انتخابات سال روان پارلمانی، در صورتی که واقعا برگزار شود، شاید تجربۀ یکی از پرجنجال ترین و بدترین انتخابات‌های پارلمانی کشور باشد. از حالا نشانه‌های یک وضعیت بحرانی برای انتخابات پیش‌ رو را می‌توان در بافت جامعه شاهد بود. دلایل چنین برداشتی به چنین فکتور اساسی برمی‌گردد که تلاش می‌شود در این نوشته برجسته شوند:
۱) کمیسیون به اصطلاح مستقل انتخابات خلاف کمیسیون‌های گذشته از میان ضعیف‌ترین افرادی که به این سمت خود را نامزد کرده بودند، گزینش شده‌اند. به گفتۀ یکی از دوستان که اتفاقا شناخت نزدیک با اعضای کمیسیون انتخابات کشور دارد: اعضای کمیسیون فعلی «بچه» اند. به گفتۀ او معنای این بچه‌بودن در آن نهفته است که اکثریت اعضای آن افراد کم‌سن و سال و به دور از دغدغه‌های انتخاباتی بوده‌اند و به همین دلیل تا هنوز هم با لایحه وظایف خود و این‌که چه‌گونه باید انتخابات را مدیریت کنند، آشنایی ندارند. در چنین وضعیتی کسانی که در رده‌های پایینی کمیسیون کار می‌کنند، به ساده‌گی می‌توانند، دیدگاه‌ها و نظرات خود را به اعضای کمیسیون بقبولانند و یا آن‌ها را در راستای هدف‌های خود همراه سازند. بی‌تجربه‌گی اعضای کمیسیون در تصمیم‌ها و برخی فیصله‌های شان کاملا هویداست. گاهی یک نوع میکانیزم را برای پیش‌برد انتخابات پیشنهاد می‌کنند، و گاهی میکانیزم دیگری را. وقتی برخی احزاب و نهادهای سیاسی کشور بر کارکرد و مکانیزم کاری کمیسیون خرده گرفتند و پیشنهادهای تازه‌یی را به هدف بهبود برگزاری انتخابات ارائه داشتند، اعضای ارشد کمیسیون انتخابات در برابر این حرکت، کاملا بی‌دفاع شدند و تا هنوز نمی‌توانند به قناعت این احزاب موفق شوند. در حالی که یادم هست وقتی در سال ۲۰۱۰ انتخابات پارلمانی برگزار می‌شد و در راس کمیسیون انتخابات فضل احمد معنوی قرار داشت، چقدر به خوبی می‌توانست از تصمیم‌ها و برنامه‌های کمیسیون دفاع کند و به گونۀ عقلانی به پاسخ انتقادها و خرده‌گیری‌های منتقدان بپردازد؛ اما اکثریت اعضای فعلی کمیسیون انتخابات فاقد چنین ویژه‌گی اند و حتا از تصمیم‌های خود برای برگزاری انتخابات با زبان گویا و روشن دفاع کرده نمی‌توانند و حتا آن‌ها به آسانی قادر نیستند که تصمیم‌ها و نوع مکانیزم فعلی برگزاری انتخابات را برای جامعه توضیح دهند. این موضوع باعث می‌شود در مراحل بعدی کار، که انتخابات وارد مراحل اصلی خود می‌شود، کمیسیون با مشکلات بیشتری دست و پنجه نرم کند. البته این کاستی در کمیسیون شکایت‌های انتخاباتی نیز به همین قوت به چشم می‌خورد؛ دیده می‌شود که اعضای این کمیسیون نیز توانایی لازم برای رسیده‌گی به شکایات را ندارند. وقتی بحث بررسی فهرست اولیه نامزدان انتخابات پارلمانی مطرح شد، کمیسیون شکایات قادر نشد که در همان اول راه خوش بدرخشد. این کمیسیون هر چند تعدادی از نامزدان را به دلایل مختلف از فهرست اولیه حذف کرد، اما هنوز بسیاری نام‌هایی که قابل حذف‌شدن اند، در فهرست اولیه به چشم می‌خورد. در همین حال حذف نام‌های نامزدان نیز چندان قناعت‌بخش نبوده است. دیده می‌شود که کمیسیون شکایات به دلیل نارسایی‌های کاری موفق نشده که عمده‌ترین افراد متهم به داشتن گروه‌های غیرمسوول را از فهرست اولیه حذف کنند. گرفتن نام این افراد کار سختی نیست. عمل‌کرد سابق شان در پارلمان چنان مشهود است که همه گمانه‌زنی‌ها در مورد شان را رفع می‌کند. اما کمیسیون انتخابات از کنار این افراد به دلایل نامعلوم به آسانی عبور کرده است. شاید یکی از دلایل حمایت این افراد از سوی قدرت‌مندان حکومتی بوده باشد و شاید هم هراسی که اعضای کمیسیون شکایات از این افراد به دلیل تهدید‌های شان داشته‌اند. یکی از این چهره‌ها که گویا پایگاه محکم زور و زر را نیز با خود دارد بارها در شهر کابل با تفنگ داران‌اش دست به اعمال خلاف قانون زده است، اما حالا هم نام او در فهرست نامزدان انتخابات هم‌چنان می‌درخشد. آیا این برخورد سبب نمی‌شود که مردم فکر کنند کمیسیون شکایات با نامزدان انتخابات برخورد دوگانه و حتا قومی انجام داده است؟
۲) نفود بیش از حد ارگ در کارهای کمیسیون‌های انتخاباتی مشکل دیگری است که می‌تواند باعث ایجاد بحران در انتخابات آینده شود. اعضای کمیسیون‌های انتخاباتی که تقریبا اکثر شان با گزینش رییس حکومت به این موقف‌ها دست یافته اند، چنان زیر فشار و نفوذ ارگ قرار دارند که در ساده‌ترین تصمیم‌های خود نیز مجبور اند، به فرمایش‌های آن گوش فرا دهند. ارگ هرچند مدعی است که در کار انتخابات هیچ دخالتی نخواهد داشت و دیگران را نیز ازچنین اقدامی مانع می‌شود، اما برگزاری نشست‌های اعضای کمیسیون در ارگ که هرازگاهی به دور از چشم رسانه‌ها صورت می‌گیرد این شایبه را تقویت می‌بخشد که ارگ به آسانی از دخالت در امورات کاری کمیسیون‌ها دست بر نمی‌دارد. گزارش‌های تایید ناشده‌یی وجود دارند که ارگ از شماری نامزدان حمایت می‌کند و می‌خواهد که این افراد را به هر شکلی که هست وارد پارلمان آینده سازد.
۳) معامله با رای و تقلب در جریان رای‌دهی و شمارش آرا نیز از دیگر نگرانی‌های است که می‌توانند انتخابات را وارد فاز بحران سازند. همین حالا در کابل و اکثر ولایت‌های کشور رای مردم به خرید و فروش گذاشته شده است و تعدادی از نامزدان که از توانایی‌های مالی بیشتری برخوردار اند با میکانیزم‌های که برای خود ایجاد کرده اند، در حال خرید رای مردم‌اند. در همین حال بخش دیگر این نگرانی مربوط به کارمندان و اعضای ردۀ پایین کمیسیون‌های انتخاباتی می‌شود که آن‌ها نیز در حال برقراری رابطه با یک تعداد از نامزدان قدرت‌مند استند. این یک نگرانی جدی است که هم سلامت انتخابات را خدشه‌دار می‌سازد و هم به اعتماد مردم نسبت به نتایج انتخابات از حالا صدمه وارد می‌کند.
نتیجه:
نتیجۀ چنین مسایل و موانع باعث می‌شود که انتخابات پیش رو از مشروعیت کم‌تری برخوردار شود و پارلمانی به وجود بیاید که به جای نماینده‌گی از آرای مردم در خدمت برنامه‌های شخصی، گروهی و تیمی قرار گیرد.