اشاره: انتخابات ریاست‌جمهوری در ششم میزان با چالش‌های زیاد مواجه شد. ادعاهای مبنی بر وجود تقلب، ناکارایی دستگاه‌های انگشت‌نگاری و بسته بودن برخی محلات رأی‌دهی و میزان پایین اشتراک مردم از چالش‌های این انتخابات عنوان شده است.
نهادهای ناظر انتخاباتی نیز گفته‌اند که چالش‌های در انتخابات ریاست‌جمهوری و کمرنگ بودن اشتراک مردم در این روند وجود داشته است و این مشروعیت انتخابات را به پرسش مواجه می‌سازد. کمیسیون انتخابات گفته است رأی‌ بدون بایومتریک قابل شمارش نیست.
بحران انتخابات ۲۰۱۴ حکومت وحدت ملی را شکل داد و دو تیم انتخاباتی بر اساس توافق‌نامۀ سیاسی ایجاد این حکومت متعهد شدن در روزهای نخست دست به اصلاحات انتخاباتی بزنند. این کار را با تأخیر با ایجاد کمیسیون اصلاح نظام انتخاباتی ظاهراً عملی کردند. کمیسیون پیشین اصلاح نظام انتخاباتی در دو نوبت طرح‌ها و پیشنهادهای اصلاحی خود را به مسوولان حکومت سپردند تا بر اساس آن نظم جدید انتخاباتی شکل گیرد. این که چقدر به این پیشنهاد توجه شده و چرا انتخابات ۶ میزان با استقبال کمتر مردم روبه‌رو شد، گفت‌وگویی با صدیق‌الله توحیدی معاون کمیسیون پیشین اصلاح نظام انتخاباتی انجام داده‌ایم که حاصل آن را می‌خوانید.

——————–
*جناب توحیدی! چقدر از پیشنهادات کمیسیون اصلاح نظام انتخاباتی که شما معاون آن بودید، در برگزاری انتخابات پارلمانی و ریاست‌جمهوری عملی شد؟
ما در کمیسیون اصلاح نظام انتخاباتی دو نظام را پیشنهاد کرده بودیم، یکی نظام «PR» یعنی شرکت احزاب سیاسی و دوم نظام نماینده‌گی چند بُعدی که هر ولایت یک حوزه انتخاباتی است؛ اما ایتلاف‌های احزاب و ایتلاف نامزدان در یک فهرست وجود دارد. در انتخابات پارلمانی گذشته نامزدان از آدرس احزاب نیامدند و اکثراً نامزدان مستقل وارد میدان انتخابات شدند و ایتلاف هم صورت نگرفت. اما هر ولایت یک حوزۀ انتخاباتی بود، ولی موردی که ما پیشنهاد کرده بودیم به آن شکل وجود نداشت یعنی پیشنهادات ما به صورت دقیق در نظر گرفته نشد.
در انتخابات ریاست‌جمهوری کُل افغانستان یک حوزۀ انتخاباتی بود. اما در انتخابات شش میزان تنها داکتر عبدالله عبدالله کاندیدای حزب جمعیت اسلامی افغانستان بود، متباقی نامزدان به صورت مستقل وارد کارزارهای انتخاباتی شده ‌بودند و ایتلاف‌هایی هم صورت نگرفت و حال اگر انتخابات به دور دو برود، در این صورت شاید ایتلاف‌های میان نامزدان صورت بگیرد. اما در کل پیشنهادات ما آن طور که باید در نظر گرفته می‌شد، انجام نشد. پیشنهاد ما براساس فهرست احزاب سیاسی بود و براساس پیشنهاد ما باید چند نامزد مستقل باهم ایتلاف کرده و در یک فهرست در انتخابات شرکت می‌کردند تا آرای قابل انتقال باشد که در انتخابات شش میزان چنین نشد و نامزدان به صورت انفرادی وارد میدان انتخابات شدند و مشکلات انتخابات پارلمانی هم به دلیل عدم ایجاد ایتلاف‌ها به میان آمد.

*برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
انتخابات ریاست‌جمهوری متأثر از تقلبات و تخلفات صورت گرفته در انتخابات ۲۰۱۴ بود و از این وضع به شدت آسیب دیده بود. همین طور انتخابات پارلمانی سال پار هم با تقلبات زیادی همراه بود و میزان اعتماد مردم را نسبت به انتخابات به شدت صدمه زده بود. بنابراین، مردم چندان علاقه نداشتند که در انتخابات شرکت کنند و همه شاهد بودیم که حضور مردم در انتخابات بسیار کم‌رنگ بود.
تهدیدات طالبان مشکل دیگر فرا راه انتخابات ریاست‌جمهوری بود که همه دست به دست هم داده و میزان مشرکت مردم در انتخابات را به شدت کاهش داد و دیدم که حضور مردم در انتخابات ناچیز و اندک بود.
حضور کم‌رنگ مردم در انتخابات زمینه را برای تقلب دیگر فراهم کرد و به همین دلیل زمانی ‌که اوراق رأی‌دهی را بررسی کنید متوجه می‌شوید که یک محل رأی‌دهی که نباید بیشتر از ۴۰۰ رأی داشته باشد تا ۶۰۰ رأی وجود دارد. همین طور مناطق ناامن بیشتری رأی را نسبت به مناطق امن دارد و این به خوبی نشان می‌دهد که بار دیگر تقلب صورت گرفته و تقلب‌کاران موفق شدند که بار دیگر به نفع خود تقلب کنند. اگر بایومتریک بتواند تقلبات را شناسایی کند، میزان شرکت کننده‌گان که بیش از دو میلیون هشت‌صد هزار اعلام شده‌است، این میزان به حد کافی کاهش خواهد یافت، زیرا همه شاهد بودیم که حضور مردم بسیار کم‌رنگ بود.
*نگرانی‌ها از تکرار بحران ۲۰۱۴ وجود دارد. تقلبات صورت گرفته به هر پیمانه که است چقدر می‌تواند به این نگرانی بیفزاید و سبب تکرار بحران شود؟
اگر آرا درست تفتیش و بررسی شود و رأی سیاه از سفید جدا ساخته شود و سیستم بایومتریک بتواند تقلبات را شناسایی کنند. در این صورت می‌توان امیدوار بود که نتیجۀ بیرون آمده از صندوق‌ها برای مردم و نامزدان قابل قبول است و اگر کمیسیون هم با جرأت بتواند نتیجۀ بیرون آمده از رای واقعی مردم را اعلام کند، دراین صورت هیچ بحرانی را شاهد نخواهیم بود، اما اگر اِعمال فشار به مسوولان کمیسیون زیاد شود و آرای تقلبی محاسبه شود و رأی سیاه و سفید از هم جداسازی نشود، دراین صورت بدون شک بحران را شاهد خواهیم بود که نتیجه و پایان بحران هم مشخص است.

*آیا کمیشنران کمیسیون انتخابات این توانایی و ظرفیت را دارند تا آرای سیاه را از سفید جدا کرده و براساس رأی واقعی مردم نتیجه را اعلام کنند؟
کمیشنران کمیسیون انتخابات بارها اعلام کردند که مستقل هستند و ظاهراً تاکید دارند که زیر بار حرف زور نمی‌روند و از رأی مردم صیانت می‌کنند؛ اما زمانی‌ که نتایج ابتدایی اعلام شود، مشخص خواهد شد که چقدر بی‌طرف و مستقلانه عمل کردند و به راستی توانستند از رأی مردم صیانت کرده یا خیر. بنابراین، در حال حاضر نمی‌توان گفت که مسوولان کمیسیون‌های انتخابات طرف حق هستند یا طرف باطل.

*در این انتخابات تقلب صورت گرفته و به پیمانه زیادی هم صورت گرفته ‌است، اما سوال این‌جاست که کمیسیون انتخابات می‌تواند به طور بی‌طرفانه این تقلبات را بررسی کرده و سیاه و سفید را از هم جدا کند؟
مسوولان در کمیسیون انتخابات اگر تحت فشار قرار نگیرند و در بررسی اوراق با مشکلات مواجه نباشند، آرای تقلبی بسیار به ساده‌گی قابل شناسایی است و آرای تقلبی از آرای اصلی جدا خواهد شد، اما اگر کمینشران تحت فشار قرار بگیرند و اعمال نفوذ صورت بگیرند در این صورت بدون شک روی نتایج انتخابات تأثیرگذار خواهد بود و نتیجۀ اعلام شده مورد تأیید و قابل قبول نخواهد بود و ما بار دیگر شاهد بحران خواهیم بود.
*هر دو تیم دولتی خود را برنده انتخابات اعلام کردند، این مساله چقدر می‌تواند به پروسه شفافیت در انتخابات صدمه وارد کنند؟
اعلام پیروزی از طرف هر تیم که صورت بگیرد، نتیجۀ انتخابات نیست. نتیجه توسط مسوولان کمیسیون انتخابات بعد از بررسی شکایات اعلام می‌شود، روی نتیجه تأثیر نخواهد گذاشت، اما اذهان عامه را مغشوش می‌سازد.
تیمی که بیشتر به تقلب و تخلف متهم است تیم دولت‌ساز است و آرای ریخته شده به صورت سرسام‌آور از طریق تقلب به‌نام محمداشرف غنی انجام شده‌ است. بنابراین، یک مقدار مشکلات وجود دارد که چگونه باید به این آرای تقلبی رسیده‌گی صورت خواهد گرفت و چقدر این امکان وجود دارد که این آرای تقلبی از آرای پاک جدا ساخته شود.

*حکومت وحدت ملی یک تجربۀ ناکام بود و مردم از حکومت وحدت ملی به رهبری آقای غنی رضایت ندارند اکنون او تمایل دارد که از طریق آرای غیرشفاف دوباره قدرت را بگیرد؟
اگر آقای غنی با فشار و زور مانند ۲۰۱۴ با آرای تقلبی قدرت را بگیرد، افغانستان به طرف بحران خواهد رفت، جنگ ادامه می‌یابد و گفت‌وگوهای بین‌الافغانی به یک نتیجه مثبت و قابل قبول نخواهد انجامید و بدن شک با یک بحران شدیدتر از ۲۰۱۴ مواجه خواهیم شد که کنترل آن به مراتب مشکل‌تر خواهد بود.

*اگر داکترعبدالله عبدالله برنده شود؟
داکترعبدالله در چندین سخنرانی‌ انتخاباتی‌اش تاکید کرده‌ که اگر برنامۀ صلح مطرح باشد ولو یک روز از ریاست‌جمهوری‌اش گذشته باشد، آماده است که استفعا بدهد. اما داکتر محمداشرف غنی گفته که اگر من برنده انتخابات باشم و مساله صلح مطرح شود، در این صورت مردم افغانستان باید تصمیم بگیرند و این یعنی که غنی به هیچ عنوان حاضر نیست قدرت را از دست بدهد و آمادۀ استعفا نیست.

*از یک‌سو مسألۀ تقلبات صورت گرفته در انتخابات بسیار داغ است و از طرفی هم، گفت‌وگوهای صلح ظاهراً از سرگرفته شده است در زمانی‌ که قرار است نتایج ابتدایی انتخابات ریاست‌جمهوری اعلام شود، آغاز گفت‌وگوهای صلح به چه معناست؟
گفت‌وگوهای صلح توسط امریکایی‌ها به پیش برده شده‌است و در مرحلۀ بسیار حساس متوقف شد. من فکر می‌کنیم که گفت‌وگوها از سرگرفته خواهد شد و گفت‌وگوهای بین‌الافغانی نیز آغاز خواهد شد و در نهایت یک پروسه است که دوام‌دار است و ظاهراً طالبان نه انتخابات افغانستان را پذیرفتند و نه هم نتیجه آن را می‌پذیرند. بنابراین، روند گفت‌وگوها را با امریکا به پیش خواهند برد.

*گفت‌وگوها به نتیجه خواهد رسید یا دوباره با بن‌بست مواجه می‌شود؟
امریکا و طالبان گفت‌وگوها را دوباره آغاز می‌کنند. زیرا هر دو طرف هشت دور باهم گفت‌وگو داشتند؛ بنابراین نه امریکا و نه طالبان این پروسه را ترک خواهند کرد، اما این‌که وضعیت سیاسی و اجتماعی افغانستان بالای این روند چه تأثیرات خواهد گذشت بسته‌گی دارد به این‌که نقشه راه که در گفت‌وگوهای بین‌الافغانی برای آینده افغانستان ترسیم می‌شود چگونه خواهد بود.
در این گفت‌وگوها بحث انتخابات اصلاً مطرح نیست، بل این بحث مطرح است که چگونه ادارۀ ایجاد شود تا قابل قبول همۀ طرف‌های درگیر در افغانستان باشد تا اولویت‌های لازم را برای عدم مداخله بیرونی داشته باشد و این‌که چطور می‌شود جلوگیری نمایند تا از خاک افغانستان علیه کشورهای دیگر استفاده صورت نگیرد و بحث مهم و اساسی دیگر خروج نیروهای امریکایی است.
باید بگویم که با وجود این‌که طالبان انتخابات را نمی‌پذیرند، اما انتخابات برگزار شد. مساله اساسی اکنون این است که طالبان یک حکومت مشترک با داکتر غنی را نمی‌پذیرند و قبول نمی‌کنند.

*تشکر از اینکه برای این گفت‌وگو فرصت دادید.
از شما هم.