گزارشگر:روحالله بهزاد - ۱۴ عقرب ۱۳۹۸
فیلم «Panipat» از ساختههای سینمای هندوستان در افغانستان بحثبرانگیز شد. سینمای هندوستان فیلمی به این نام ساخته و در آن، بخشهایی از تاریخ را روایت کرده است. «Panipat» نام منطقهیی است که احمدشاه ابدالی، شاه خراسان قدیم با لشکرکشی به هندوستان، با مردمان آن جنگیده و سرمایههای مادی آنان را به خراسان آورده است. مردم هند به این باور اند که در جریان لشکرکسی احمدشاه ابدالی به این کشور، ظلم و ستمهای بزرگی بر آنان روا داشته شده است.
اکنون این فیلم با واکنشهای مثبت و منفی در افغانستان مواجه شده است. شماری به این باور اند که هندوستانیها با ساختن این فیلم، خواسته اند احمدشاه ابدالی را شاهِ «غارتگر» و «انسانکُش» معرفی کند. اما عدۀ دیگر، لشکرکشی احمدشاه ابدالی را نکوهش میکنند و میگویند هندوستانیها به عنوان قربانیان این جنگ، حق دارند روایت خود را از واقعۀ «پانیپت» داشته باشند.
جالب اما این است که فیلم «Panipat» هنوز نشر نشده و به بازار نیامده و هیچکسی این فیلم را ندیده است. فیلم پانیپت قرار است به تاریخ ششم دسمبر یعنی ۳۰ روز بعد از امروز به بازار بیاید. محمدشفیق همدم در صفحۀ فیسبوکش نوشته است که سینمای بالیوود باید احتیاط کند.
آقای همدم در یادداشتش افزوده است که اگر هندیها در مورد احمدشاهِ «بزرگ» واقعیت را نگویند، رابطۀ افغانستان و هندوستان تیره خواهد شد و از این وضعیت، پاکستان استفاده خواهد برد. او از سینماگران هندی خواسته است تا در مورد تاریخ جنگِ پانیپت، «انصاف» داشته باشند و «واقعیت» را بازتاب دهند. اینکه واقعیت جنگ پانیپت از نظر آقای همدم چیست، در این یادداشت چیزی گفته نشده است.
اما رامین مظهر، شاعر و نویسنده در صحفۀ فیسبوکش نوشته است که کار هنر، شکستن بتها و ایجاد شک و پرسش در مورد چیزهایی که آنها را تقدیس کردهایم و به آنها ایمان آوردهایم است. آقای مظهر در ادامه مخالفان فیلم پانیپت را مخاطب قرار داده و افزوده است: بگذارید فیلم پانیپت پرسشهایش را مطرح کند. بگذارید به جنگ پانیپت از یک زاویۀ دیگر ببینیم؛ از چشم هندییی که به سرزمینش حمله میشود. باید روایت آنها را هم بشنویم.
به باور رامین مظهر، همۀ مردم دنیا حق دارند روایت خودشان را از تاریخ نقل کنند. به گفتۀ او: ما نمیتوانیم دهان همه را ببندیم. ما نمیتوانیم هنرمندان هند را سانسور کنیم. این قصه اگر امروز پنهان میماند، فردا روایت میشد. به جای آنکه در برابر یک هنرمند شمشیرهای ما را از غلاف درآوریم، بهتر است خودمان را به جای آنها بنشانیم و از چشم آنها به قضیه ببینیم.
در سوی دیگر، میرویس آریا در صفحۀ فیسبوکش نوشته است، شکی نیست که سلطان محمود غزنوی و احمدشاه ابدالی دو قهرمان تاریخ ما است و بخشی از محبوبیت آنان ناشی از لشکرکشی و فتوحاتشان در شبهقارۀ هند است، اما جنگها دو طرف دارد: یکی برنده و دیگری بازنده، یکی نفع میبرد و دیگری ضرر میبیند. به باور آقای آریا، روایت و برداشت هر دو طرف به هیچ عنوان نمیتواند همسان باشد و هرگز هم ممکن نیست هر دو طرف کاملاً برحق باشند.
میرویس آریا افزوده است که اگر فتوحات و لشکرکشی سلطان محمود غزنوی و احمدشاه ابدالی برای ما توجیهپذیر و مایۀ افتخار است، این مورد سبب نمیشود، هندیهای که سرزمینشان مورد حمله قرار گرفته، مردمشان کشته شده و مقدساتشان زیر پا شده، روایت و دید همسان با ما داشته باشند. آقای آریا در ادامۀ یادداشتش نوشته است: «هندیها حق دارند به عنوان قربانیان این معرکه، روایت خود را داشته باشند».
سمیر بدرود نوشته است که تاریخ مجموعهیی از کنش و واکنشهای پُرسوناژهای تاریخی است و به عبارت دیگر، تاریخ را فاتحان مینویسند. آقای بدرود نوشته که سیر تاریخ گاهی فرصت را برای ارایۀ روایت محکوم/مظلوم نیز مساعد میسازد. به باور او: پانیپت را با همین قاعده میتوان سنجید. دید مثبت ما نسبت به احمدشاه خان ابدالی الزاماً نباید مقدس و غیرقابل تغییر بماند. چرا ما انتظار داشته باشیم که امپراتور نامآور سرزمین ما، برای هندیها که باربار به ضرب شمشیرش شکست خورده اند، غیرقابل نقد باشد؟
سمیر بدرود مینگارد که همچو انتظاری از هندیها، کمفهمی تاریخی و کوتهنگری ما را به نمایش میگذارد. وارثان امپراتوریهای بزرگ باید بزرگ بیندیشند؛ بهویژه در عصری که دایرۀ مقدسات به شدت تنگ شده است.
فیلم هندی پانیپت نهتنها برای سیکهای هند، بلکه برای مردم افغانستان از نظر تاریخی، جنبۀ حیثیتی دارد و به همین دلیل، این فیلم برای مردم افغانستان جاذبه آفریده است. آشوتوس گوارگر، کارگردان این فیلم و فیلمهای مشهور تاریخی، خود از اهالی مهاراتههای هند است. «مهاراته» قومی است که در منطقۀ پانیپت زندهگی میکردند.
رگههای حساس نبرد پانیپت در سال ۱۷۶۱، هم در هندوستان، پاکستان و افغانستان تا کنون مخفی مانده است. به همین سبب، احمدشاه ابدالی در میان مردم هند مظهر «تجاوز و غارت» و در افغانستان، حداقل در تاریخهای رسمی و تباری، قهرمان معرکههای ماندگار و شاخ غیرت و شمشیر زنی به حساب میآید.
Comments are closed.