۳۹ سال پیش در چنین شب‌ها و روزهایی، واحدهای ارتشِ چهلمِ شوروی سابق در بسیاری از ولایت‌های افغانستان مستقر شده بودند و در انتظارِ حمله به مراکز تجمعِ مخالفان مسلحِ دولت کمونیستی کابل به‌سر می‌بردند. از همان ابتـدا این پرسش مطرح بود که چه عواملی باعثِ تصمیم رهبران شوروی مبنی بر اشغال افغانستان شده است؟ برخی تا کنون برای پاسخ به این سوال به نتیجۀ قطعی نرسیده‌اند اما برخی دیگر، رسیدن شوروی به آب‌های گرم، تلاش شوروی برای انحراف توجه امریکا از کوبا و سایر متحدانِ کمونیستش در امریکای مرکزی و جنوبی، سعی شوروی برای پایان دادن به اختلافات داخلیِ «حزب دموکراتیک خلق افغانستان»، تقویت دولت کابل و جلوگیری از افتادنِ این دولت به دامان امریکا را از عوامل اصلیِ تصمیم رهبران شوروی برای حمله به افغانستان عنوان کرده‌اند. در این میان، آن‌چه در گذشته کمتر مورد توجه قرار گرفته بود، نقش امریکا برای تحریکِ شوروی در حمله به افغانستان بود. این دیدگاه در گذشته طرف‌دارانِ کمتری داشت، اما به مرور زمان که مستنداتی از نقش امریکا برای تحریک و البته ترغیبِ شوروی در حمله به افغانستان منتشر شد، جایگاهی بین کارشناسان باز کرد و به‌تدریج مورد توجه قرار گرفت. اکنون این نظریه از چنان اهمیتی برخوردار شده که می‌تواند علت اصلیِ حملۀ شوروی به افغانستان بوده باشد. این دیدگاه، عمدتاً متکی به اسناد و شواهد نهادهای امنیتی و اطلاعاتی امریکایی است. این اسناد به‌تدریج پس از فروپاشی شوروی، در رسانه‌های امریکایی مطرح گردید که بخشی از آن، از طبقه‌بندی محرمانه نیز خارج و رسماً توسط وزارت خارجۀ امریکا و سازمانِ سیا منتشر شده است.
در همین راستا، روزنامۀ «واشنگتن‌پست» دوشنبه ۱۷ جدی برابر با هفتم جنوری، گزارشی را بر اساس اسناد سازمان سیا و وزارت خارجۀ امریکا منتشر کرد که نشان می‌دهد امریکا کمک به اخوانی‌ها و مجاهدین را ماه‌ها پیش از حملۀ شوروی به افغانستان آغاز کرده بود. طبق منبع، سازمان سیا با میانجی‌گری «برژینسکی» مشاور امنیت ملی امریکا در ۲۸ فبروری ۱۹۷۹، از «جیمی کارتر» رییس‌جمهور سابقِ امریکا خواست که برنامۀ توزیع سلاح به مخالفان مسلحِ دولت کابل را امضا کند. هرچند کارتر در نخست محتاطانه با این موضوع برخورد کرد، اما سرانجام در سومِ جولای همین سال، برنامۀ توزیع سلاح به مخالفان مسلحِ دولت کابل را امضا کرد که از همان ابتدا، بخش بیشترِ این کمک‌ها به سوی «گلبدین حکمتیار» روانه شد. بر اساس منبع، کارتر در نخستین اقدام، مبلغ ۶۹۵ هزار دالر به مجاهدین افغانستان کمک کرد که شامل پول نقد و سایر کالاهای مورد نیاز مجاهدین بود.
این اصل گزارش واشنگتن‌پست بود که بر اساس اسناد سازمان اطلاعات مرکزی امریکا و همچنان کاخ سفید و وزارت خارجۀ این کشور تهیه شده است. اگر ما زمان آغاز توزیع سلاح توسط امریکا به مجاهدین را جولای ۱۹۷۹ بدانیم، این تاریخ شش‌ماه جلوتر از اشغال افغانستان توسط ارتش سرخ در ۲۷ دسمبر ۱۹۷۹ است. یعنی پیش از این‌که شوروی تصمیم بگیرد افغانستان را اشغال کند، امریکا جنگ در حیاط‌خلوت و قلمرو شوروی را آغاز کرده بود. در همین زمان که مجوز توزیع سلاح توسط کارتر به مجاهدین صادر شد، رسانه‌های دولتی افغانستان در سرطان ۱۳۵۸، از کشف سلاح‌های غربی در افغانستان خبر دادند. این سلاح‌ها از نوع مسلسلِ اتوماتیک انگلیسی «L2A3» و «L2A1» بودند که دولت افغانستان ادعا داشت امریکا در اختیار شورشیان قرار داده است. این موضوع چنان جدی بود که وزارت خارجۀ امریکا در تاریخ ۲۶ جون ۱۹۷۹ برابر با پنجم سرطان ۱۳۵۸، با ارسال نامۀ محرمانه به سفارت امریکا در کابل، از دیپلمات‌های امریکا خواست که تبلیغات دولت افغانستان را خنثا کنند. نسخه‌یی از این نامه که توسط «وارن کریستوفر» جانشین وزیر امور خارجۀ امریکا امضا شده، به سفارت امریکا در تهران نیز فرستاده شده است. هم‌زمان با این، «کا.جی.بی» سرویس اطلاعات شوروی نیز اطلاع حاصل کرد که امریکا عملاً به حمایت مخالفانِ مسلح دولت افغانستان اقدام کرده است. این سازمان در قدم اول، از رسانه‌های روسی خواست که موضوع حمایتِ امریکا از شورشیانِ افغانستان را علنی کنند. خبرگزاری «تاس» روسیه، در تاریخ ۲۷ جون ۱۹۷۹ طی مطلبی به قلم «یوری کورنیلف» تحت عنوان «افغانستان در دفاع از انقلاب» نوشت که دیپلمات‌های امریکایی در کابل، مستقیماً با شورشیان ارتباط برقرار کرده و علیه دولت کابل به جنگ تبلیغاتی دست زده‌اند. در آن زمان این ادعا، سروصدای زیادی به‌پا کرد تا جایی که وزارت خارجۀ امریکا مجبور شد طی مکتوبِ محرمانه‌یی در تاریخ سوم جولای ۱۹۷۹ برابر با ۱۲ سرطان ۱۳۵۸ از کاردار سفارت امریکا در کابل بخواهد که با سفیر شوروی در کابل دیدار کند و به او بگوید که چنین چیزی واقعیت ندارد. این مکتوب نیز که به امضای کریستوفر رسیده، نسخه‌یی از آن به سفارت امریکا در تهران ارسال شده بود. این نامه در ۱۳ عقرب ۱۳۵۸ به دست انقلابیونِ ایرانی افتاد و کمی بعد منتشر شد. جالب است که در نوشتۀ روز دوشنبۀ واشنگتن‌پست نیز به صراحت گفته شده است که سازمان سیا، شش‌ماه پیش از حملۀ شوروی به افغانستان، به نفع مخالفان دولتِ کابل تبلیغات را آغاز کرده بود. از طرف دیگر، در آن زمان وزارت خارجۀ امریکا از سفارت این کشور در مسکو نیز خواسته بود که با مقاماتِ شوروی در این‌باره گفت‌وگو کند. رای‌زنِ سیاسی سفارت امریکا در مسکو در تاریخ پنجم جولای ۱۹۷۹ با «ویکتوراف ایزاکف» معاون رییس بخش امریکای وزارت خارجۀ شوروی دیدار کرد و از او خواست که رسانه‌های روسی را از انتشار اخبار دروغین و کذب در برابر امریکا بازدارد؛ زیرا امریکا از شورشیان افغانستان حمایت نمی‌کند. اما حقیقت این بود که رای‌زن سیاسی سفارت امریکا در مسکو دروغ می‌گفت، زیرا در آن‌زمان کمک‌های امریکا به مخالفان مسلح دولت افغانستان آغاز شده بود.
یک سند دیگر نشان می‌دهد که عناصری از مجاهدین افغانستان، هشت ماه پیش از اشغال افغانستان توسط شوروی، با امریکایی‌ها رابطه استوار ‌کرده بودند. این سند در تاریخ ۱۴ می ۱۹۷۹ برابر با ۲۴ ثور ۱۳۵۸ از سفارت امریکا در اسلام‌آباد به وزارت خارجۀ امریکا ارسال شده است. متن سند در جلد پنجم «اسناد لانۀ جاسوسی امریکا» در بخش دوم از قسمتِ «افغانستان آغاز بحران» صفحۀ ۲۶۴ درج است. در این سند به‌صراحت گفته شده است که نمایندۀ مجاهدین روز ۲۳ اپریل ۱۹۷۹ همراه با سید احمد گیلانی به سفارت امریکا در اسلام‌آباد مراجعه کردند. جالب است که این دو نفر، قطعاتی از یک جنگندۀ «میگ۲۱» را نیز با خود به سفارت امریکا آورده بودند و در اختیار مأمورانِ امریکایی قرار دادند. آن‌ها مدعی بودند که این قطعات از جنگندۀ دولت افغانستان است که در اپریل[۱۹۷۹] توسط مجاهدین در منطقۀ «زدران» ولایت پکتیا سرنگون شده است. نمایندۀ مجاهدین، پس از ارایۀ گزارش کامل، شماری عکس و تصاویر جنگ افغانستان را نیز در اختیار مأمورانِ امریکایی گذاشت. در چنین وضعیتی بود که کرملین تصمیم گرفت در شش جدی ۱۳۵۸ از زمین و هوا افغانستان را اشغال کند و فاجعۀ انسانی را شکل دهد؛ همان اقدامی که امریکا ماه‌ها پیش انتظارش را می‌کشید.