اشاره: سیزدهم میزان در تقویم افغانستان به عنوان روز معلم ثبت شده است. از روز معلم در حالی همه‌ساله گرامی‌داشت می‌شود که چالش‌های زیاد فرا راه کار و زنده‌گی آموزگاران کشور قرار دارد. نبود امتیازات کافی، فقر و پایین بودن کیفیت در آموزش و پرورش و نصاب درسی از چالش‌های عمدۀ جامعۀ معارف افغانستان است. معلم هفت‌هزار افغانی (کمتر ۱۰۰ دالر امریکایی) ماهانه تنخواه می‌گیرد و ده‌ها مورد مشکل دیگر. به همین منظور گفت‌وگویی را با عبدالروف رحیمی، مدیر لیسه ذبیح‌الله شهید – کابل انجام داده و از ایشان پیرامون مشکلات زنده‌گی آموزگاران پرسیده‌ایم که حاصل آن را می‌خوانید.

—————————

*جناب رحیمی! گرامی داشت از روز معلم برای یک آموزگار افغانستانی چه معنا دارد؟
ثبت ۱۳ میزان تحت عنوان روز جهانی معلم در تقویم، در حقیقت ارج‌گذاری به مقام و منزلت والا یک معلم/آموزگار است که از وجود خود برای انسانیت مایه می‌گذارد. بدون شک، بار مسوولیت معلمان در جامعه‌یی که نابسامانی‌های زیاد در آن وجود دارد، سنگین است. هر چند معلمی مسلک از روش پیامبر است و ارتباط عمیق با کنشی رسالت دارد؛ زیرا نخستین معلم و مدرس حضرت حق است و در ابیات اسلام تعریف روشن از آن وجود دارد: «وعلم الاهم اسماء کلها» (سورۀ بقره). تخصیص یک روز برای ارج‌گذاری به معلم نمادی از تحقق فرمان الهی است که برای عالمان و روشن‌فکران و معلمان جامعۀ مژدۀ مقام و منزلت داده است که می‌گوید: «یرفع الله الذین آمنومنکم والذین اتل العلم درجات».
ترجمه: بلند برده از جمع شمادرجه و مقام مومنان و نیز کسانی را که برای شان علم داد شده است. این موارد جایگاه و منزلت معنوی معلم را بلند برده و به مسوولیت‌های‌شان در امر آموزش و پرورش افزوده است.

*چرا هنوز جایگاه معلم در جامعه تعریف نشده است؟
هر چند در جامعۀ بشری چالش‌های و اسطحکاک‌های بی‌شماری برای تعیین جایگاه یک قشر خاص وجود دارد و جامعۀ بشری کم‌وبیش از این رویکرد متأثر است، اما در افغانستان ویژه‌‌گی‌های زیاد و منحصر به جامعۀ است که سبب شده تا مقام فزیکی و معنوی معلم آن‌چنانی که باید باشد، جا نیفتاده است. این نگرش شاید در رابطه به سایر اقشار جامعۀ نیز وجود داشته باشد. جامعه‌یی که چهل سال چالش و کشمکش را پشت ‌سر گذاشته است، بدون شک در لایه‌های آن پرخاش‌گری به نحو وجود دارد، اما در رابطه به این‌ که در افغانستان هچ قشری جایگاه به‌خصوص خود را نداشته، معلمان نیز با این چالش‌ها دچار اند. اگر در جامعه‌یی مانند افغانستان جایگاه بلند برای معلمان در نظر گرفته نمی‌شود و این قشر با چالش‌های روزمره‌یی مواجه‌اند، به مفهوم این نیست که معلمان جایگاه ندارند؛ بلکه جامعه از درک جایگاه معلمان عاجز اند. جایگاه معلم در برخی از تعبیرها – افغانستان به منطقه‌یی می‌ماند که باشنده‌گانش با فقدان منابع اقتصادی اولیه دچار باشند، اما شخصی بدون مقدم مغازۀ طلا فروشی در آنجا باز کند، بدون شک خریدار نمی‌داشته باشد، اما نیاز دارد تا برای بهتر شدن وضعیت در جامعه تلاش بیشتر صورت گیرد تا روزی هم منزلت معلمان در جامعه شناخته شود و هم جامعۀ با سواد داشته باشیم و مردم جامعه به تفهم و درک دست یابند.
جامعۀ بشری اگر به این پیشرفت رسیده است، رشته‌اش در دستان معلم بوده است؛ زیرا از آوان بشریت تا کنون تنها معلمان هستند که برای مردم روشنایی حلق می‌کنند، ادیسن، گالیله، موسی ابن‌ محمد و مولوی و ابن سینا و ابن خلدون اگر نبود، امروز نه برق بود، نه فلسفه و از شعر و عشق خبری نبود. اما در وضعیت کنونی دولت است که بایست جایگاه برای معلم تعریف کنند تا آموزگاری بدون دغدغۀ نان شب و چای صبح کودکانش، بتواند به فکر آرام وارد کلاس درس شده و مسوولیت دینی، ملی و وجدانی را ادا کند و نیز برای معلمان است جایگاه خود را به اثبات برسانند توان‌مندی علمی خویش را به نمایش بگذارند.

*تجلیل از روز معلم چه پیامی را برای جامعۀ معلمان و معارف افغانستان دارد؟
تجلیل از روز جهانی معلم پیام بزرگ بر جامعه انسانی دارد، جامعه آگاهی میراث معلمان متفکر است. معلمان بهترین پزشکان/ طبیبان جهل اند؛ روز معلم روز تعهد پیمان برای زدودن جهل محسوب می‌‍شود، معلمان نیز بدانند از اینکه نماینده‌گان بشریت برای روشنایی هستند و برای روشن‌سازی و آگاهی‌دهی جامعه صبر ایوبی، اخلاق محمدی و تلاش چون خلفای راشدین در کار است. معارف کشور منحیث حامی معلمان از حقوق و امتیازات معلمان به‌صورت درست پاسداری کند.

* در کل وضعیت معلمان افغانستان چگونه است؟
وضیعت معلمان هم در ولایت‌ها و در مرکز رقت‌آور و تأسف‌بار است. درحالی‌ که ما یعنی مردمان جهان سوم در انتظار روز خوب هستیم؛ مگر برای آوردن روز خوب کار نمی‌کنیم، می‌خواهیم جامعه خوب داشته باشیم، می‌خواهیم جامعه مرفه داشته باشیم، می‌خواهیم شاگرد خوب داشته باشیم، می‌خواهیم رییس خوب داشته باشیم. اما همۀ این خوبی‌ها به معلمان خوب بر می‌گردد، معلمان وقتی می‌تواند خوب باشد که اقتصاد خوب داشته باشد، در مسکن مورد نظرش زنده‌گی کند از برای صبح و شام خود نگرانی نداشته باشند.
در جامعۀ امروزی که ما به عنوان شهروندان جهان سوم در آن زنده‌گی داریم؛ مسلک معلمی شاید از نگاه معاشات و امیتازات پایین‌ترین مقام باشد و جامعه فکر می‌کند که کسانی معلم می‌شوند که توانایی برای کارهای بزرگ را ندارند، اما این نگرش هلاک کنندۀ جامعه است؛ زیرا تا زمانی که آموزگار خوب در جامعه وجود نداشته باشد؛ ممکن نیست، پزشکا مجرب، انجینر لایق و کارفرمای مهربان داشته باشیم.

*در جامعۀ ما نگاه به یک معلم چگونه است و چقدر برای ارزش‌گرایی و جایگاه معلم کار صورت گرفته است؟
در جامعه‌یی که ما زنده‌گی می‌کنیم، توجه به هیچ بخش جامعۀ صورت نگرفته است یا عبارت بهتر، فقدان منابع بشری و زیربنایی در تمام ساحات جامعۀ ما محسوس است؛ حتا در جامعۀ امروزی ما نگاه به معلم، نگاه متوهم و نسبتاً طبقاتی است. نگاه از بالا به پایین، در نخستین نگرش جامعه معلم به عنوان کسی که در سطح پایین جامعه قرار دارد با امتیازات اندک و حتا در مکتب و یا دبیرستان از طرف دانش‌‌آموز کتک می‌خورد، این حالت خیلی زجرآور است. حس بزرگی و کوچکی در این میانه سبب از بین بردن انگیزۀ یک آموزگار می‌شود. اما به‌خاطر ارزش‌گرایی از بُعد مادی و معنوی در چند سال گذشته کاری صورت نگرفته است، اما در این اواخر و پس از قرار گرفتن میرویس بلخی به عنوان سرپرست وزارت معارف تلاش‌های صورت گرفته است، نمی‌شود از آن چشم‌‌پوشی کرد. در حالی که در گذشته با وجود امکانات زیاد کمترین توجه در این عرصه صورت نگرفت.

*تشکر از این‌که برای گفت‌وگو فرصت گذاشتید.
از شما هم.