بخش چهاردهـم/

ضعف‎های مصاحبه‎شونده
مصاحبه‎شونده‎گان مانند مصاحبه‎کننده‎گان ضعف‎هایی دارند که برای یک رسانه و تهیه‎کننده‎گانِ برنامه‎ها مشکلاتی را به بار می‎آورند. یکی از این ضعف‎ها که تقریباً همۀ رسانه‎ها و مسوولین با آن دست به گریبان اند، عبارت از عدم تمایل به اشتراک در مصاحبه می‎باشد. خصوصاً بعضی کارشناسان در یک موضوع فقط یک یا دو نفر می‎باشند اما هر دو به مصاحبه تمایل نمی‎داشته و معلوماتِ دست‌داشتۀشان را با رسانه‎ها شریک نمی‎سازند. یا هم عده‌یی از این کارشناسان یا مسوولین امور و شاهدانِ عینی وعده‌خلاف‎اند و سرِ وقتِ معین برای مصاحبه حاضر نمی‎شوند.
مصاحبه‎شونده‎گانی را سراغ داریم که در یک موضوع صاحب‌نظر می‎باشند اما آماده‎گی لازم را برای انجام یک مصاحبه نمی‎داشته باشند، خصوصاً اگر نشر مصاحبه‎ها مستقیم باشد و یا با تمام دانایی و تجربه‌یی که در کارشان دارند، ضعف درک از پرسش می‎داشته باشند و به‌خوبی مفهوم سوالات را درک نمی‎کنند.
عده‌یی از مصاحبه‎شونده‎گان صاحب‌نام به مشکلِ عدم اعتماد طرف متقابل مواجه‌اند. دردآورتر این‌که آن‎ها مصاحبه‎کننده را نیز مغرض خیال نموده و او را نمایندۀ یک سازمان یا جریانِ مخالف تلقی می‎کنند. به همین ترتیب مصاحبه‎شونده‎گانی را سراغ داریم که به‌خاطر حفظ امنیت شغلی‌شان به مصاحبه‎کننده روی خوش نشان نداده و از ارایۀ پرسش‎ها طفره می‎روند.
عده‌یی از این مصاحبه‎شونده‎گان وابسته‎گی حزبی و گروهی دارند و به‌خاطر حفظ منافع گروهی یا فردی اعم از سیاسی یا غیرسیاسی‌شان از بیان حقایق خودداری می‎نمایند.
یکی دیگر از ضعف‎هایِ یک مصاحبه‎شونده تعصب است که جلو بیان حقایقِ او را می‎گیرد. همچنان مبالغه و اغراق در دید گاه‎هایِ او نیز یکی از ضعف‎ها به شمار می‎آید که نام‌برده خودآگاه یا غیرعمدی ارقام و احصاییه‎هایی را بیان می‎کند که دور از واقعیت بوده و از اهمیت یک مصاحبه به‌شدت می‌کاهد یا به نقل قول‌ها و احصاییه‎های کاذب و جعلی اتکا می‎کند.
مصاحبه‎شوندۀ خوب از نظرِ مصاحبه‎کننده اشخاصی‌اند که به حاضرین در بحث و یــا مخاطـبان در کُل احـترام دارند، اگرچه این اشخاص مخالف نظریات و سیاست‎های‌شان اند، اما با احترام با آن‎ها برخورد نموده و در جریان بحث پُرحرفی نمی‎کنند و نـوبـت دیگـران را مراعات می‎نمایند.
بسیاری از دانشمندان با وجود اندوخته‎های فراوان و داشتن تجربه، در بیان مطلب مشکل دارند و یا از ارایۀ پاسخِ مرتبط به موضوع ابا می‌ورزند که ایـن‌هـم یکـی از ضعــف‎های مـصاحبه‎شونده به شمار می‎رود و یا هم در پاسخ‌های‌شان زبان بسیار مغلق و تخنیکی را به کار می‎برند که نه‌تنــها برای مخاطبان مـشکل ایـجاد می‎کنند، بلکه مصاحبه‎کننده نـیز از درک پاسخ‎ها محروم می‌ماند.
به همین ترتیب عده‌یی از مصاحبه‎شونده‎گان صدای ناهنجار و ناموزون دارند که بـرای مخاطبان رسانه‎های صـوتی خــوش‌آیند نمی‎باشد.

موضوع
موضوع را در انگلیسی سبجکت و در فرانسوی سوژه می‎گویند که اصطلاح فرانسوی آن بیش‌تر عمومیت دارد. سوژه یا موضــوع، یکــی دیگــر از ارکان مــصاحبه است که صحبت‎های مصاحبه‎کننده و مصاحبه‎شونده در محور آن می‌چرخد.
موضوع مصاحبه به مانند خبر جنبه‎های مختلف دارد؛ طوری ‎که مصاحبه روی حادثه‌یی صورت می‎گیرد که اتفاق افتاده و ارزش خبری دارد و مصاحبه‎کننده برای کسب معلومات خبر از نهاد یا اجزایی که منبع خبر محسوب می‎شوند، جزییات را می‎پرسد و به مصاحبه متوسل می‎شود. و یا شایعه‌یی است همه‎گانی‌شده و مصاحبه‎کننده برای آگاهی مخاطبان با مقامات و یا مراجع مربوطه مصاحبه می‎نماید و یا موضوع اطلاعات تکمیلی در موردی که قبلاً عنوان شده یا اتفاق افتاده است، می‎باشد.
گزارش کاری هیأت‌ها، ادارات و سفر‎های مقامات نیز موضوع می‎باشند که مصاحبه‎کننده با توسل به مصاحبه، مخاطبان را از معلومات تازه و دست‌اول باخبر می‎سازد و یا یافته‎های هیأت حقیقت‌یاب، یک موضوع مهم برای بیان حقایق از راه مصاحبه می‎باشد.
کارنامه‌ها و دست‎آوردهای شخصی نیز یک موضوعِ خوب برای یک مصاحبه است که شناخت آنان برای مخاطب مفید می‎باشد. این کارنامه‌ها می‏توانند اثر بکر هنرمندان، کتاب یا اثر تحقیقی نویسنده‎گان، دسـت‎آوردهــای ورزشــی ورزش‎کاران یــا تــیم‎هــای ورزشی و موفقیت‎های چشم‌گیر دانشمندان، مخترعین، محصلین و کارشناسان باشند که هــرکدام مــوضوع مهم و جالب برای مخاطبان محسوب می‎شود.
هرگاه یک دکتور به تداوی یک مرض صعب‌العلاج مبادرت ورزد، یا یک ساینس‌دان مخترع یک ماشین محیرالعقول گردد و یا کاشفی یکی از ناشناخته‎هایِ طبیعت را کشف کند، هرکدام موضوعی جالب برای مصاحبه است.
گفتار سیاسیون و مسوولین امور که مرتبط با اوضاع روز باشد، یک موضوع برای مصاحبه به شمار می‎رود و مصاحبه‎کننده‎گان را وا می‎دارد که برای دریافت جزییات بیش‌تر با کارشناسان یا بازیگران کلیدی صحبت نمایند و دانستن نظرات و طرح‌ها، واکنش‎ها و عکس‎العمل‎ها، ملاقات‎ها و سفرها، تحلیل کارشناسان و نظریات آن‎ها برای مخاطبان جالب می‎نماید.
طوری ‎که ذکر گردید؛ حادثات و اتفاقات، گفت‎وگوها و معاهدات، موضع‎گیری‌ها و طرح‎ها و سفرها و ملاقات‎ها همه موضوعاتِ مهم برای مصاحبه‎کننده به شمار می‎آیند، اما تمام این موضوعات زمانی قابل نشر اند که با خط نشراتی یا پالیسی رسانه هم‌خوانی داشته باشند. پالیسی نشراتی توسط صاحب‌امتیاز یا مسوول عمومی تعیین می‎گردد و مصاحبه‎کننده مجبور است در راستای همان پالیسی رفتار نماید و خط نشراتی رسانه را جداً مراعات نماید. به‌طور مثال، مصاحبه‎کننده در رسانه‌یی کار می‎کند که خط نشراتی آن ورزشی است یا رسانه‌یی است که کاملاً به ورزش اختصاص دارد. در این نوع رسانه مصاحبۀ یک مخترع یا کارشناس مسایل سیاسی قابل نشر نمی‎باشد یا برعکس، مصاحبه با عضو تیم ملی فوتبال برای یک رسانه که کاملاً سیاسی است، قابل نشر نیست.

هدف
پیش از طرح پرسش، هدف اساسی باید بررسی گردد تا مصاحبه به همان هدفی که مخاطبین انتظار دارند مسیر داده شود. هدف عبارت از دایره‌یی است که مصاحبه‎کننده می‎خواهد تمام جوانب حرف‎ها و صحبت‎ها را در داخل آن جمع و به مخاطبان ارایه دارد.
مصاحبه‎کننده و یا تهیه‎کننده باید از خود بپرسد که: آیا مصاحبه کمبودی گزارش یا خبر را رفع می‎کند؟ چگونه نوشتار را شکل یا تغییر شکل می‎دهد؟ و مصاحبه به کدام شیوه نشر شود تا تمام سوالاتی را که به ذهن مخاطبان خطور کرده، جواب‌گو باشد؟. به همین ترتیب تهیه‎کننده از خود می‎پرسد که: مصاحبه در کدام قسمت برنامه باید آید؟ آیا مصاحبه داخل یک گزارش نشر شود و یا مستلزم برنامۀ جداگانه است؟ آیا مصاحبه تقویت‎کنندۀ خبر است یا تحلیل و عکس‎العمل می‎باشد؟. تهیه‎کننده هم‎چنان در نظر می‎داشته باشد که تمام مصاحبه نشر شود یا یک قسمت از مصاحبه به خاطر تنوع استفاده شود؟
به هر صورت، هدف مصاحبه همان نقطۀ مرکزی‌یی است که تمام حرف‎ها و تحلیل‌ها در جهت تقویت آن به کار می‎رود و مصاحبه‎کنندۀ ماهر و مصاحبه‎شوندۀ توانا به آن متوجه بوده و مسیر مصاحبه را به آن نقطه می‎کشاند.
گفته‎اند که مهم‎ترین هدف عـبارت از ارایۀ معلومات بـرای مـخاطبان است و این معــلومات در ســطوح مختـلفِ زنده‎گی قابـل دانستن بـوده و مخاطبان دوست دارند که دربارۀ آن بدانند.