بخش دوم و پایانی/

حتماً نهادهای دیگری نیز هستند که در عرصۀ ادبیاتِ کودک در افغانستان فعال هستند. شما در کُل وضعیت را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ چقدر کودک و نوجوانِ ما به آنچه نیاز دارند، دسترسی دارند؟ و یا چرا ما در عرصۀ ادبیاتِ کودک کمبود داریم؟ هرچند شمار کاربران انترنت در افغانستان در حال افزایش است اما سرعت و دسترسی به آن هنوز در بسیاری از مناطق کشور یک مسأله است. چه شد که شما انترنت را برای نشر موادی که تولید می‌کنید انتخاب کردید؟
نهادهایی مثلِ ACKU یا مرکز تحقیقات افغانستان در دانشگاه کابل و بنیاد توانا از جانب کشور امریکا مورد حمایت قرار می‌گیرند تا بخشی از بودجۀ خودشان را به تولید کتاب و گسترش ادبیات کودک در افغانستان اختصاص بدهند. انجمن داوطلبان شانتی یا شانتی والونتیر اسوسیشن هم با کمک‌های مردم جاپان در کابل و ننگرها فعالیت دارد. گهواره با هر دو نهاد تماس دارد و کتاب‌های آن‌ها را نیز مورد بررسی قرار داده است. با تأسف باید بگویم که کتاب‌های انجمن داوطلبان شانتی، نه تنها از محتوای خوب و نقاشی‌های کودکانه خالی است، بلکه باعثِ سرافکنده‌گی ماست. آیا ما کتاب‌های کودکانه را برای ارتقای ظرفیت‌ها و سطح آگاهیِ کودکان تولید می‌کنیم یا برای عقب‌رفتِ ذهنی و عقیم ساختنِ تخیل کودک؟ مروری که ما بر این کتاب‌ها داشتیم، تماماً از محتوای عالی بی‌بهره‌اند، نقاشی‌ها در حد افتضاح است و هیج جمله و هیچ پارگرافی خالی از غلط املایی و انشایی دیده نمی‌شود.
خوب، در این‌که خواندنِ کتاب‌های کودکانه در قالب پی‌دی‌اف مخصوصاً برای کودکان افغانستان مناسب نیست، ما هم شکی نداریم. ما در بهترین شهرهای خود انترنت کافی نداریم، چه رسد به قریه‌ها و روستاها. کودکان ما نه کمپیوتر دارند و نه گوشی‌های هوشمند که این کتاب‌ها را بتوانند بخوانند یا بشنوند.
در حقیقت، ما کتاب‌های پی‌دی‌اف را برای آن‌عده از کودکانی طراحی و تهیه کرده‌ایم که در خارج از افغانستان به‌سر می‌برند. یادمان باشد، این‌خطر همیشه وجود دارد که آن‌ها زبان مادریِ خودشان را طی سال‌های آینده به کلی فراموش کنند. ما تولید کتاب‌های پی‌دی‌اف را به این علت در اولویتِ کار خود قرار دادیم که ارزان‌تر تمام می‌شد و ضمناً فرصتی برای تقویت توانایی‌های خودمان را نیز برای‌مان میسر می‌ساخت. در این‌که کتاب‌های گهواره حتماً باید چاپ شوند و نسخه‌های کاغذیِ آن در سراسر افغانستان پخش شوند، ما هیچ تردیدی نداریم و همین حالا هم چند جلد از کتاب‌های‌مان زیر چاپ است.

تا حال با چه مشکلاتی در کارتان مواجه هستید؟ کی‌ها با شما همکار هستند؟ در بخش ترجمۀ کتاب، با مسالۀ کاپی‌رایت برخورد شما چگونه است؟ آیا از لحاظ مالی دچار مشکل نیستید؟
بزرگ‌ترین مشکلِ ما توقعات بالایِ خودمان از تولیدات گهواره است که طبعاً روند تولید کتاب را با کُندی مواجه می‌سازد. همین حالا گهواره ۴۴ عضو دارد که بیشتر این جمع را زنان تشکیل می‌دهند. در این میان در کنار کسانی که قبلاً از ایشان نام بردم، چهره‌هایی مثل استاد منیراحمد، خانم آرزو آریاپور، خانم ندا فرحت، خانم فرشته عابدی، خانم فرشته بیگم، خانم صاعقه، محمد حسن تولقین، سلما شریفی، ایمان رشیدی، آذر نوروزی و دیگران دیده می‌شوند.
مسألۀ حق کاپی‌رایت برای ما با اهمیت است. تا همین حالا، هیچ کتابی را بدون کاپی‌رایت منتشر نکرده‌ایم. البته این مسأله هم یادمان باشد که در افغانستان تا به حال قانون حقِ کاپی‌رایت پاس نشده و هنوز مورد بحث است.
در گهواره همان‌طور که کارها را به‌طور داوطلبانه پیش می‌بریم، مقداری حق‌العضویت هم می‌پردازیم. ضمناً با دریافتِ کمک از جانب هواخواهان گهواره، تا به حال مسایل مالی گهواره را حل کرده‌ایم؛ اما طبعاً این امکانات حداقل امکانات مالی است که گهواره می‌تواند با آن ادامه بدهد.

استقبال مردم از کارِ شما چگونه بوده است؟ من شنیده‌ام که کتاب‌های شما در کودکستان‌ها استفاده می‌شود.
واکنشِ مردم بی‌سابقه و باورنکردنی بود. برای همه‌گی تعجب‌آور بود که چطور در فضای پُر از اضطراب و تشنج امروزی، که مشکلات عمدۀ مردم آن بر سرِ زبان، قوم و مذهب است، جمعی به فکر تولید کتاب برای کودکان‌اند، آن‌هم به سه زبانِ عمدۀ این کشور. همین بود که با تولید اولین کتابِ گهواره توجه رسانه‌ها به این نهاد جلب شد.
از چندین ولایت افغانستان، از کودکستان‌ها و مکتب‌های خصوصی با ما به تماس شدند و برای‌مان گفتند که به کتاب‌های گهواره نیاز دارند. جواب ما برای‌شان این بود که شما می‌توانید کتاب‌های پی‌دی‌اف ما را استفاده کنید و اگر نیاز باشد به هر تعدادی که ضرورت دارید چاپ کنید، تا زمانی که ما خودمان دست به چاپ این کتاب‌ها بزنیم. بنابرین، یقین دارم که همین حالا، در تعدادی از کودکستان‌ها عملاً از این کتاب‌ها استفاده صورت می‌گیرد.

آیا در سایت‌تان کدام کتاب هست که شما از جاپانی آن را ترجمه کرده باشید؟ نویسندۀ آن کیست؟ چرا کتاب جاپانی را انتخاب کردید؟ برخورد نویسندۀ جاپانی با شما چگونه بود وقتی خواستید اجازۀ ترجمۀ اثرشان را را بگیرید؟
همان‌طور که قبلاً نیز خدمت شما اشاره کردم، ما در قسمت حق کاپی‌رایت سخت‌گیر هستیم. بنابرین، با آن‌که چندین کتابِ جاپانی را به زبان‌های فارسی و پشتو ترجمه کرده‌ایم، اما چون نتوانستیم اجازۀ نشر این کتاب‌ها را دریافت کنیم، آن کتاب‌ها را منتشر نساختیم. اما ما کتاب‌هایی را از زبان جاپانی ترجمه کردیم و در جمع کوچکِ ابتدایی با همان ترجمه‌ها شناخته شدیم ولی آن ترجمه‌ها را همه‌گانی نساختیم. این کتاب‌ها مربوط به انتشارات دوشینشا بودند و نویسنده‌ و نقاشِ آن‌ها نیز خانم میوا ناکایا است.
گهواره در حال حاضر مصروفِ چیست؟ کتاب‌های‌تان در داخل افغانستان چاپ می‌شود یا در خارج؟
من فکر می‌کنم که به خاطر ادامۀ کارِ گهواره، نمی‌توانیم تنها به انگیزۀ افرادی که مشغولیت‌هایی غیر از گهواره هم دارند تکیه کنیم. بنابرین، گهواره تمام سعی و تلاِش خودش را دارد که به‌خاطر گسترش کارهایش توجه نهادهای دولتی را به خود جلب کند و از سازمان‌ها و نهادهای خیریۀ بین‌المللی هم کمک و همکاری دریافت کند.
همین لحظه هم کتاب‌های گهواره علاوه بر این‌که به شکل پی‌دی‌اف به‌طور رایگان قابل دریافت است، به کمک نشر نبشت، چاپ کاغذیِ آن‌ها هم در تمام کشورها قابل دسترس است.
انتظار خودتان از کار گهواره چیست؟
انتظار داریم که طی سال‌های آینده در مرکز تمام ولایت‌های افغانستان کتاب‌خانه‌های دایمی داشته باشیم و کتاب‌خانه‌های سیارِ ما در تمام روستاها در رفت‌وآمد باشند. توقع داریم که بتوانیم مسابقات کتاب‌خوانی را برای کودکان دایر کنیم و بالاخره آرزو داریم که چند سال بعد، شهرک گهواره را در شهر کابل افتتاح کنیم و محیط متفاوت و سالمی را برای کودکان و خانواده‌ها راه بیـندازیم.

شما یک فیلمِ کوتاه از پسرتان وحید نیز ساخته‌اید، در مورد آن به ما بگویید.
می‌شود ادعا کنم که فیلم «وحید کوچک، ساموراییِ تازه‌وارد» هم جزوی از برنامه‌های گهواره بوده است. این فیلم، تنهاییِ یک کودک را در کشوری بیگانه به نمایش گذاشته. وحید کوچک حتا نمی‌داند که در دنیا زبان‌های زیادی وجود دارد و از این‌که دیگران حرف‌هایش را نمی‌فهمند تعجب می‌کند. به مرورِ زمان تنهایی را با تمامِ وجودش احساس می‌کند و تمامِ احساساتِ خود را با بیننده‌گان در میان می‌گذارد. راویِ فیلم شخصِ وحید است و او با زبانِ کودکانۀ خود برخی از تفاوت‌هایی را که میانِ مردمِ افغانستان و جاپان می‌بیند، برای بیننده‌گان بازگو می‌کند. این فیلم از ابتدا تا انتها با موبایل فیلم‌برداری و صداگذاری شده است.