احمد مسعود: طالبان به هیچ تعهد خود به غیرقرارداد خود با آمریکا عمل نکردهاند.
گزارشگر:حامد علمی - ۰۹ سنبله ۱۳۹۸
بخش پنجاهـم/
پرسشهای تفصیلی
پرسشهای تفصیلی مانند پرسشهای باز، مستلزم پاسخهای طولانی و وقتِ بیشتر است. این نوع پرسشها در تمام رسانهها کاربرد دارد و بیشتر از کارشناسان برای پاسخهایِ تحلیلی و تشریحی پرسیده میشود. پرسشهای تفصیلی که روی موضوعاتِ مختلف صورت میگیرد، مانند دیالوگ است و در تمام رسانهها کاربرد داشته و وقتِ بیشتر و جایِ زیاد در صفحاتِ رسانههایِ چاپی را به خود اختصاص میدهد. برای اینکه مصاحبهشونده و مخاطبان سوال را دقیق گرفته باشند، مصاحبهکننده در ضمنِ سوال به ارایۀ مثال نیز میپردازد و با آوردنِ یک نمونه یا نقل قول، پرسش را کاملاً و واضحاً بیان مینماید و از مصاحبهشونده میخواهد که با تمام جزییات پاسخ بگوید.
آوردن مثال و یا نقل قول در پرسشهای تفصیلی، باید بهدقت مطرح شود تا سبب قطعِ مصاحبه یا برآشفتهگیِ مصاحبهشونده نگردد که در آنصورت، مصاحبهشونده اصلِ سوال را به جایش خواهد گذاشت و به دنبالِ رد یا تأییدِ نقل قول و مثال میبرآید.
به گونۀ مثال، در مصاحبۀ حامد کرزی رییسجمهور اسبقِ افغانستان که به تاریخ ۷ اسد ۱۳۸۹ انجام گرفته، مصاحبهکننده از او میپرسد که جناب رییسجمهور میخواستم به یادتان بیاورم که باری شما در همین کاخ ریاستجمهوری اعلان کرده بودید که آیاسآی در داخلِ حکومت افغانستان نفوذ کرده و دستِ بالا دارد، آیا به شناساییِ این افراد موفق شدید و آیا این افراد بلندپایۀ آیاسآی را در داخل حکومت شناسایی کردید و یا هنوز هم آنها در داخل حکومت افغانستان دستِ بالا دارند؟ مسالۀ دوم جناب رییسجمهور بعضی انتقادات در بیرون متوجه شماست که گویا رییسجمهور افغانستان بعضاً خلافِ قانون عمل میکند. مثلاً شورای وزیرانِ افغانستان حکم مسدود شدن تلویزیونِ امروز را صادر کرد، درحالیکه میشد به شورای عالی رسانهها محول شود و شورای عالی رسانهها این مسأله را مدنظر گرفته، تحقیقات خود را انجام بدهد و بعد از او حکم مسدود شدن تلویزیون یا رسانه یا روزنامه یا هفتهنامه صادر میشد. آیا این حرف را میپذیرید؟ (علمی۱، ۶۳۰)
در پرسشِ فوق دیده میشود که مصاحبهگر یک سوال را مطرح نموده و دقیقاً مثالی را ذکر کرده و از رییسجمهور توضیح خواسته که چرا این کار صورت گرفته است.
پرسشهای روشنکننده
پرسشهای روشنکننده یا توضیحی، پرسشهاییست که در آن مصاحبهکننده سعی میکند دربارۀ یک موضوع که جنبۀ خبری دارد، از کسانی بپرسد که کارشناس یا مقاماتِ مسؤول اند و یا هم اشخاصی هستند که حرفهایی برای گفتن دارند امــا از مسؤولین نمیباشند و یا شــاهـدان عینیِ یک حادثه یا جریان هستند. یعنی مصاحبهشونده میتواند متخصص نباشد، اما شخصِ عادییی باشد که در یک موضوع روشنایی میاندازد. در این نوع مصاحبهها، سوالات آرام و صمیمانه مطرح میشوند و اگر نشر مستقیم در رادیو یا تلویزیون باشد، معمولاً مستقیماً از خبرِ روز پرسیده میشود.
در این نوع پرسشها اگر مصاحبهشونده شخصِ مسلکی نباشد، باید سخنانِ او با حرفها و حرکات تمجید شود و با شخص اظهار دوستی و محبت صورت گیرد. هرگاه این پرسشها در رسانههای چاپی مطرح گردند، باید توام با جملاتِ اظهاری و بعداً تاییدی باشند.
پرسشهای روشنکننده از شخصِ باسواد و باتجربه تا شخصِ بیتجربه فرق میداشته باشد، اما در هر دو حالت مصاحبهشونده با کلمات و جملات تشویق میشود و گفتارِ او نباید تکذیب گردد، بلکه با سوالی دیگر باید به مسیرِ درست برگردانده شود.
صاحبنظران به این باورنــد که مصاحبهکننده هرچه بیشتر مصاحبه کند، اهمیتِ این سوالها را بیشتر درمییابد. مثالهایی از این نوع پرسشها را در زیر میبینید:
مصاحبهشونده: نتیجۀ کار آنقدر بد بود که من همانجا تصمیم به کنارهگیری گرفتم.
خبرنگار: و همان بود که به فکر خودکشی افتادید؟
مصاحبهشونده: نه، این فکر بعداً زمانی که…
خبرنگار: گفته میشود که مبلغ کلانِ پیشنهادی، شما را به قبولِ آن وا داشت؟
مصاحبهشونده: تا حدودی این هم موثر بود، اما مهمتر اینکه…
سوالهای روشنکننده میتواند با جملاتِ زیر شروع شود:
ـ پس میگویید که…
ـ آیا من درست فهمیدم که…
ـ بنابرین این شایعه درست است که…
از آنجا که کلمات معانی مختلفی دارنـد، عاقلانه ایــن اســت که برای جملات مشکوک، با سوالهای روشنکننده نوعی تأیید دریافت کنیم:
مصاحبهشونده: او بیشتر در حاشیه زندهگی میکند.
خبرنگار: منظورتان این است که در حال جنجال به پا کردن است؟
مصاحبهشونده: دولت مصمم است بدهیهای خارجیِ خود را در سال جاری کاهش دهد.
خبرنگار: با این تصمیم فشار اقتصادی در داخل بر مردم افزایش خواهد یافت. همین طور است؟ (توکلی و بخشنده، ۷۶).
چند پرسش در یک پرسش
عدۀ زیادی از ژورنالیستان به این امر جواز نمیدهند که چند پرسش در یک سوال مطرح شود؛ اما عدهیی دیگر به این نظرند که در حالاتِ خاص یک مصاحبهکننده میتواند چند پرسش را در یک پرسش ادغام کند و این «حالاتِ خاص» در آخرِ وقتِ مصاحبه یا دقایق پایانیِ کنفرانس مطبوعاتی میتواند باشد.
یکی از خبرنگارانِ افغانستانی در کنفرانس مطبوعاتی رییسجمهور اسبقِ افغانستان در ۶ جوزای ۱۳۸۸ چنین پرسشی را طور زیر مطرح نمود:
اعتراضاتی مبنی بر سوءاستفادۀ شما از امکانات دولتی از سوی بعضی از نامزدان ارایه شده است، با توجه به اینکه شما خودتان هم نامزد ریاستجمهوری هستید، چه تضمینی وجود دارد به برگزاری انتخاباتِ شفاف و عادلانه؟ و سوالِ دیگر اینکه سهم زنان در حکومتِ شما بسیار بسیار کم است، آیا در حکومتِ آینده تغییری به وجود میآید؟ و سوالِ سوم اینکه یک کودکِ دوازدهسالۀ افغان هفت سال قبل در محبس گوانتانامو زندانی شد، البته به اتهام دست داشتن در یک عملیات ناموفقِ انتحاری. تسلیمدهیِ یک فرد افغان خلاف قوانین نافذۀ کشور است، اما گفته میشود که به اساس هدایتِ شما آن کودک به نیروهای امریکایی تسلیم داده شده است؟ (علمی۲، ۵۷۳).
در پرسشِ بالا دیده میشود که خبرنگار با مهارت سه پرسش را در یک سوال گنجانیده و از رییسجمهور خواسته که هر سه را پاسخ دهد. البته این پرسش طولانی است، اما چون در کنفرانس مطبوعاتی مطرح گردیده، به عنوانِ یک سوال پذیرفته شده و در کتاب «مجموعه مصاحبههای رییسجمهور» جای گرفته است.
Comments are closed.