شبکه‌های اجتماعی را واکنش به سخنان حلیم تنویر، فراگرفته، اما اکثر واکنش‌ها یک نکتۀ ‌مهم را بازتاب نداده و من می‌خواهم همان نکته را بگویم. و آن درد پشتونها ‌است. اما پیش از آن یک توضیح کوچک و آن اینکه:
من از حرف حلیم تنویر تعجب نکردم، چون حرف تازه نیست، این حرف را سال‌ها ‌پیش مولوی نیازی والی طالبان در مسجد روضۀ شریف گفت، او گفت تاجیک‌ها تاجیکستان بروند، اوزبیک‌ها اوزبیکستان و هزاره‌ها به گورستان.
همین حرف را به زبان دیگری کمال ناصر اصولی بار بار گفت، فاروق اعظم در ارگ گفت و چند هفته پیش داوود سلطان‌زوی، در طلوع از تصفیه حرف زد. بناءً من به حرف‌های حلیم تنویر آشنایم و برعکس دیگران حرف او را به حرف یک فرد تقلیل نمی‌دهم. حرف تنویر یک «تفکر» است. تفکری که عامل اصلی ویرانی افغانستان است و تاوانش را همه داده به شمول پشتون‌ها. پس من برعکس دیگران از حرف‌های تنویر عصبانی نیستم و به آن جواب نمی‌دهم. چون من زنده‌گی‌ام را وقف مبارزه با این طرز تفکر کرده‌ام تفکری که همه اقوام را بدبخت کرده است. من در این یادداشت فقط می‌خواهم آیینه قدنمایی را در برابر آقای تنویر و هم‌فکران او قرار دهم تا معلوم شود که چه کسی یا کسانی همه اقوام افغانستان به‌خصوص پشتون‌ها را بد بخت کرده است؟ و جالب اینکه هنوز سنگ نجات آنها را نیز به سینه می‌زند.
در اینکه اکثر پشتون‌ها بدبخت اند و در دام بلای وحشتناک جهل و بنیادگرایی گرفتار اند شکی نیست. اما عامل این بدبختی کیست؟
آقای تنویر از شکست امان‌الله‌ خان می‌گوید و ملاهایی که علیه او قیام کردند، این درست است، اما آقای تنویر آیا ملا مشک‌عالم هزاره بود یا ملای لنگ؟ به گواهی تاریخ هزاره‌ها خو از امان‌الله خان حمایت کردند حتا غزنی را برایش پس گرفتند. اما همانگونه که خود می‌دانی ملاهای جنوب فتوای تکفیرش را دادند.
تنویر حتا از تره‌کی دفاع می‌کند و می‌گوید او علیه فیودال‌ها ایستاد، خب گیرم این درست باشد، باز چه کسی علیه تره‌کی فتوای جهاد داد؟ ملای هزاره بود؟
حکمتیار جز اولین کسانی است که علیه داوود خان به کوه بالا شد و چهل سال است که بخشی از جامعه پشتون را رهبری می‌کند، آیا او هزاره است؟
ایا ملا عمر هزاره بود؟ هیبت‌الله هزاره است؟ دادالله هزاره بود؟ و در این طرف ماجرا حامد کرزی هزاره است؟ وقتی یکیش با بی ۵۲ امریکایی برفرق پشتون می‌زند و دیگرش با مواد انفجاری پاکستانی مکتب و شفاخانه و مسجد پکتیا را ویران می‌کند، گناه‌من هزاره چیست؟ من هزاره پادشاه بودم؟ یا رییس‌جمهور؟ من وزیر دفاع بودم یا وزیر معارف؟
وقتی فاروق وردک ۶۰۰ میلیون دالر از بودجۀ مکاتب جنوب را حیف و میل می‌کند، من مقصرم؟
من هزاره با پرداخت فیس، در لیسۀ معرفت و دانشگاه ابن‌سینا درس می‌خوانم که هیچ ‌کدامش را دولت نساخته، اما مکاتب لوکس هلمند و زابل خالی از شاگرد است، من مقصرم؟
اکثریت جامعه پشتون بی‌سوادند، نان‌خوردن ندارند، قربانی تروریسم اند، اما مقصرش سیاست‌مداران پشتون اند. همان‌هایی که ۳۰۰ سال حکومت کردند اما یک کتابخانه در زابل نساختند، همان‌هایی که جوانان پشتون را به‌جای آشنا کردن با علوم جدید، گروه گروه جذب مدارس دیوبندیه کردند. همان‌هایی که برای زبان پشتو کار نکردند، کتاب ننوشتند، فیلم نساختند، ترجمه نکردند، دوبله نکردند. همان‌هایی که میلیاردها دالر را خوردند، اما حتا سلامی به گل‌زمان آوازخوان نکردند تا بغضش در تلویزیون ترکید.
شما که خود مدتی معین وزارت فرهنگ بودی، به جز از اینکه مثنوی تصحیح شدۀ دکتر سروش را دزدیدی و به‌نام خود چاپ کردی که آنهم افشا شد و آبروی نداشته همه ما را بردی، چه کار کردی؟
از همان هالند و آلمانی که در آن زنده‌گی می‌کنی، ماهانه چند یورو برای حمایت از فرهنگ و زبان پشتو به افغانستان می‌آید؟ ولی اگر می‌خواهی بدانی هزاره‌ها چه می‌کنند، برو به فهرست کمک‌هایی که هزاره‌ها از استرالیا و اروپا از مزدکارگری روزانه خود به ابن‌سینا کرده‌اند، در صفحۀ فیسبوک دکتر احمدی رییس ابن سینا ببین. کمک زیادی نیست، اما مهم این است که فرهنگ کمک کردن به فرهنگ وجود دارد.
حالا آقای تنویر تو برای پشتون، زبان پشتو و بیرون شدن پشتون‌ها از این وصعیت چه‌کار کرده‌ای؟ یک لیلیه دخترانه ساخته‌ا‌ی؟ چند تا معلم و نویسنده پشتو را کمک کرده‌ا‌ی؟ کل اکادمی علوم با طول و عر‌ضش در دست شماست به‌قول خودت چه‌کار کرده است؟ تو مشت نمونه خروار، بقیه ‌چه کرده‌اند؟ حق‌گل زمان را کی‌خورده وقتی وزیر فرهنگ خرم بود و معاونش تو و رییس ادارۀ امور مخکش بود و رییس‌جمهور یا کرزی بود یا اشرف غنی؟ حق گل‌زمان را من خوردم؟ من چه‌کاره بوده‌ام اصلاً؟ من معاهدۀ گندمک را امضا کردم؟ یا معاهدۀ دیورند را؟ من پنج‌ده را به روس‌ها دادم؟ پای کدام یکی از این معاهدات امضای هزاره است؟
پادشاه، تو، رییس‌جمهور ‌تو، وزیر‌ تو، رهبر ‌جهاد ‌تو، نمایندۀ ویژۀ ترامپ برای‌ صلح تو، مقصر رشد نکردن و کشته شدن پشتون‌ها من؟ ها؟ هلو؟ خوبی؟ پاک کن دیگه عرق شرم را از پیشانی‌ات منتظری که عرقت را هم من پاک کنم؟
آنچه امروز بر پشتون‌ها می‌رود، تاسف‌بار است، واقعیت رنج پشتون‌ها را می‌توان در اشک‌های آن دهقان پشتون که در سوگ ناکامورا در جلال‌آباد ریخته شد به‌خوبی دید. من به‌عنوان یک هموطن خود را در این رنج شریک می‌دانم. اما چنانچه همه می‌دانیم، رنج بقیه اقوام به مراتب بیشتر است و عامل همه اینها حاکمان پشتون بوده اند و هستند. آنها خون پشتون‌ها را ریختند، مال‌شان را خوردند و خودشان را در جهل و فقر نگه‌داشتند و تقصیر را به گردن اقوام دیگر انداختند.
نخیر آقای تنویر! من هزاره و تاجیک و ازبیک و پشه‌یی با پشتون‌ها در یک رنج تاریخی شریکیم و در یک درد بی‌درمان‌گرفتار و عاملش شمایید. دقیقاً تو امثالت که ۳۰۰ سال حکومت کردی اما کار نکردی. فقط دزدیدی، ظلم‌کردی ویران کردی و همه را به گدایی کشاندی.