دانند. ۵۱ رسانه گفته است که عدم دسترسی به اطلاعات بزرگترین چالشِ سدِ راه کار تهیه گزارش‌های پژوهشی‌شان است. گزارشگران پژوهشی گفته اند همواره در تهیۀ گزارش‌ها منابع از دادان اطلاعات فرار می‌کنند و یا هم با وقت‌کُشی، می‌خواهند اطلاعات را به خبرنگار ندهند و گاهی هم حتا دو الی سه ماه برای دریافت دید گاه یک مقام دولتی منتظر مانده اند».
او که با خبرنگاران و مدیران رسانه‌ها صحبت کرده است، می‌گوید که یکی از گزارش‌گران پژوهشی یکی از رسانه‌ها برایش گفته است که هیچ تعریف مشخصی از گزارش پژوهشی نزد حکومت وجود ندارد و چگونه‌گی همکاری حکومت با خبرنگاران هم روشن نیست.
به گفتۀ رییس اجرایی نی: مدیر خبر یکی دیگر از رسانه‌های کابل می‌گوید: «متأسفانه هنوز فرهنگ دادن اطلاعات مروج نیست. اکثریت مقام‌های حکومتی فکر می‌کنند که دادن اطلاعات می‌تواند موقعیت‌شان را به خطر بیندازد و از اهمیت کار گزارش پژوهشی چیزی نمی‌فهمند. حتا پس از این‌که کمیسیون نظارتِ حق دسترسی به اطلاعات هم ایجاد شد و ما در برخی اداره‌ها فورمه‌های تقاضای اطلاعات را خانه‌پری کردیم و بُردیم، اما کسی برای ما اطلاعات را نداند. گاهی هم ادرات که خود هدفی دارند زنگ می‌زنند که بیایید ما برای تان اطلاعات را می‌دهیم؛ در واقع این کار را برای تخریب رقبای سیاسی خود می‌کنند.»
نبود امنیت
مسوولان در نهاد نی می‌گویند که دریافت‌های آنان نشان می‌دهد که نبود فضای امن و مناسب برای تهیۀ گزارش‌های پژوهشی مشکل دیگری است که رسانه‌ها با آن روبه‌رو اند.
به گفتۀ خلوتگر: ۳۰ درصد مدیران رسانه‌ها در این نظرسنجی گفته اند که نبود امنیت و فضای مناسب برای خبرنگاران و رسانه‌ها، مانع تهیۀ گزارش‌های پژوهشی شده است.
او می‌گوید که رسانه‌ها به ویژه در ولایت‌ها به دلیل نبود امنیت و فضای مصوون کاری، از تهیۀ گزارش‌های پژوهشی امتناع ورزیده اند، مصاحبه شونده‌گان در این نظرسنجی گفتند که به دلیل نبود فضای مصوون برای رسانه و خبرنگارانی که گزارش پژوهشی تهیه می‌کنند، این کار برای شان مشکل است.
نبود بودجه در رسانه‌ها
نظرسنجی نهاد حمایت کنندۀ رسانه‌های آزاد افغانستان نشان می‌دهد که ۱۰ درصد دیگر عوامل مانند: نبود امکانات مالی، بی‌توجهی حکومت و جدی نگرفتن گزارش‌ها از سوی ادارات دولتی را در کنار عدم دسترسی به اطلاعات و نبود امنیت؛ مانع تهیه گزارش‌های پژوهشی می‌پندارند.
این نظرسنجی نشان می‌دهد که نبود بودجه و هزینۀ تهیۀ گزارش‌های پژوهشی سومین موردی است که به آن دست یافته اند. مصاحبه شونده‌گانِ به ویژه در ولایت‌های چون هرات، بلخ، کندهار و جلال‌آباد گفته اند که هزینه‌بر بودن و زمان‌بر بودن تهیۀ گزارش‌های پژوهشی مانع دیگر تهیۀ گزارش‌ها شده است و رسانه آنان توان پرداخت این هزینه را ندارد.
نبود جدیت
یافته‌ها نظرسنجی نهاد نی هم‌چنان نشان می‌دهد که رسانه‌ها از بی‌تفاوتی حکومت در قبال گزارش‌های پژوهشی نشر شده شاکی اند و می‌گویند حکومت از کنار گزارش‌های پژوهشی به ساده‌گی می‌گذرد و آن را جدی نمی‌گیرد.
این نظرسنجی تصریح می‌کند که تقریباً تمامی مصاحبه شونده‌گان آن گفته اند که فشارهای زیادی برای نشر نشدن یک گزارش پژوهشی وجود دارد.
به باور مصاحبه شونده‌گان: «وقتی افراد زی‌دخل در گزارش از تهیۀ گزارش باخبر می‌شوند، به نحوی از انحا تلاش می‌کنند تا مانع نشر گزارش شوند، ابتدا از راه رفاقت و دوستانه و مدارا می‌خواهند مانع نشر گزارش شوند و وقتی هم موفق نمی‌شوند، تهدید می‌کنند و در نهایت رسانه مربوط را تحریم می‌کنند و هیچ وقت دیگر به ادارۀ که مسوول هستند راه نمی‌دهند».
عبدالمجیب خلوتگر اما می‌گوید که بربنیاد قانون دسترسی به اطلاعات، دولت افغانستان مکلف است تا اطلاعات مطالبه شده از سوی شهروندان را به وقت از قبل تعین شده در اختیار مطالبه کننده‌گان قرار دهد.
او با بیان این‌که شهروندان بر مبنای اطلاعات می‌توانند کارکرد نظام را مورد بررسی قرار دهند، اظهار می‌دارد: گزارش‌های پژوهشی برای اصلاح نظام و جامعه می‌تواند خیلی مفید باشد و هرگاه این ژانر خبرنگاری متأثر شده و یا به هر وسیله‌یی آسیب ببیند، فرایند اصلاحات در ادارات دولتی و مبارزه با فساد اداری در کشور به بن‌بست مواجه خواهد شد.