اشاره: افغانستان دو تلاش عمده را در پیش دارد که یکی انتخابات و دیگری گفت‌وگوهای صلح است. قرار است هر دو به گونۀ موازی به پیش برده شوند. روزنامۀ ماندگار برای دریافت دیدگاه‌ چهره‌ها و نخبه‌گان سیاسی و اجتماعی کشور سلسله گفت‌وگوهایی را با چهره‌های سیاسی و نامزدان انتخابات ریاست‌جمهوری آغاز کرده و در این سلسله دیدگاه‌های متفاوت بازتاب و دانسته خواهد شد.
در این سلسله با محمد شهاب حکیمی، یکی از نامزدان انتخابات ریاست‌جمهوری است که صحبت و از نگرانی‌های ایشان پیرامون صلح و انتخابات پرسیده‌ایم که حاصل آن را اینک می‌خوانید.

———————————-

*جناب حکیمی! روند صلح جاری را چگونه می‌بینید؟
در یک حالت جنگی قرار داریم، در چنین شرایطی کاری انجام داده نمی‌شود. ما نمی‌توانیم کار کنیم، زنده‌گی عادی خود را پیش‌ ببریم و رفاه داشته باشیم، اما چگونه می‌توانیم یک روند ملی که سرنوشت بیش از ۳۰ میلیون انسان به آن وابسته است (انتخابات) را برگزاری کنیم. به نظر من جنگ باید پایان یابد و صلح تأمین شود. در حال حاضر سرنوشت افغانستان با بیش از چهل کشور دنیا مشترک است. جامعۀ بین‌المللی به رهبری امریکا کشورهای منطقه و همسایگان افغانستان؛ هند و پاکستان، ایران، چین و روسیه، در روند صلح و جنگ افغانستان شریک هستند؛ بنابراین روند صلح افغانستان با یک نگرش جهانی در رأس امریکا آغاز شده است و کشورهای منطقه‌یی نیز از آن حمایت می‌کنند.
در قدم نخست امریکا با گروه طالبان که در برابر آن قرار دارد، گفت‌وگو می‌کند و در قدم بعدی طالبان با مردم و جریان‌های سیاسی و مدنی افغانستان مذاکره می‌کنند و گفت‌وگوهای «بین‌الافغانی» می‌تواند حلال این معضل باشد. رفتن به انتخابات پیش از صلح بحران‌آفرین است که سبب دوام خون‌ریزی می‌شود.

*طالبان برای گفت‌وگو با حکومت افغانستان هیچ چراغ سبز نشان نداده‌اند و حکومت را به رسمیت نمی‌شناسند، آیا تلاش امریکا می‌تواند منجر به صلح و آغاز گفت‌وگوهای «بین‌الافغانی» شود؟
امریکا به عنوان قدرت نخستِ جهان بر افغانستان قدرت و نفوذ دارد؛ قدرت نظامی، اقتصادی و اجتماعی امریکایی‌ها بیشتر تأثیرگذار است. طالبان در حالی که نمی‌توانند امریکا را شکست دهند، ولی در طول بیش از ۱۵ سال جنگ، همه می‌دانند که این جنگ برندۀ و بازندۀ ندارد، بنابراین راه معقول همان ایجاد راه مسالمت‌آمیز است و یقین دارم که گفت‌وگو با طالبان به نتیجه‌یی منتج می‌گردد. شکی نیست که حکومت فعلی یک حکومت غیرمشروع است و از اول به شکل غیرمشروع ایجاد گردیده است. ایجاد این حکومت به اساس مصلحت و جلوگیری از پاشیدن نظام بود، دو تیم انتخاباتی که یکی آن در تقلب اول بود و دیگرش دوم، با میان‌جگیری امریکا حکومت وحدت ملی را تشکیل دادند؛ اما پس از سپری شدن پنج‌سال ادامۀ عمر حکومتِ غیرقانونی چالش‌آفرین شد. مردم افغانستان حکومت کنونی را به رسمیت نمی‌شناسند. مردم باور دارند که عمر حکومت وحدت ملی تمام شده است و نظام در خلع قدرت قرار دارد. نظام کنونی در حالت نابسامان و متلاطم قرار دارد.

*شما معتقد به میان آمدن صلح با طالبان پیش از انتخابات هستید، اما فکر می‌کنید که طالبان با این حکومت که شما آن را نامشروع می‌دانید، گفت‌وگو می‌کنند؟
طالبان با حکومت کابل به عنوان یک «نظام حکومتی» گفت‌وگو نمی‌کنند، اما با طرف‌های مختلف، احزاب سیاسی و جریان‌های مدنی و مردم افغانستان مذاکره می‌کنند؛ بنابراین با حکومت نیز به عنوان یک جریان سیاسی گفت‌وگو می‌کنند. دنیا افغانستان را به عنوان جمهوری اسلامی و طالبان را به عنوان امارت اسلامی می‌شناسد؛ تلاش شده تا نماینده‌گانی از «جمهوری اسلامی افغانستان» و «امارت اسلامی» گفت‌وگو می‌کنند. در جمهوریت اسلامی ۳۵ میلیون تن شامل است و از میان آنان نماینده‌گان‌شان برای گفت‌وگو با طالبان می‌روند.
حکومت کنونی از قدرت خلع شده است. قوت‌های قهریه و امکانات دولتی از دسترس رهبران بیرون است، در حالت ایجاد نابسامانی رهبران حکومت خلع می‌شوند. رهبران حکومت فعلی فقط در داخل خانه‌های مجلل نشسته‌‌اند، اما امکانات-وزارت دفاع، داخله و نهادهای حکومتی- در دست کسانی است که در صورت نابسامانی با رهبران حکومت مانند یک فرد برخورد صورت می‌گیرد.

*تلاش‌های منطقه‌یی چه تأثیر بالای روند صلح دارد؟
ما بخشی از منطقه‌ هستیم، مشترکات فرهنگی و زبانی و آب و خاک، سبب شده ما به عنوان کتله‌یی بسته باشیم و برای صلح نیاز به اتفاق نظر همه مهم است.
دونالد ترامپ به اساس عادتی که دارد که سخنانی را بیان کرده است. موضع‌گیری‌های ترامپ در برابر رقیب‌های انتخاباتی و حملۀ‌ لفظی بالای کشورهای و هم‌پیمانان نزدیکش نشانی از عادات ذهنی او است.

*تلاش زلمی‌خلیل‌زاد نمایندۀ امریکا را در امور صلح افغانستان چگونه می‌بینید؟
زلمی‌ خلیل‌زاد حُسن نیت نسبت و همدردی خاص نسبت به افغانستان دارد و تلاش‌هایش در رابطه به صلح افغانستان به‌زودترین فرصت نتیجه خواهد داد.
توافق خوب به معنای همه‌گیر و جامع بودن است که نتیجه‌یی خوب داشته باشد. نتیجۀ آن مورد قبول همه باشد و شاید توافقی که منتج به صلح و اجماع ملی در کشور شود تا ما بتوانیم وحدت ملی را ایجاد و زعیم ملی خود را انتخاب کنیم و چالش‌های پنج‌سال اخیر بر طرف گردد.

*آیا با برقراری صلح می‌توانیم انتخابات قابل قبول داشته باشیم؟
در صورت برقراری صلح، برگزاری انتخابات مورد قبول همه است. در آن صورت کمیسیون‌های انتخاباتی، شهروندان نامزدان انتخابات ریاست‌جمهوری به نتیجۀ باور می‌کنند، چون زمینۀ تقلب اندک می‌شود؛ اما در حالت کنونی که محمداشرف غنی در کمین نشسته و با سوء‌استفاده از پول بیت‌المال شماری را تطمیع کرده است و انتظار انتخابات را دارد تا شب صندوق‌ها را پُر کنند و صبح خود را برنده اعلام کند، در این حالت هیچ‌کسی تضمین شفافیت انتخابات را نمی‌کند. غنی نهادهای دولتی را یا به تهدید یا پول تطمیع خود ساخته است.

*شما عضو شورای نامزدان انتخابات ریاست‌جمهوری هستید و این شورا انتخابات را تهدید به تحریم کرد، اما چگونه این تصمیم تغییر کرد و همه آماده‌گی به انتخابات را گرفته‌اند؟
تهدید به تحریم انتخابات هنوز جریان دارد. شورای نامزدان پابند به تعهدات خود در برابر انتخابات است، بحث تحریم به دلیل کارهای غیرقانونی تیم حاکم است. این تهدید ادامه دارد و این موضوع با سفیران کشورهای بیرونی نیز شریک ساخته شده است. اولویت بیشتر نهادهای دپلوماتیک صلح است، اما تأکید حکومت به‌خاطری به انتخابات است که این روند را مهندسی کند. ما طرف‌دار انتخابات شفاف و عادلانه هستیم و آن در صورتی است که اصلاحات بنیادی در کمیسیون‌های انتخاباتی ایجاد گردد. کمیسیون، مستقل عمل کند و تقلب صورت نگیرد؛ تهدید ما ادامه دارد. اما به دلیل این‌که برداشت مخالفت با روند انتخابات صورت نگیرد برخی‌ کارهای خود را روی دست گرفتیم.

*منشور انتخاباتی شما چیست و کمی در رابطه به شعار (صلح، قانونیت و رفاه) توضیح دهید؟
منشور ما برنامۀ پنج‌سال از حکومت ما ست که در ۸۲ ماده به تصویب شده است.
پیش از این ما در روند کاملاً جدا از سیاست فعال بودیم، اما زمانی که در سال جاری به طرف نام‌نویسی به انتخابات ریاست‌جمهوری رفتیم، به مجرد دیدن خبرنگاران با این پرسش برخوردم که چگونه پاسخ خبرنگاران در رابطه شعار انتخاباتی خود بگویم، در ابتدا به این فکر شدم که مردم نیاز به صلح دارند، بعد احترام به قانون در نهایت رفاه که حق طبیعی انسان است؛ بنابراین تمام شعار خود صلح، قانونیت و رفاه انتخاب کردیم.

*رقیب شما در انتخابات کیست؟
من در انتخابات رقیب ندارم و تمام نامزدان انتخابات ریاست‌جمهوری دوستانم هستند، اما توانایی‌های تمام نامزدان انتخابات ریاست‌جمهوری را مطالعه کرده‌ایم؛ منتها ما تیمِ کار هستیم، نامزدان در گذشته‌ کارهای خیلی عالی برای مردم انجام نداده‌اند که قابل مقایسه با ما نیست؛ بنابراین دیدگاه ما کاری و دیدگاه آنان سیاسی و نظامی است و مردم طرف‌دار ما هستند.

*در صورت برنده شدن به ریاست‌جمهوری قانون اساسی را تعدیل می‌کنید و چه تغییرات را در سیاست خارجی ایجاد خواهید کرد؟
در حکومت فعلی اگر به انتخابات برویم و برنده شویم، به حفظ نظام کنونی تأکید می‌کنیم، اما در صورت برقراری صلح قانون را اساسی را تعدیل می‌کنیم؛ قانون اساسی کنونی مورد انتقاد تمام طرف‌ها است. در قانون اساسی کشور نام حکومت که «جمهوری اسلامی افغانستان» به غبن گذاشته شده است و خود قانون اساسی به غبن ساخته شده است. کسانی که در این مورد انتقاد داشتند مورد تاخت و تاز قرار گرفته خاموش ساخته شدند. در صورت رسیدن به ریاست‌جمهوری، سیاست داخلی را بر مبنای برابر حقوق مردم افغانستان و سیاست خارجی را سیاست دوستی با همسایگان را ایجاد می‌کنیم و اندیشۀ دشمنی با همسایگان را حذف می‌کنیم. اما غنی بنا به دلیل حرص قدرت سیاست دشمنی با کشورهای همسایه را پیش‌ گرفته است، اما خودش پنهانی به دفتر سازمان استخباراتی پاکستان (isi) می‌رود.
در سیاست خارجی به دپلوماسی فوق‌العاده قدرت‌مند نیاز داریم و مرکز دپلوماسی ما (وزارت خارجه) به شدت نیاز به انکشاف دارد. همچنان در صورت رسیدن به قدرت هیچ‌گاه قوت‌های امنیتی در برابر مردم استفاده نخواهند شد و در سرحدات سوق داده خواهند شد.

*اطمینان شما به کمیسیون‌ها انتخاباتی برای برگزاری یک انتخابات شفاف چقدر است؟
در حال حاضر من هیچ اطمینان به کمیسیون‌های انتخاباتی ندارم، اما به دلیل این‌که برداشت نشود که ما در برابر روند انتخابات قرار داریم، کارهای خود محتاطانه آغاز کرده‌ایم. در موجودیت غنی و تیمش و کمیسیون انتخاباتی ضعیف امیدواری برای برگزاری یک انتخابات عاری از تقلب وجود ندارد. اگر انتخابات صورت گیرد، خون‌ریزی از ولایت‌ها و سرحدات به داخل شهرها کشانیده می‌شود.

*چرا انتخابات کنونی عاری از هیجان است؟
در قدم اول بحث صلح است و در قدم بعدی برگزاری انتخابات زیر سایه تیم حاکم است که نگرانی جدی به وجود آورده است. برگزاری انتخابات زیر سایه حکومت کنونی بحرانی را ایجاد می‌کند که جبران آن ناممکن است. اگر انتخابات زیر سایه این حکومت برگزاری گردد، منجر به خون‌ریزی می‌گردد و در آن صورت مردم ما را ملامت خواهند کرد. چون از میان مردم نیستند، اگر از کرسی دولتی بیرون شوند، نمی‌توانند در میان مردم زنده‌گی کنند. در سال ۲۰۱۴ چالش میان دو تن بود که جان‌کری میانجی شد، اما در انتخابات کنونی ۱۸ تن هستند، در صورت بحرانی شدن انتخابات، جوی‌های خون در کشور جاری خواهد شد.

*تشکر از این که فرصت گذاشتید.
از شما هم.