بخش بیســت‌ونهم

بر مصاحبه با مردم یا واکس‌پاپ، انتقاد‎هایِ فراوان وارد است. اکثراً به این باورند که مردمِ عام چیزی برای گفتن ندارند؛ آن‎ها ممکن است اتهامـات وارد کــنند و نـظرشان تعیین‎کننده نیست. همچنان مصاحبه‎کننده‎گانی که این نوع مصاحبه را دوست ندارند، بهانه می‎‏آوردند که هنگامِ ثبت دخالت صورت می‎گیرد و مردمِ عام و شهروندانِ نیمه‎باسواد از ادبیاتِ عامیانه استفاده می‎کنند که برای رسانه‎ها خصوصاً رسانه‎هایی که خود را پیشوا و رهنما معرفی می‎کنند، قابل قبول نمی‎باشد. اما کسانی که معتقدند رسانه‎ها صدای مردم ‌اند، به این نوع مصاحبه‎ها ارزش قایل هستند. این دسته از صاحب‏نظران عقیده دارند که رسانه زبانِ گویایِ مردم است و مایکروفون تنها برای کارشناسان نیست، بلکه مشارکتِ مردم، به برنامه یا رسانه تنوع می‎بخشد و بر سیاست‌گذاران تأثیر دارد. طرف‎دارانِ مصاحبه با مردم، می‎گویند که اتهامات ردشدنی است و در مصاحبۀ صدای مردم، حرف‎های جالب و نوی شنیده می‎شود.
از چالش‎های فراراهِ مصاحبۀ صدای مردم ذکر کردیم و اکنون به‌صورتِ کُلی باید بگوییم که یکی از مشکلات دیگر، وقت و زمان است؛ طوری ‎که برای تهیه و ویراستاریِ آن وقتِ کافی به ‎کار است. از طرفی هم، اکثر مردمِ عام از مصاحبه نمودن خودداری می‎کنند و یا هــنگام ثــبت، صــداهـای نـامـناسب در عــقبِ مـصاحبه می‎آید. مصـاحبه‎شونده‎گان خـود پرسـش می‎کننـد و نشر مستـقیم آن، خطراتِ فراوان از طرف مزاحمین می‎داشته باشد.
با در نظرداشت این نکاتِ مثبت و منفی، اگر به مصاحبۀ صدای مردم اقدام می‎شود؛ باید نخست در نظرداشت که پرسش مناسب انتخاب گردد. این پرسش کوتاه، عام‌فهم و موضوعِ روز باشد. تهیه‎کننده، مصاحبه‎کننده و تیــم تــخنیکی در هم‎آهنگی باشند و حتی‎المقدر سعی گردد که از مایکروفون‎های جهت‎دار یا یک‌جهته استفاده شود.
ثبت مصاحبۀ صدای مردم برای برنامه‎های تلویزیونی، مستلزم دقتِ بیشتر و نور کافی در محل است، همچنان محل مناسب برای اظهارنظر مردم در نظر گرفته شود.
برای ثبت واکس‌پاپ، آن عده‌ از مردم انتخاب شوند که از خبر، حادثه یا تصمیم متأثر می‎باشند و نظریاتِ متفاوتی دارند. برای رادیو و تلویزیون صداهایِ مناسب انتخاب و کوشش شود که در محیط آرام ثبت گردد. به همین ترتیب، توجه صورت گیرد که از دخالتِ نیروهای دولتی عاری باشد و بازهم تکرار می‎گردد که به مردم اطمینان داده شود که مصاحبۀ آن‎ها خطری برای‌شان ایجاد نمی‎کند.

دَمِ دروازه
یکی از شیوه‎های دیگر مصاحبه، دم دروازه است؛ طوری‎که سخنران، کارشناس یا یک مقام برای ابراز نظر و یا اطلاع‎رسانی در یک نقطه قرار گرفته و حرفش را بیان می‎نماید، به یک یا دو پرسش پاسخ می‎دهد و دوباره به دنبالِ کارش می‌رود.
این مصاحبه امکان دارد که بعد از جلسۀ مهم و یا پیوسته دایر شود و یا هم در حالاتی مانند پایان یک جلسۀ استماعیه و یا دادگاه و یا هم در جریان یک کنفرانس و نشستِ مهمِ مقامات دولتی و یا نهادها و شرکت‎ها برگزار گردد.
نقطه‌یی که خبرنگاران در آن جمع می‎شوند، همان جایی‌ست که دیدار با ژورنالیستان صورت می‎گیرد و یک سخنگو موضوعِ بسیار مهمی را اعلان کرده و یا هم در واکنش به موضوعِ اعلان شده اظهارنظر می‎نماید.
بعضاً به این باورند که نامزدانِ انتخابات‌ها زمانی که نتایج اعلان شد، به یک بیانیۀ کوتاه که آن را سخنرانی قبولی نام‌گذاری کرده‎اند، به چنین مصاحبه‎هایی مبادرت می‌ورزند که در آن از پیروزی در انتخــابات امتـنان می‎نمـایند و یا هـم در صـورتِ شـکست نتایج آن را می‎پذیرند.

مناظره و پرسش‎و‎پاسخ
اگرچه مناظره جزیی از مبارزات انتخاباتی می‎باشد، اما عده‌یی آن را نوعی از مصاحبه می‎خوانند و دلیل می‎آورند که در جریان مناظرات انتخاباتی اگر خبرنگار‌ یا مصاحبه‎کننده در بین حاضرین باشد و پرسش و پاسخی صورت گیرد، در این صورت مصاحبه تلقی می‎شود. بنابراین در این‌جا مناظره نیز نوعی از مصاحبه از نــگاهِ شکلی ذکر می‎گردد.
به همین ترتیب، برخی از سخنرانی‌ها به سوال و جوابی که آن را مختصراً کیو ایند ای می‎نامند، خاتمه می‏یابد که اگر این پرسش و پاسخ از طرف یک ژورنالیست مطرح شود، آن را نوعی از مصاحبه می‏توان شمرد.
تقسیم‎بندی مصاحبه از لحاظ محتوا
در بحث بالا دربارۀ تقسیم‎بندی مصاحبه از نگاه شکل گفته شد و نیز بیان گردید که مصاحبه‎ها انواع گوناگونی دارد که مصاحبه‎هایِ رسانه‌یی یک نوع از آن‎ها می‎باشد. چون در این‎جا بحثِ ما همین مصاحبه‎های رسانه‎یی است، به تقسیم‎بندی مصاحبه‎های رسانه‎یی از نگاه محتوا می‌پردازیم که رایج‎ترین انواع مصاحبه‎ها، مصاحبه‎های خبری، تفسیری و معلوماتی، احساسی، سطحی، عمقی و شخصیتی یا کارنامه‎یی می‎باشند. اگرچه عده‎یی مفاهیم بیشتری را درج این نوع مصاحبه‎ها می‎نمایند، ولی در این‌جا به همین مختصر اکتفا می‎شود.

مصاحبه‎های خبری
مصاحبه‎های خبری، عام‎ترین و رایج‎ترین نوع مصاحبه‎ها از نگاهِ محتوا بوده که بیشتر به ارتباطِ اخبار داغِ روز صورت می‎گیرد. تهیه‎کنندۀ برنامه بعد از دریافت خبر، برای دریافتِ جزییات یا تحلیلِ کارشناسانه و یا هم اتخاذ موضع‎گیری،‌ به این نظر می‎شود که خبر ایجابِ مصاحبه را می‎کند.
تهیه‎کننده‎گان و یا متصدیانِ صفحاتِ خبری برای وضاحت بیشتر و مسایلی مانند تحلیل کارشناسانه، واکنش و اعتراض در مقابل یک خبر به مصاحبه مبادرت می‎ورزند و از مصاحبه‎کننده‎گان می‎خواهند که پای صحبت مصاحبه‎شونده‎گان بنشینند و برنامه یا گزارشی را تنوع یا وضاحتِ بیشتر بخشند.
پرسش‎های مصاحبۀ خبری بیشتر در محور عناصر خبر می‌چرخد و چون در زمانِ تــنگ یا مــحدود انـجام مــی‎گیرد، به مصاحبه‎کننده‎گان یا خـبرنگاران کمتر وقت داده می‎شود. این نوع مصاحبه می‏تواند در ساحه یا فضای باز و یا دفاتر و همچنان حضوری و غیرحضوری انجام شود. در این نوع مصاحبه‎ها نه‌تنها دربارۀ خبر حرف می‌زنند، بلکه تحلیل کارشناسانه، تصمیم‌گیری، قضاوت و یا هم مشاهدات شاهدانِ عینی شامل بوده می‏تواند.
مصاحبه‎های خبری بر اساس خبرهای قبلی تهیه می‎شود و اگر به رسانۀ صوتی و تصویری انجام شود، زمان آن کوتاه و حدود دو تا سه دقیقه خواهد بود که فقط در آن سه یا چهار سوال مطرح مـی‎گردد.