آیین مصاحبه

گزارشگر:حــامد علمی - ۲۸ ثور ۱۳۹۸

بخش دوم/

mandegarاکثریت دانشمندان بر هدفِ مصاحبه تأکید دارند و به این باورند که مصاحبه مکالمه است که در آن پرسش و پاسخ انجام می‎شود. مکالمه می‏تواند موضوع واحد یا متعدد داشته باشد، اما در مصاحبه موضوع واحد و هدف معین و مشخص است. برای مکالمه، رسانه و مخاطب وجود ندارد؛ درحالی‌که در مصاحبه برعکس است. و یا گفته‎اند مصاحبه تبادل هدف‎مند نظریات، پاسخ دادن به سؤالات و ارتباط بین دو یا چند نفر است و همچنان افزوده‎اند که مصاحبه عبارت از گفت‎وشنودی با هدف است.
بعضی از پیشگامانِ رشتۀ ژورنالیزم بر بُعد هنریِ مصاحبه تأکید دارند و انجام مصاحبه را هنر می‎شمارند و به این باورند که مصاحبه عبارت ‎است از هنرِ پرسیدنِ پرسش‌های درست و به دقت گوش‌ دادن به‌ آنچه‌ که مــصاحبه‌شونده می‌گــوید و هــمچنین چــیزهایی که مصاحبه‌شونده نمی‌گوید و مختصراً بیان می‎دارند که مصاحبه هنر است. نکتۀ قابل تعمق در این تعریف عبارت از چــیز‎های ناگفته است؛ یعنی زمانی که مصاحبه صورت می‎گیرد، مصاحبه‎شونده در برابر عده‎یی از پرسش‎ها سکوت معنادار می‎نماید یا از پاسخ خودداری می‎کند و به همین ترتیب هنگام مصاحبه حرکاتی از مصاحبه‌شونده سر می‎زند که خود بیان‎گر حالات درونی و فشارها یا احساساتی‌ست که بر وی وارد می‎شود.

فصل دوم
تاریخچۀ مصاحبه
در پس‎منظر گفتیم که مصاحبه از آغاز پیدایش بنی‎آدم موجود بود و تا یوم‌القیامه دوام می‎داشته باشد. اما در این‎جا منظور ما از تاریخچۀ مصاحبه، همان مصاحبه در مسلک ژورنالیزم است.
دانشمندان بر تاریخ آغاز مصاحبه اختلاف نظر دارند، اما به این باورند که با ورود تبلیغات به رسانه‎ها، مصاحبه نیز به رسانه‎های چاپی راه پیدا نمود و به‌صورت عموم می‏توان اذعان کرد که مصاحبۀ ژورنالیستی توام با انکشاف پدیده‎های ژورنالیسم به میان آمده و مورد کاربرد قرار گرفته است. همین که یک نویسنده یا روزنامه‎نگار مطلبی را از یک شخص می‎پرسد و ماحصول آن را در نوشتۀ خود به کار می‎برد،‌ همین خود نوعی مصاحبه است. تعدادی از نویسنده‎گان خاصی مصاحبه را ابداع کرده و مصاحبۀ خود را با آدم‎های خیالی انجام می‎دهند و به نشر می‎رسانند. تعدادی از نویسنده‎گان مطالبی را بنا بر ارزشمندی دینی و مذهبی به گونۀ مصاحبه به شکل سمبولیک تحریر کرده و به نشر سپرده‎اند. (آهنگ ۳ و ۴)
نخستین مصاحبۀ خبری در سطح جهانی به تاریخ ۱۶ اپـریــل ۱۸۳۶ در روزنامه نیویارک هرالد به چاپ رسیده است. این رسانه از بنیان‎گذاران روزنامه‎نگاری جدید می‎باشد. در نتیجۀ کار و فعالیت کارمندان این اخبار، تیراژ آن در سال ۱۸۳۹ به سی‌‌وسه هزار نسخه رسید.
در مطبوعات جهان دربارۀ به وجود آمدن اولین مصاحبه اختلاف‌نظر وجود دارد، ولی همه به این امر اتفاق نظر دارند که نخستین مصاحبه در اواسط دهۀ ۱۹۳۰ به چاپ رسیده است. در حدود یک‌صدسال تفاوت و اختلاف به ملاحظه می‎رسد. شاید این تفاوت درست باشد، ولی در هر حال حداقل تاریخی برای ظهور مصاحبۀ ژورنالستی ارایه می‎دارند. (بدیعی و قندی،۱۸۳)
طوری‎ که ذکر گردید، گونۀ مصاحبه از ایالات متحدۀ امریکا به اروپا سرایت کرد و در دهۀ ۱۸۵۰ میلادی در اروپا رایج گردید. در دهه ۱۸۶۰ بیش‌تر رواج یافت و در دهۀ ۱۹۳۰ کاملاً مروج بود. یعنی در قسمت نشر اولین مصاحبه اختلاف‌نظر‎هایی وجود دارد، اما گمان اکثریت بر این است که مصاحبه در نیمۀ اول قرن نوزدهم در رسانه‎های چاپی به مشاهده رسیده است اما به یقین که در دهۀ شصت قرن نوزدهم در رسانه‎ها به کثرت دیده شده و در دهۀ سی قرن بیستم هیچ رسانه را نمی‏توان سراغ کرد که در آن از گونۀ مصاحبه کار نگرفته باشد.
تا جایی که تحقیقات نشان داده، کتاب «مصاحبه با تاریخ‌سازان» از جملۀ اولین کتاب‎هایی‌ست که از مجموع مصاحبه‎ها تدوین یافته و ژورنالیست ایتالیایی به نام اوریانا فلاچی آن را ترتیب نموده که تا امروز یکی از پُرفــروش‌ترین و مشهـورترین کتاب‎های مصاحبه می‎باشد. فلاچی که در دهۀ شصت و هفتاد میلادی در اروپا می‎زیست، برای انجام مصاحبه‎ها که بیشتر مصاحبه‎های سیاسی است، به گوشه‎های مختلف این کرۀ خاکی سفر نمود و با مشکلات فراوان دست‌وپنجه نرم کرد که در مقدمۀ مصاحبه‎هایش این تلاش‎ها را ذکر نموده است. او در مــقدمۀ کــتابـش آورده ‌است که تاریــخ امروز مثل گذشته‎های دور نیست. چون تاریخ امروز لحظه به لحظه یادداشت می‎شـود و هــر اتـفاقی که روی مـی‎دهد، در هـمان لحظه به تاریخ می‌پیوندد. از حوادث امروز می‏توان عکس برداشت، فلم گرفت و می‏توان گفته‌ها را ضبط کرد. امروز می‏توان با افرادی که مسوولیت جهانی دارند، مصاحبه نمود و گفته‎های آن‎ها را در همان لحظه ضبط کرد و در همان زمان انتشار در روزنامه‎ها، ‌رادیو و تلویزیون هستند، چیزهایی هستند عینی، قابل کنترول و بررسی. به همین دلیل است که من روزنامه‎نگاری را دوست دارم و باز همین دلیل است که از روزنامه‎نگاری می‎ترسم. کدام شغل به شما اجازه می‎دهد که تمام حوادث را درست در همان لحظه که اتفاق افتاده یادداشت کنید و یا به‌طورمستقیم دربارۀ حوادث و اتفاق‌ها داوری نمایید؟ روزنامه‎نگاری کار بـس دشــوار و وظــیفۀ بس سنگینی است. اگر اتفاقاً شما شغل روزنامه‎نگاری داشته باشید، ‌متوجه خواهید شد که این کار چقدر دلهره‌آور و نگران‎کننده است. همیشه سراپا گوش هستید تا گفته‌ها را به دقت بشنوید و همیشه تمام افکارتان متوجه گفته‎های دیگران است. یک روزنامه‎نگار مانند جانور کوچکی است که در لابه‌لای چوب‎های تاریخ مخفی شده و در پی فرصتی‌ست که گفتنی‌ها را بشنود، ‌دیدنی‌ها را به دقت ببیند و آنچه را که نوشتنی است، با کمال درستی و صداقت بنویسد. (فلاچی، ۱۳)
مصاحبه‎های ارویانا فلاچی درج شده در کتاب مصاحبه با تاریخ‌سازان را یکی از بهترین نمونه‎های مصاحبه در ژورنالیزم نوشتاری می‏توان شمرد. به همین ترتیب، برنامۀ تلویزیونی به نام مصاحبه‎های مایک والیس یکی از قدیمی‌ترین برنامه‌های تلویزیونی است که مجری آن با سیاسیون، هنرمندان، کارشناسان و دانشمندن مصاحبه می‎نمود که این برنامه در سال‎های ۱۹۵۷‌ الی‌۱۹۶۰ از تلویزیون امریکا پخش می‎شد(Schudson, 24 Feb 2018).
مصاحبه بخشی از روزنامه‎نگاری مُدرن را تشکیل داده که محتوای رسانه‎های جهان را عمیقاً متحول کرده است. تا قبل از آن، محصول روزنامه‎نگاری چیزی کسل‌کننده بود که تنها می‏توانست مورد علاقۀ اقلیتی روشن‌فکر باشد. درحالی‌که ورود مصاحبه به رسانه‎ها، آن‌ها را به وسیله‌یی زنده برای اطلاع‌رسانی و سرگرمی میلیون‌ها انسان تبدیل کرد. در طی قرن بیستم و تحولاتی که در روزنامه‎نگاری‌ به وقوع پیوست، مصاحبه نقش پُراهمیت‌تری یافت. (محسنیان راد، ۵۵)

اشتراک گذاري با دوستان :

Comments are closed.