بخش پنجاه‌وششـم/

فصـل هشـتم
مصاحبه با اطفال
در کشورِ ما رهنمود و قوانینی برای مصاحبه با اطفال وجود ندارد، ولی در اکثرِ کشورها مصاحبه با کودک را منع و یا هم مقرراتِ به‌خصوصی برای این نوع مصاحبه‎ها وضع نموده‎اند.
مصاحبه با اطفال دارای ویژه‏گی‌ها و چالش‌هایی است. از یک‌طرف اطفال با زیرکی حوادث را بیان می‎کنند، ولی از طرفِ دیگر گاهی خیال‌پردازی می‎نمایند و دیده شده که در صحبت‎ها، خود را بزرگ جلوه می‎دهند و یا هم در تلفظ اشتباه کرده و زبانِ کودکانه به کار می‎برند.
روان‌شناسان به این باورند زمانی که کودکان در کنار والدین یا استادان صحبت می‎کنند، به کتمانِ حقایق می‌پردازند؛ زیرا از تنبیه‎های بعدیِ آن‎ها می‌هراسند و یا هم در بعضی حالات، موانع امنیتی می‎داشته باشند. بنابراین مصاحبه با کودکان، لازمه‎هایِ خود را دارد که باید هنگام مصاحبه با آنان مد نظر گرفته شود.
لازمۀ اول، باید به صحتِ کودک متوجه بود که آیا او طفلی صحتمند است یا نه؟ آیا قبلاً دروغ‌گو و حراف بوده است؟ آیا تمرکز فکری دارد؟ آیا از صحتِ خوب برخوردار است؟ زمانی که به این سوالات پاسخ یافتیم، لازمۀ دیگر همکاری والدین می‎باشد که طفل را متقاعد به راست گفتن سازد و تقویتِ روحی بنماید. خصوصاً در مواقعی که طفل شاهد یک حادثۀ مهیب بوده و ترسِ شدید بر او حاکم است. والدین و مصاحبه‎کننده باید سعی کنند که محیطی مناسب به کودک ایجاد کرده و راه‎های ترس‌زدایی و تمرکز فکریِ او را مهیا نمایند.
تحقیق در مورد شخصیت و سابقۀ کودک زیاد مهم است و از طرفی هم، کودکان به درک پرسش‎هایِ مغلق قادر نخواهند بود. بنابراین معمول است که یک پرسش را با ادبیاتِ متفاوت از کودکان می‎پرسند تا به حقایق گفته‎هایِ او پی ببرند.
هنگام مصاحبه با کـودک بایــد انعطاف‌پذیر بــود و تنــها یک مصاحبه‎کننده پرسش نماید؛ زیرا کودکان موجودیتِ چند تن در اطراف‌شان هنگام مصاحبه را دوست ندارند و همچنان پرسش هم‎زمان چند تن، آن‎ها را دستپاچه می‎سازد.
قبل از مصاحبه باید با کودک روابط دوستانه برقرار گردد، موضوع مصاحبه گفته شود و به حرف زدن تشویق گردد. از اطفال پرسیده شود که کدام نوع مصاحبه را دوست دارند و کدام جا برای‌شان مناسب‌تر است و در کدام حالت راحت‌تر می‎باشند. زمانی که مصاحبه آغاز گردید، مصاحبه‎کننده بیشتر به حرف‎های کودک گوش دهد. سوالاتِ مشخص مطرح نماید و اگر کودک از پاسخ خودداری کرد، به شیوۀ غیرمستقیم از او پرسیده شود؛ ولی در همۀ این حالات مهارت‎های مصاحبه‎کننده شرط است. باید وی در این راه مهارت و تجربه داشته باشد. همچنان به خاطر باید داشت که کودکان سوالات را بسیار مختصر پاسخ می‎دهند.
به مصاحبۀ زیر توجه کنید که خبرنگار رادیوی آزادی با یک طفل ده‌ساله در کابل مصاحبه نموده است:
مقدمه: فقر و تنگ‌دسـتی باعـث شده که خانواده‎ها اطفال زیر سن را برای به‌دست‎آوردن یک لقمه نان به کار‎های شاقه وادار سازند. در همین مورد، خبرنگار رادیو آزادی با یک ‌تن از اطفالی که در باغ بابر در شهر کابل مصروف کار می‎باشد، مصاحبه کرده است.
* نامکت چیست؟
ـ مجیب.
* چه کار می‌کنی؟
ـ وزن می‎کنم.
* کسی علاقه‎مند است، آیا می‎آیند خود را وزن می‎کنند یا چطور؟
ـ یگان تا وزن می‌کنن، یگان تا وزن نمی‌کنن.
* چرا نمی‌کنن؟ البته تشویق‌شان نمی‌کنی؟
ـ یگان تا دل‌شان نمی‌شه، یگان تا پیسه نمی‎داشته باشن. یگان تا وزن می‌کنن باز جگرخون می‌شن.