ارتباطات سیاسی یکی از عوامل اصلی تأثیرگذار روی روابط آگاهانه و نظام‌مند میان سیاست‌مداران، احزاب سیاسی، دولت‌ها و کشورها می‌باشد و روی شرایط حاکم در کشورها و نظم جهانی نیز نقش اساسی دارد. عنصر و عامل اصلی پروسۀ برقراری ارتباطات سیاسی در میان سیاست‌مداران، جریان‌های سیاسی و کشورها نیز پیام‌های سیاسی می‌باشد. پیام‌های سیاسی به‌ مثابۀ عناصر جدی و تأثیرگذار بر روابط سیاسی میان افراد، نهادها و کشورها و همچنین به ‌مثابۀ شرح‌دهندۀ واقعیت‌های مربوط به‌رابطه‌ها و مراودات سیاسی در میان سیاست‌مداران، جریان‌های سیاسی و ملت‌ها و کشورها، از اهمیتِ خاصی برخوردارند. پیام‌های سیاسی معمولاً به‌واسطۀ مراکز مهم و افراد خبره و آگاه تهیه گردیده و با درنظرداشت نورم‌ها و پرنسیپ‌های معیاری و پذیرفته شدۀ سیاسی به ‌طرف یا طرف‌های مورد نظر ارسال می‌شوند. گاهی هم، پیام‌های سیاسی از طریق رسانه‌های همه‌گانی نشر گردیده و ضمن در جریان قرار دادن توده‌های مردمی از مبحث و مفاهیم شامل در پیام‌های سیاسی، به‌‎ گونۀ غیرمستقیم به ‌مخاطب‌های واقعی و مورد نظر گوشزد می‌شود. در هر حال، رعایت اخلاق و نورم‌های معیاری سیاسی و در نظر گرفتن نورم‌های ارتباطی در پروسۀ انتقال پیام‌های سیاسی حتمی و مهم پنداشته می‌شوند.
در پروسۀ انتقال‌دهی پیام‌های سیاسی باید فرد، افراد و نهادهای زیربط که برای این مأموریت و رسانیدن پیام‌ها مؤظف می‌شوند، با دقت تمام و با امانت‌داری این کار را انجام دهند. کسانی‌که به انتقال‌ پیام‌های سیاسی مؤظف‌اند، باید با دقت متوجه باشند که میان پیام‌های سیاسی، کلمات و واژه‌هایی که حامل مفاهیم متعلق به ‌پیام‌های سیاسی‌اند و میان پیام‌ها، کلمات و جمله‌های شخصی خویش فرق قایل شوند و به‌ هیچ‌وجه مفاهیم متعلق به‌ پیام سیاسی و مسایل و مفاهیم ذهنی و شخصی خویش را مدغم نسازند؛ مگر این‌که برای شرح بیشتر پیام‎ها و یا هم سهل‌سازی پروسۀ انتقال پیام‌ها و فراهم‌سازی زمینه‌های تأثیرگذاری بر طرف مقابل، از یک سلسله واژه‌ها و کلمه‌های معیاری و مهارت‌های فردی استفاده شود. در هر حال، ارایه‌کننده‌گان پیام‌ها باید قسمی پیام‌های سیاسی و گفته‌های ذهنی خود را ارایه دهند که در هر حالت و تحت هر شرایط قابل تفکیک باشند؛ چون گاهی آمیزش ناموجه‌ پیام‌های جدی سیاسی و مفاهیم و معلومات ذهنی انتقال‌دهنده‌گان پیام‌ها باعث ایجاد سوءتفاهمات جدی می‌شود.
همچنان، شناختن مخاطب و نحوۀ شکل‌دهی و انتقال پیام‌های سیاسی نیز از جمله فکتور‌های مهمی‌اند که هم بر نحوۀ برقراری ارتباطات سیاسی و هم بر حد ارزش‌مندی و وجهۀ شخصیتی مرجع (حکمی/ حقیقی) ارسال‌کنندۀ پیام‌ها تأثیر جدی می‌گذارند. افراد، نهادها و ممالکی که به ‌فرستادن پیام‌های سیاسی و یا هم همه‌گانی ساختن پیام‌ها و موقف‌های سیاسی خود با استفاده از وسایل همه‌گانی مبادرت می‌ورزند، در هر حالت باید حد ضرورت و حد معقول بودن فرستادن پیام، پیامدهای احتمالی (مفاد و اضرار) و همچنان نحوۀ پاسخ‌دهی به‌ عکس‌العمل‌های احتمالی آن‌ را مورد ارزیابی قرار داده و در یک آگاهی کامل به‌ فرستادن پیام به‌‎ گونۀ مستقیم و یا هم غیرمستقیم اقدام نمایند. نباید چهره‌های سیاسی و نهادهای متفاوت هرچه را برای هرکس و هر گونه‌یی که دل‌شان خواست، از معبر سیاست و از طریق ارتباطات سیاسی بیرون دهند. باید پیام‌های خویش را بر مبنای ضرورت و مصلحت، با دقت و جدیتِ تمام و بر مبنای نورم‌های پذیرفته شدۀ سیاسی ارایه نمایند و در هر حالت، به ‌گفته‌ها و پیام‌های خویش آماده‌گی پاسخ‌گویی را داشته باشند.
در پروسۀ ردوبدل نمودن پیام‌های سیاسی، نحوۀ پاسخ‌دهی به‌ پیام‌های مستقیم و غیرمستقیم سیاسی نیز خیلی مهم‌‌اند که باید با دقت و مهارت کامل به ‌آن پرداخته شود. اشخاص و نهادهایی که مسوولیت پاسخ‌دهی به ‌پیام‌های سیاسی را دارند، برای درک محتوای پیام، برای درک اهداف طرف پیام‌دهنده و همچنان برای درک مفاد و اضرار احتمالی نحوۀ پاسخ‌دهی به ‌پیام‌ها باید از ظرفیت و توانایی کامل برخوردار باشند. پاسخ‌ها باید به ‌‎گونۀ معیاری و منطقی، دور از دخالت احساسات و عواطف شخصی و بر مبنای نورم‌های پذیرفته شدۀ سیاسی ارایه شوند. از سویی هم، تهیه و منتقل‌سازی پیام‌های مناسب سیاسی و برقراری ارتباطات سیاسی سالم و مثمر مستلزم یک سلسله مهارت‌ها و ظرفیت‌های حرفه‌یی و کاربردی می‌باشند. در پهلوی نحوۀ تهیه و انتقال پیام‌های سیاسی به ‌گونۀ درست و مسوولانه، نحوۀ برقراری ارتباطات سیاسی نیز مهم است. یعنی باید متوجه بود که برقراری ارتباطاتِ موفقانه و مثمر سیاسی مشابه‌ به ‌یک کوه یخ شناور در داخل اقیانوس است که فقط یک بخش آن قابل دید است و متباقی همه در زیر آب بوده و به ‌‎گونۀ مستقیم قابل دید نمی‌باشد؛ یعنی پروسۀ برقراری ارتباطات سیاسی مثمر و موفقانه‌ زمینه‌ها، مولفه‌ها و شرایط متعددی دارد که باعث می‌شوند تا انسان‌ها بتوانند ارتباطات سالم برقرار کنند. دیگران فقط متوجه همان حالت برقراری ارتباطات و پیامدهای آن می‌شوند، نه فکتورهای متعددِ کمک‌کننده برای برقراری ارتباطات. فکتورها و مهارت‌هایی چون مهارت‌های ارتباطی، مهارت‌های زبانی، تجارب کافی پیرامون برقراری ارتباطات با دیگران، بلدیت با قواعد و نورم‌های دیپلوماتیک، خبره‌گی، شناخت ماحول و مخاطب، دانستن هدف و درک شرایط لازم برای برقراری ارتباطات، همۀ فکتورها و عناصری‌اند که برای برقراری ارتباطات سیاسی موفق نیازند و انسان‌های موفق در عرصۀ تأمین ارتباطات از اکثر این مزایا برخوردار می‌باشند.
برای برقرار نمودن ارتباطات سیاسی موفقانه در عرصه‌های متفاوت، چند مهارت به‌‎ گونۀ مشترک برای همه نیازند. عمده‌ترین موضوع برای تأمین ارتباطات موفقانه، شناختِ خود، شناخت مخاطب (طرف مقابل) و شناخت محیط است. شناخت خود شامل دانستن حد ظرفیت، موقف و موقعیت کاری، دانستن هدف و نیت و نحوۀ مساعد بودن وقت برای برقراری ارتباطات است. شناخت مخاطب هم در بر گیرندۀ شناخت از ظرفیت و توانایی‌های فردی و شخصیتی، موقف و موقعیت کاری، پس‌زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی و هدف احتمالی وی برای برقراری ارتباطات می‌باشد. شناخت محیط در بر گیرندۀ شناخت موقعیت جغرافیایی، آدرس و اهمیت مکانی محیط، ساختارهای اجتماعی و فرهنگی محیط و حساسیت‌های لازم متعلق به‌ آن محیط می‌باشد.
یک انسان باید بداند که چرا، چه وقت و در کجا و با چه کسی ارتباطات، به‌خصوص ارتباطاتِ سیاسی برقرار می‌کند. بعد از دانستن مسایل یاد شده، نخستین مهارتی که در ارتباطات سیاسی نقش بازی می‌کند، نحوۀ آغاز ارتباطات و نحوۀ رفتار با مخاطب است. شخص باید تصمیم بگیرد و یک شیوۀ خاص آغازگری برای برقراری ارتباطات را دارا باشد. باید بداند که ارتباطات را با یک تبسم یا کدام حرکت بدنی مثل دست بلند کردن یا سر تکان دادن آغاز می‌کند یا با استفاده از زبان گفتاری مانند سلام دادن، خوش‌آمدید گفتن و… و یا هم به ‌‎گونۀ مختلط هم با زبان و هم با حرکت بدنی؛ ولی به‌‎ گونۀ هماهنگ و متوازن.
همچنان برقرارکنندۀ ارتباطات سیاسی باید بداند که با طرف دیگر شامل در پروسۀ ارتباطات برخورد عادی و معیاری داشته باشد، زیاد گرم و دوستانه باشد و یا هم کمی سرد و جدی تماس برقرار کند. البته این‌که از این سه نوع رفتار در پروسۀ برقراری ارتباطات کدامِ آن خوب است و کدامش بد، بسته‌گی به نحوۀ برقراری، ماهیت ارتباطات و ماهیت طرفِ شامل در پروسۀ ارتباطات دارد. گرچه از دیگران پذیرایی کردن با دل‌گرمی و خوشی یک عمل مثبت است، اما در پروسۀ ارتباطات سیاسی این سه گزینه نه از یکدیگر خوب اند و نه هم بد، در صورتی که با درک نحوه، شرایط و مکان استفادۀ آن‌ها هر کدام مورد استفاده قرار گیرند. چون در شرایط متفاوت استفاده از هر نوعِ آن ضرورت می‌شود.
به‌‎ گونۀ مثال، شما گزینه‌هایی چون یک پیاله چای شیرین، یک گیلاس جوس سرد، یک گیلاس آب و یک پیاله قهوۀ تلخ را برای پیشکش‌ کردن به ‌دیگران با خود دارید. اگر بپرسید که کدامش خوب است و کدامش بد، پاسخ این است که تمام این گزینه‌ها ارزش مساوی دارند در صورتی‌که در وقتِ مناسب و برای شخص مناسب و به‌‎ گونۀ مناسب پیش‌کش شوند. وقتی کسی به‌ نوشیدن قهوۀ تلخ عادت دارد ولی شما اصرار کنید که جوس سرد را بنوشد، این‌جا گزینه بی‌مورد می‌شود. و یا هم کسی زیاد تشنه است و آب می‌خواهد و شما چون فکر می‌کنید که چای شیرین بهتر است، به‌ او چای تعارف کنید؛ کاری را کرده‎اید که زیاد به‌مورد و مؤجه نیست. در پروسۀ برقراری ارتباطات سیاسی نیز باید با دقت متوجه‌ گزینه‌های لازم، خواست و حدِ ارزش‌مندی طرف مقابل و شرایط برقراری ارتباطات باشیم تا گزینۀ مناسب را در وقتِ مناسب برای شخص مناسب مورد استفاده قرار دهیم و نتیجۀ مناسب به‌دست آوریم. البته هنگام برقراری ارتباطات سیاسی در میان دیپلومات‌های متعلق به کشورهای متفاوت، نحوۀ برخورد دیپلومات‌ها با یکدیگر و نحوۀ احوال‌پرسی و حد دوستانه یا غیردوستانه بودن پروسۀ ارتباطات در میان آن‌ها به نحوۀ روابط موجود در میان کشورهایی تعلق دارد که آن‌ها از آن کشورها نماینده‌گی می‌کنند؛ چون دیپلومات‌ها مکلف به رعایت نورم‌ها و دیدگاه‌های رسمی و سیاسی کشور و دولتِ خوداند و به آن کشور و دولت کار می‌کنند. اگر کشورها با هم روابط دوستانه و نیک داشتند، برخورد دیپلومات‌ها نیز در حد برابر با نورم‌ها و پروتوکول‌های دیپلوماتیک می‌تواند دوستانه و صمیمی باشد. برعکس اگر کشورها روابط نیک نداشتند و روابط پُرتشنج داشتند، دیپلومات‌ها در حد برابر با معیارهای دیپلوماتیک در مقابل هم سرد می‌باشند؛ مگر این‌که در موقعیتی قرار داشته باشند که فکر کنند رفتار مثبت و خوبِ آن‌ها در مقابل یکدیگر بر روابط دوجانبۀ کشورهای مربوطه‌شان تأثیر مثبت دارد؛ در این حالت باید برای بهبود روابط دیپلوماتیک تلاش کنند، چون همیشه تماس و تفاهم بهتر از نزاع و تشنج است.
—
* دکترای ارتباطات و فناوری بشری از دانشگاه پهنگ مالیزیا/ استاد دانشگاه البیرونی