همایشی تحت عنوان «سیمنار بین‌المللی علمی- تحقیقی سید جمال‌الدین افغان علمبردار آزادی و تجدد» به تاریخ ۱۷ و ۱۸ حمل در کابل و به تاریخ ۲۰ حمل در ولایت کنر برگزار گردید. قرار بر این بود تا افتتاحیه و روز اول این همایش در ارگ برگزار شود، اما نسبت ضعف مدیریتی وزارت اطلاعات و فرهنگ و کمیتۀ برگزاری، به اصطلاح در دقیقه نود تصمیم عوض شد و روز اول در قصر ملکه باغ، روز دوم در کانتیننتال و روز سوم در زادگاه سید جمال‌الدین برگزار شد. جای شک نیست که سید جمال‌الدین افغانی یکی از افتخارات این سرزمین بوده و برای ارج‌گزاری به مبارزات آزادی‌خواهانه و اندیشه‌های اصلاحی وی باید همایش‌های بزرگ که در خور شخصیت و اندیشه‌اش باشد برگزار شود واکاوی آثار شخصیت‌ها و بازخوانی اندیشه‌های دانشمندان و شخصیت‌های معتبر علمی از صلاحیت‌های نهادهای علمی، پژوهش‌گران و متخصصان امور می‌باشد و در چنین وضعیت نتایج همایش نیز می‌تواند منبعی برای تحقیقات بیشتر قرار گیرد. متاسفانه آنچه در کشور ما تحت نام‌های بالا بلندی همچون همایش بین‌المللی علمی-تحقیقی برگزار می‌شود همه افتضاح بوده و تا اکنون اثر و یا دست‌آوردی از آنها دیده نمی‌شود. می‌خواهم در این مورد اشاراتی به همایش سید افغانی داشته باشم.

کلیات همایش
آنچه به‌نام همایش علمی تحقیقی برگزار شد بسیار مضحک بود، عملاً نتایج همایش نشان داد که از ابتدا کمیسیون تشکیل شده دچار نقص بوده است، کمیسیون برگزاری نتوانسته بود عنوان، نشان و طرح معقول همایش، محل مناسب، مقالات معتبر، مهمانان قابل دعوت همایش علمی و نتیجه ملموس را برای همایش پش‌بینی و یا در نظر گیرد. در مراسم افتتاحیه سخنرانی وزیر اطلاعات و فرهنگ کاملاً غیر علمی، به دور از موضوع، پراکنده و واهی بود، حرف‌های احساساتی و نامنسجم خانم حسینه صافی، سرپرست وزارت اطلاعات و فرهنگ در حد سویه دانش‌آموزان مکتب بود، بهتر بود پیش از سخنرانی راجع به موضوع مطالعه کوتاه می‌داشتند و یا مشاورین شان متن بیانیه را برای‌شان ترتیب می‌کردند. به تعقیب آن سخنان سفیر کشور مصر طولانی بود و ترجمه آن نیز به طولانی‌تر شدن آن افزود. اینکه مراسم افتتاحیه در باغ بابر بود کار نیک شد، در تمام کشورها نشست‌های علمی، پژوهشگران و دانشمندان مستقل از نهادهای سیاست و حکومت استند، در دوران حکومت وحدت ملی ما گواه برگزاری چندین همایش علمی در ارگ استیم که به نظر بنده خلاف اصول اکادمیک است، در ارگ ریاست حکومت وحدت ملی فضای سیاست و قدرت حاکم است نه فضای علمی و نه برای دانشمندان لازم است که اندیشۀ شان را در فضای اختناق و محدود برای چند تن ارایه کنند. این که آقای غنی برای خود مصروفیت پیدا می‌کند و می‌خواهد نشان دهد که ۱۶ ساعت کار کند، نباید اهل خبره و نهادهای علمی را گروگان بگیرد. چه لازم است برای یک سیمنار علمی سه صد و پنجاه نفر دعوت شوند؟

گزینش و ارایه مقالات
مقالاتی که در دو روز همایش در کابل ارایه شدند هیچ کدام مطابق معیارهای علمی و پژوهشی نبودند، مقالات عمدتاً زنده‌گی‌نامه بودند و یاهم سفرنامه، تنها مقاله آقای فضل‌الرحمن فاضل و علی‌شاه از کشور هند، پژوهشی و تازه بودند. سایر مقالات همانند گذشته تکراری، کلی‌گویی و خلاف عنوان همایش ارسال شده بودند و چنین ظرفیت علمی را اعضای کمیسیون برگزاری نداشتند که مقالات جدید، علمی و تحقیقی را مطابق عنوان همایش با در نظرداشت محتوا و زمان‌بندی گزینش می‌کردند؛ متأسفانه هیچ مقاله‌یی به موضوع تجددگرایی و آزادی‌خواهی سید افغانی نپرداختند. برای خوانش هر مقاله ۱۵ دقیقه در نظر گرفته شده بود که بسیار زمان مناسب بود، اما بیشتر مقالات تا ۴۵ دقیقه هم زمان گیر شدند همانند مقالۀ آقای «محقق جهانی»-مشاور وزارت معارف- که با کف زدن‌های پیهم اشتراک‌کننده‌گان مجبور به پایان دادن مقاله‌اش شد و یک مهمان مصری که بیشتر در بارۀ روابط مصر و افغانستان صحبت کرد، نمی‌دانم چه معیاری را برای دعوت مهمانان خارجی در نظر گرفته بودند. خوب بود تا از کشورهای ترکیه و ایران نیز مهمان دعوت می‌کردند. مرحلۀ پرسش و پاسخ هیچ برگزار نشد، نه حرفی جدید برای پرسش بود و نه مخاطبین کاوشگر.

چاپ آثار و نمایش‌های هنری
یکی از وظایف کمیسیون برگزاری، چاپ آثار سید افغانی بود که متأسفانه کیفیت چاپ عروه الوثقی به زبان عربی و همچنان ترجمۀ پشتو آن بسیار پایین است و یک رساله دیگر سیدافغانی «نیچریه» که ترجمه مولوی محمد یونس خالص می‌باشد نیز چاپ گردیده است. در قسمتی از سیمنار، ریاست افغان فیلم، باز هم زنده‌گی سید افغانی را به نمایش گذاشت، فیلم هیچ‌گونه خلاقیت هنری و محتوای علمی نداشت. زنده‌گی‌نامه بود و چند تا عکس سید و تصاویر افغانستان دنبال هم چیده شده بودند، از گرافیگ و جلوه‌های هنری و جذاب هیچ خبری نبود.
همچنان تیاتر را که ممثلان تیاتر ملی اجرا کردند، زنده‌گی‌نامه بود، تنها جذابیت و نوآوری، تمثیل زنده و لباس آنها بود، بهتر بود یکی از بیانیه‌ها و یا هم مباحثات او را تمثیل می‌کردند.

پذیرایی
هیچ فردی برای پذیرایی و تنظیم مهمانان موظف نشده بود، تنها خانم بابکرخیل مسول ریاست فرهنگ مردم، همه کارۀ سیمنار بود. هنگام پخش سرود ملی، سفیر مصر و دو مهمان رسمی دیگر داخل سالون شدند که متأسفانه برای هیچ کدام آنها از پیش چوکی برای نشستن در نظر گرفته نشده بود. متن آجندای محفل در اختیار مهمانان قرار نگرفت، شمار زیادی از مهمانان کارمندان وزارت اطلاعات و فرهنگ بودند که مسوولان آمریت‌های فرهنگ ولایات را نیز شامل اند. شماری از مهمانان ولایتی از محل اقامت‌شان در مهمانخانه‌های کابل راضی به نظر نمی‌رسیدند. سیستم صدا که از جادۀ شوربازار به کرایه گرفته شده بود برای این نشست رسمی مناسب نبود؛ در حالی که وزارت امکانات بهتر را در اختیار دارد. در قسمت دوم روز اول برنامه، از ساعت یک‌ونیم تا ۴ عصر خدمت کاران هوتل که حدود ۵ نفر بودند بیشتر از ۱۰ بار داخل میزهای که در مقابل اشتراک کننده‌گان قرار داشت رفت‌وآمد کردند در حالی که ظرف کلان در دست شان بود، با لباس‌های نا مناسب و با بی‌نظمی تمام با داخل شدن بین میزها هر بار تنها چیزی را روی میز می‌گذاشتند، تمرکز همه را برهم زدند و به سخنرانان توجه صورت نگرفت. همزمان با آن، صدا و بی‌نظمی حاضران دهلیز مزاحمت جدی ایجاد کرده بود.
این که نتیجۀ سیمنار چگونه شد و چه می‌شود معلوم نیست، چنین سیمنارهایی را وزارت محترم همیشه برگزار کرده و صرف از مصرف بودجه دست‌آورد دیگری ندارد. حالا که یک روز دیگر برنامه در ولایت کنر چگونه برگزار شده است من اطلاعی ندارم، ولی می‌خواهم به مسوولان وزارت اطلاعات و فرهنگ بگویم که لطف کرده از مصرف این هزینه‌های بی مورد به نام‌های چاپ آثار، هزینه ترانسپورت، حق‌الزحمۀ مقالات، پذیرایی و عصریه خودداری کنید، وقت تان را هدر ندهید و از این بیشتر رسوایی نکنید. یک کمیسیون علمی با صلاحیت با چند نهاد علمی دیگر به گونۀ مشترک ایجاد کرده، موضوع همایش‌ها را مشخص کنید. زیرا ایجاب می‌کند چنین برنامه‌ها با اشتراک استادان دانشگاه‌ها، محققان، نهادهای علمی و اکادمیک، نهادهای تحقیقی و مطالعاتی، دانشجویان و اهل خبره برگزار شود. در ترکیب هیأت داوران به مهمانان خارجی نیز سهم داده شود، مقالات توسط کمیسیون از نگاه کمی و کیفی بررسی شود.
برای پذیرش ده تا مقاله فراخوان بدهید و پنجاه نفر مهمان ویژه، اهل دانش و مطالعه را دعوت کنید نه سیاهی لشکر را. در نهایت، مقالات را به عنوان یک مجموعه به شکل کتاب چاپ و در اختیار علاقه‌مندان قرار دهید، نتیجۀ نهایی کارآمدتر خواهد بود.