بخش یازدهـم/

گفته‎اند که مصاحبه جنگِ گلادیاتورها نیست، بلکه پرسشی‌ست که مخاطبان می‎خواهند پاسخِ آن را داشته باشند. بنابراین با اشخاصی که جنبۀ فرهنگی دارند، خوش‌طبعی باید شود تا مصاحبه از شیوۀ خشک و خسته‎کُنِ آن بیرون آید، خصوصاً در مصاحبه‎های غیرخبری و ذوقی این شیوه موثریتِ خود را دارد.
مصاحبه‎کنندۀ مسلکی همیشه آلۀ ضبط صوت و در صورتِ امکان کمره با خود می‎داشته باشد؛ چون حوادث غیرمترقبه اتفاق می‎افتد و بعضاً یک عکس یا تصویر، ده‎ها مصاحبه را جواب‌گو می‎باشد و لحظه‎ها مانند باد می‎آیند و در لابه‌لای حوادثِ روزگار و برگ‌های تاریخ ناپدید می‎شوند.
مصاحبه‎کنندۀ مسلکی و با اعتبار، گفته‎هــای غــیرقابلِ نـشر یا اف د ریکارد را منتشر نمی‎سازد. گفته‎های آف د ریکارد به صحبت‎هایی اطلاق می‎شود که مصاحبه‎شونده آن را برای معلوماتِ مصاحبه‎کننده بیان می‎کند اما از او می‎خواهد تا از ذکر منبعش خودداری کند و این مصاحبه‎کنندۀ خوب از گفته‎ها استفاده نموده ولی از ذکر نام منبع خودداری می‎کند و بــه ایــن ترتیــب بر اعــتبارِ خــود و حیــثیتِ مصاحبه‎شونده می‎افزاید.
بالاخره یک مصاحبه‎کنندۀ خوب کسی است که پرهیزگار و پابند به اصول خبرنگاری ‎باشد، مسلک ژورنالیستی را از دل و جان دوست بدارد و به هیچ قیمتی با آن معامله نکند. به مسلکِ مقدسش احترام می‌گذارد و در مقابل زر و زور تسلیم نمی‎شود، بلکه قدر خود و مسلکِ خویش را حفظ می‎کند و الگویی از تقوا و راستی،‌ صداقت و شجاعت، پاک‌نفسی و عزت می‎باشد.

ضعف‎های مصاحبه‎کننده
همان‌طــور که در بــالا ذکــر کــردیم، یک مصاحبه‎کنندۀ خوب ویژه‏گی‎های منحصر به فرد می‎داشته باشد و در صورت داشتن صفاتِ فوق می‏تواند یک ژورنالیست موفق باشد. ولی پاره‌یی از عملکردها و خواص است که اگر یک مصاحبه‎کننده آن را پیشه سازد و آن عادت‌ها را ترک نکند، نقاط ضعفِ او شمرده می‎شوند.
ضعف بزرگِ یک مصاحبه‎کننده عبارت از عدم تسلط بر موضوعِ مورد بحث یا مصاحبه است؛ طوری‎ که نام‌برده با موضوع ناآشنا و پرسش‎های چرت‌وپرت را مطرح می‎سازد، به مشکل می‏تواند هدفِ خویش را از لابه‌لای پاسخ‎ها خصوصاً جواب‌های تخنیکی و اکادمیک دریافت کند. بنابراین آماده‎گی و تسلط بر موضوع، الفبای یک مصاحبه‎کننده باید باشد.
اگر مصاحبه‎کننده بر موضوع تسلط نداشته باشد، هدف را گم کرده و مصاحبه را نمی‏تواند مسیر بخشد. در پـایــان یک مصاحـبه، او متوجه می‎شود که هیچ به دست نیاورده و یا جواب‌های قناعت‌بخش بـرای مخاطبان رسانه‌اش دریافت نکرده است.
ضعف دیگرِ مصاحبه‎کننده عبارت از به بیراهه بردنِ موضوع اصلی است؛ مصاحبه‎کننده یک پرسش را مطرح می‎سازد اما پرسش‎های بعدی طوری مطرح می‎گردد که ربطی به هدف ندارد. شاید پرسش‎ها تسلسل منطقی داشته باشد و یا از لابه‌لای پاسخ‎ها تهیه شده باشد، اما هدف اصلی و موضوع را دنبال نمی‎کند.
عدۀ زیادی از مصاحبه‎کننده‎گان از مصاحبه‎شونده شناخت قبلی ندارند و با طرح سوالاتی که بسته‌گی به وظیفه و موقفِ مصاحبه‎شونده ندارد، مصاحبه را به هدف رسانیده نمی‏توانند.
همان طوری‎که یک مصاحبه‎کننده عزت نفس و اعتماد خودی دارد؛ برعکس اگر احساس حقارت و خودکم‌بینی داشته باشد، یکی از ضعف‎های او محسوب می‎شود. بنابراین در یک مصاحبه باید مصاحبه‎گر با اعتماد به نفس و تسلط بر موضوع حضور یابد.
مصاحبه‎کننده شخصی شجاع و دلیر است. جُبن یکی از ضعف‎های او به شمار می‎رود، به همین ترتیب هر قدر مصاحبه‎کننده بر موضوع تسلط داشته باشد و در راه آموختن مسلکش سعی به خرچ دهد، به
همان اندازه پخته‌تر شده و از ضعف کم‌تجربه‎گی‌اش کاسته می‎شود.
مصاحبه‎کننده‌یی که در کارش خلاقیت نداشته باشد، ضعیف به نظر می‎رسد. بنابراین با استفاده از تجربه و تکنالوژی به ابتکارات جدید بایــد دســت زد؛ به همیــن تـرتیــب ضــعف شخصیتی برای یک مصاحبه‎کننده دست‌وپا گیر می‎باشد و هـــیچ‎گاه نمـی‏تواند به حالـت مطلوبش برسد.
مصاحبه‎کنندۀ ضعیف درک ســریــع از گفتارها ندارد و هنگام مصاحبه نمی‏تواند به عمق موضوعات مطرح شده یا پاسخ به سوالات بپردازد. علاوتاً هوش و ذکاوتِ ضعیف نیز یکی از ضعف‎های مصاحبه‎کننده به شمار می‎آید.
ژورنالیست واقعی کسی است که به مسلکش عشق می‎ورزد و این مسلک برایش مقدس است. یکی از نکات ضعفِ ژورنالیستان و مصاحبه‎کننده‎گان بی‌علاقه‌گی به حرفه‎اش می‎باشد که تا آخر عمر دست‌وپایش را بسته نگه می‎دارد و از تیوری‎های نو و یافته‎های جدید استفادۀ موثر نمی‏تواند.
مصاحبه‎کنندۀ خوب در پرسش سوالات دقت به خرچ می‎دهد و هر نوع گنـگ پرسـیدن چه از لحـاظ محتـوا و یا صدا یک ضعف به شمار می‎آید.
بسیاری را عـادت بر این اسـت که مراعات وقت را نمی‎کننــد و یا فطرتاً معطل‌کار و دیررس می‎باشند که اگر یک مصاحبه‎کننده و در کُل یک ژورنالیست این عادت را با خود دارد، یکی از ضعف‎های او می‎باشد. بنابراین مصاحبه‎کننده باید سر وقت حتا چند دقیقه قبل از مصاحبه و وقتِ موعود در محل حاضر باشد. حاضر شدن زودهنگام به مصاحبه‎کننده مجال می‎دهد تا جوِ حاکم بر محل و فضای اطراف محلِ مصاحبه را در ذهن ترسیم نماید و اگر به رسانۀ چاپی می‎نویسد، از محیط تصویری بهتر ارایه بدارد. علاوتاً به تصویر کشیدن اتاق مصاحبه یـا دفتر کاری شخص مصاحبه‎شونده برای مخاطبان جالب می‎باشد.
مصاحبه‎کننده در استعمال کلمات و جملات مناسب ماهر باید باشد و اگر او نتواند یا نخواهد جملات مناسب را استعمال نماید، یکی از کمبودی‎های وی محسوب می‎شود.
عده‌یی از مصاحبه‎کننده‎گان را سراغ داریم که به پرسیدن سوالات کم‌اهمیت، کهنه و تکــراری مــی‎پــردازند که این خــود یکــی از نارسایی‎های یک مصاحبه‎کنندۀ خوب حساب می‎شود.
مصاحبه‎کننده باید مسوولیت‎های خویش در قبال وسایل و امکانات خبرنگاری اعم از کمره، آلۀ ضبط صوت و سایر وسایل تخنیکی را ادا نماید. اگر این مسوولیت‌ها فراموش ‎شود و یا در استعمال آن کوتاه ‎آید، مصاحبه‎کننده‌یی ضعیف است.
مصاحبه‎کنـــنده‎گانی را سراغ داریم کـــه در وقــت انجام مصاحبه حرکات غــیرمــتناسب انــجام می‎دهــند و به نــحوی حـواس‌ مصاحبه‎شونده را پرت و پریشان می‎سازند. این گونه حرکات چشم،‌ دست و سایر اعضای بدن، مصاحبه‎شونده را مضطرب ساخته و او تمرکز ذهنی‎اش را از دست می‎دهد و بعضاً چنان وانمود می‎سازد که به بیرون از اتاق مصاحبه یا دفتر کار نگاه دارند که یک عمل نادرستِ مصاحبه‎کننده می‎باشد.
مصاحبه‎کننده قاضی یا مستنطق نیست. وقتی او یک پرسش را مطرح می‎سازد و مصاحبه‎شونده طفره می‎رود، بار دیگر بپرسد. اما اگر برای بار دوم و سوم از ارایۀ پاسخ خودداری کرد، قضاوت را به مخاطبان باید گذاشت، نه این‌که به اصطلاح عامیانه دو پا را در یک موزه کرد و سوال را باربار تکرار نمود.
تسلسل منطقی را از دست دادن، یکی از ضعف‎های مصاحبه‎کننده به شمار می‎رود. بنابراین در هر حالت به جز حالات استثنایی که مصاحبه‎شونده هیجانی یا در انجماد فکری گرفتار می‎شود، تسلسل باید حفظ شود.
تلفظ نادرستِ نام اشخاص خصوصاً مصاحبه‎شونده، یکی از ضعف‎هایی است که در رسانه‎های تصویری و صوتی مشاهده می‎شود و مصاحبه‎کننده‎گان بی‌تجربه، قبل از انجام مصاحبه به‌درستی از نام و وظیفۀ مصاحبه‎شونده خود را آگاه نمی‎سازند.