گزارشگر:حــامد علمی - ۲۸ ثور ۱۳۹۸
بخش دوم/
اکثریت دانشمندان بر هدفِ مصاحبه تأکید دارند و به این باورند که مصاحبه مکالمه است که در آن پرسش و پاسخ انجام میشود. مکالمه میتواند موضوع واحد یا متعدد داشته باشد، اما در مصاحبه موضوع واحد و هدف معین و مشخص است. برای مکالمه، رسانه و مخاطب وجود ندارد؛ درحالیکه در مصاحبه برعکس است. و یا گفتهاند مصاحبه تبادل هدفمند نظریات، پاسخ دادن به سؤالات و ارتباط بین دو یا چند نفر است و همچنان افزودهاند که مصاحبه عبارت از گفتوشنودی با هدف است.
بعضی از پیشگامانِ رشتۀ ژورنالیزم بر بُعد هنریِ مصاحبه تأکید دارند و انجام مصاحبه را هنر میشمارند و به این باورند که مصاحبه عبارت است از هنرِ پرسیدنِ پرسشهای درست و به دقت گوش دادن به آنچه که مــصاحبهشونده میگــوید و هــمچنین چــیزهایی که مصاحبهشونده نمیگوید و مختصراً بیان میدارند که مصاحبه هنر است. نکتۀ قابل تعمق در این تعریف عبارت از چــیزهای ناگفته است؛ یعنی زمانی که مصاحبه صورت میگیرد، مصاحبهشونده در برابر عدهیی از پرسشها سکوت معنادار مینماید یا از پاسخ خودداری میکند و به همین ترتیب هنگام مصاحبه حرکاتی از مصاحبهشونده سر میزند که خود بیانگر حالات درونی و فشارها یا احساساتیست که بر وی وارد میشود.
فصل دوم
تاریخچۀ مصاحبه
در پسمنظر گفتیم که مصاحبه از آغاز پیدایش بنیآدم موجود بود و تا یومالقیامه دوام میداشته باشد. اما در اینجا منظور ما از تاریخچۀ مصاحبه، همان مصاحبه در مسلک ژورنالیزم است.
دانشمندان بر تاریخ آغاز مصاحبه اختلاف نظر دارند، اما به این باورند که با ورود تبلیغات به رسانهها، مصاحبه نیز به رسانههای چاپی راه پیدا نمود و بهصورت عموم میتوان اذعان کرد که مصاحبۀ ژورنالیستی توام با انکشاف پدیدههای ژورنالیسم به میان آمده و مورد کاربرد قرار گرفته است. همین که یک نویسنده یا روزنامهنگار مطلبی را از یک شخص میپرسد و ماحصول آن را در نوشتۀ خود به کار میبرد، همین خود نوعی مصاحبه است. تعدادی از نویسندهگان خاصی مصاحبه را ابداع کرده و مصاحبۀ خود را با آدمهای خیالی انجام میدهند و به نشر میرسانند. تعدادی از نویسندهگان مطالبی را بنا بر ارزشمندی دینی و مذهبی به گونۀ مصاحبه به شکل سمبولیک تحریر کرده و به نشر سپردهاند. (آهنگ ۳ و ۴)
نخستین مصاحبۀ خبری در سطح جهانی به تاریخ ۱۶ اپـریــل ۱۸۳۶ در روزنامه نیویارک هرالد به چاپ رسیده است. این رسانه از بنیانگذاران روزنامهنگاری جدید میباشد. در نتیجۀ کار و فعالیت کارمندان این اخبار، تیراژ آن در سال ۱۸۳۹ به سیوسه هزار نسخه رسید.
در مطبوعات جهان دربارۀ به وجود آمدن اولین مصاحبه اختلافنظر وجود دارد، ولی همه به این امر اتفاق نظر دارند که نخستین مصاحبه در اواسط دهۀ ۱۹۳۰ به چاپ رسیده است. در حدود یکصدسال تفاوت و اختلاف به ملاحظه میرسد. شاید این تفاوت درست باشد، ولی در هر حال حداقل تاریخی برای ظهور مصاحبۀ ژورنالستی ارایه میدارند. (بدیعی و قندی،۱۸۳)
طوری که ذکر گردید، گونۀ مصاحبه از ایالات متحدۀ امریکا به اروپا سرایت کرد و در دهۀ ۱۸۵۰ میلادی در اروپا رایج گردید. در دهه ۱۸۶۰ بیشتر رواج یافت و در دهۀ ۱۹۳۰ کاملاً مروج بود. یعنی در قسمت نشر اولین مصاحبه اختلافنظرهایی وجود دارد، اما گمان اکثریت بر این است که مصاحبه در نیمۀ اول قرن نوزدهم در رسانههای چاپی به مشاهده رسیده است اما به یقین که در دهۀ شصت قرن نوزدهم در رسانهها به کثرت دیده شده و در دهۀ سی قرن بیستم هیچ رسانه را نمیتوان سراغ کرد که در آن از گونۀ مصاحبه کار نگرفته باشد.
تا جایی که تحقیقات نشان داده، کتاب «مصاحبه با تاریخسازان» از جملۀ اولین کتابهاییست که از مجموع مصاحبهها تدوین یافته و ژورنالیست ایتالیایی به نام اوریانا فلاچی آن را ترتیب نموده که تا امروز یکی از پُرفــروشترین و مشهـورترین کتابهای مصاحبه میباشد. فلاچی که در دهۀ شصت و هفتاد میلادی در اروپا میزیست، برای انجام مصاحبهها که بیشتر مصاحبههای سیاسی است، به گوشههای مختلف این کرۀ خاکی سفر نمود و با مشکلات فراوان دستوپنجه نرم کرد که در مقدمۀ مصاحبههایش این تلاشها را ذکر نموده است. او در مــقدمۀ کــتابـش آورده است که تاریــخ امروز مثل گذشتههای دور نیست. چون تاریخ امروز لحظه به لحظه یادداشت میشـود و هــر اتـفاقی که روی مـیدهد، در هـمان لحظه به تاریخ میپیوندد. از حوادث امروز میتوان عکس برداشت، فلم گرفت و میتوان گفتهها را ضبط کرد. امروز میتوان با افرادی که مسوولیت جهانی دارند، مصاحبه نمود و گفتههای آنها را در همان لحظه ضبط کرد و در همان زمان انتشار در روزنامهها، رادیو و تلویزیون هستند، چیزهایی هستند عینی، قابل کنترول و بررسی. به همین دلیل است که من روزنامهنگاری را دوست دارم و باز همین دلیل است که از روزنامهنگاری میترسم. کدام شغل به شما اجازه میدهد که تمام حوادث را درست در همان لحظه که اتفاق افتاده یادداشت کنید و یا بهطورمستقیم دربارۀ حوادث و اتفاقها داوری نمایید؟ روزنامهنگاری کار بـس دشــوار و وظــیفۀ بس سنگینی است. اگر اتفاقاً شما شغل روزنامهنگاری داشته باشید، متوجه خواهید شد که این کار چقدر دلهرهآور و نگرانکننده است. همیشه سراپا گوش هستید تا گفتهها را به دقت بشنوید و همیشه تمام افکارتان متوجه گفتههای دیگران است. یک روزنامهنگار مانند جانور کوچکی است که در لابهلای چوبهای تاریخ مخفی شده و در پی فرصتیست که گفتنیها را بشنود، دیدنیها را به دقت ببیند و آنچه را که نوشتنی است، با کمال درستی و صداقت بنویسد. (فلاچی، ۱۳)
مصاحبههای ارویانا فلاچی درج شده در کتاب مصاحبه با تاریخسازان را یکی از بهترین نمونههای مصاحبه در ژورنالیزم نوشتاری میتوان شمرد. به همین ترتیب، برنامۀ تلویزیونی به نام مصاحبههای مایک والیس یکی از قدیمیترین برنامههای تلویزیونی است که مجری آن با سیاسیون، هنرمندان، کارشناسان و دانشمندن مصاحبه مینمود که این برنامه در سالهای ۱۹۵۷ الی۱۹۶۰ از تلویزیون امریکا پخش میشد(Schudson, 24 Feb 2018).
مصاحبه بخشی از روزنامهنگاری مُدرن را تشکیل داده که محتوای رسانههای جهان را عمیقاً متحول کرده است. تا قبل از آن، محصول روزنامهنگاری چیزی کسلکننده بود که تنها میتوانست مورد علاقۀ اقلیتی روشنفکر باشد. درحالیکه ورود مصاحبه به رسانهها، آنها را به وسیلهیی زنده برای اطلاعرسانی و سرگرمی میلیونها انسان تبدیل کرد. در طی قرن بیستم و تحولاتی که در روزنامهنگاری به وقوع پیوست، مصاحبه نقش پُراهمیتتری یافت. (محسنیان راد، ۵۵)
Comments are closed.